تبیین جایگاه حق اخلاقی در تحقق حقوق قانونی شهروندان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترا حقوق عمومی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانگاه شیراز

2 گروه حقوق عمومی و بین الملل، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه شیراز،شیراز،ایران

3 گروه علوم سیاسی،دانشکده حقوق و علوم سیاسی،دانشگاه شیراز، شیراز،ایران

10.22099/jls.2023.43987.4744

چکیده

موضوع اصلی پژوهش حاضر تبیین مفهوم حق اخلاقی و بررسی نسبت میان حق قانونی و اخلاقی با تاکید بر منظومه حقوق شهروندی است. ضمن بررسی مبانی حق اخلاقی از منظر دو ایده اخلاق کانتی و حقوق طبیعی به این پرسش خواهیم پرداخت که چگونه می‌توان بر مبنای تبیین فلسفه حق به سمت تحقق نوعی اخلاق‌گرایی در حوزه امورات شهروندی حرکت نمود تا از دل تحقق همین منظومه اخلاق‌گرایی، امکان اجرای بهینه و موثر رویکردهای قانونی و حقوقی بیشتر فراهم گردد و شهروندان به جای احساس اجبار در اطاعت از قانون، اخلاقاً خود را مکلف به تبعیت از قانون بپندارند؟ یافته‌های این پژوهش که به شیوه توصیفی و تحلیلی جمع‌آوری شده است، قائل بوجود حق اخلاقی و بر این باور است که اشخاص زمانی رفتار خویش را با قاعده هم‌سو می‌کنند که الگوی اخلاقی را بمثابه یک استاندارد رفتاری ببیند، بنابراین فرضیه نوشتار حاضر آن است که با تلقی حقوق شهروندی بمثابه حقوقی اخلاقی و با توجه به ارزش‌های درونی شکل گرفته و تایید شده‌ در قالب حقوق شهروندی، می‌توان مشروعیت هنجارهای قانونی را بدلیل برخورداری از این خصیصه یعنی همسو بودن با اخلاق پذیرفت و در اطاعت و وفاداری به قانون عنصر تکلیف را با اجبار و کاربست ضمانت‌اجراهای خرد و کلان جایگزین کرد که در عمل به ارتباطی دوسویه میان دولت و شهروند می-انجامد. .

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

explanation of the position of moral right in the realization of citizens' legal rights in society

نویسندگان [English]

  • Aida Heidary 1
  • mohammad imami 2
  • hadi sadeghi aval 3
1 PHD Student of public Law.Law and political Science Faculty. Shiraz University
2 Department of public and international Law.Faculty of Law and political Science.Shiraz.Iran
3 Department of Political Science .Faculty of Law and Political Science.Shiraz.Iran
چکیده [English]

The main issue of this research is to explain the moral right and examine the ratio of legal right and moral right with emphasis on the citizenship rights system. While examining the moral foundation of rights from the perspective of Kant and natural right, we take this question into account that How can we move towards the realization of a kind of ethicism in the field of citizenship based on the explanation of jurisprudence and provide more effective implementation of legal approaches so that citizens feel obligated to obey the law not obliged to obey the law. findings of this study, which have been collected in a descriptive and analytical manner, despite emphasizing the existence of a moral right, believes that people align their behavior with the rule only when they consider the moral model as a behavioral standard. Therefor the hypothesis of this research indicates that with considering the citizenship rights as moral rights, according to approved internal values, legal norms will be accepted cause its consistency with ethics which leads to the replacement of obligation concept with compulsion to obey the law and improves the relationship between citizen and government.

کلیدواژه‌ها [English]

  • rights
  • moral rights
  • legal rights
  • citizenship rights
الف. فارسیامین­آقایی، مهرناز، زاهدی، محمدجوا و شیانی، ملیحه (1397) «بررسی ابعاد و تحلیل شهروندی فعال»، مجله جامعه­شناسی ایران، دوره 18، شماره 3، صص 37-3.بالوی، مهدی و بیات کمیتکی، مهناز (1395) دولت حق­بنیاد دفتر اول، تهران: نشر مجد.تبیت، مارک (1384) فلسفه حقوق، ترجمه حسن رضایی خاوری، مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی.جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1372) ترمینولوژی حقوق. چاپ ششم، تهران: کتابخانه گنج دانش.جونز، پیتر (1386) حقوق، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.حبیب­نژاد، سید احمد، منصوری بروجنی، محمد (1398) «ساحت­های اخلاق در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران با تأکید بر رویکرد حکومت دینی»، فلسفه دین، دوره 16، شماره 2، صص 231-209.خلوصی، محمدحسین (1396) «تبیین مفهوم و مؤلفه‌های شهروندی در فلسفه سیاسی ارسطو و فارابی»، فصلنامه تحقیقات بنیادین علوم انسانی، دوره 6، شماره 1، صص 96-73.دورکین، رونالد (1381) «حق چون برگ برنده»، نشریه نامه مفید، دوره 8، شماره 29، صص 76-53.راسخ، محمد (1393) حق و مصلحت، چ 3، تهران: نشر نی.رحمت­اللهی، حسین و یزدی زاده البرز، فاطمه (1398) «اخلاقیات درونی قانون در اندیشه لون فولر»، فصلنامه تحقیقات حقوقی، دوره 22، شماره 86، پاییز، صص 168-147.رستم­زاده، امین و رمزی، اکبر (1394) «رابطه اخلاق شهروندی و حقوق شهروندی (نقدی بر نظریه عدالت جان راولز)»، همایش ملی تبیین حقوق شهروندی.زنگنه، یعقوب، هنرمندی علمداری، نیلوفر، زنگنه، مهدی (1397) «تحلیلی بر رابطه آگاهی از حقوق شهروندی بر شهروندی فعال»، نشریه برنامه­ریزی و آمایش فضا، دوره 22، شماره 4، صص 190-165.شفیعی سردشت، جعفر (1394) «نزاع اراده­گرایان و سودگرایان در مفهوم حق»، فصلنامه تحقیقات حقوقی، دوره 18، شماره 69، صص 246-209.طالبی، حسین (1386) «منشأ و خاستگاه حق بشر»، نشریه معرفت فلسفی، دوره 16، شماره 4، صص 218-193.طالبی، محمدحسین و حسینی نسب، سید مصطفی (1388) «تبیین حق از نگاه هوفلد»، نشریه حکومت اسلامی، فقه و اصول، دوره 14، شماره 51، بهار، صص 188-155.غمامی، سید محمدمهدی و عزیزی، حسین (1395) «تحلیل انتقادی اثباتی به قانون بررسی موردی دیدگاه­های هانس کلسن و هربرت هارت»، نشریه مطالعات حقوق عمومی، دوره چهل و ششم، شماره 1، صص 160-139.فالکس، کیث. (1381) شهروندی، ترجمه محمدتقی دلفروز، تهران: نشر کویر.فرمیهنی فراهانی، محسن (1393) «اخلاق شهروندی، مقوله­ای میان‌رشته‌ای»، فصلنامه اخلاق و فرهنگ، دوره اول، شماره 1، صص 9-22.فلاح­زاده، علی‌محمد (1386) «نسبت حقوق شهروندی و حقوق بشر»، مجله حقوقی دادگستری، دوره 71، شماره 58، صص 64-47.فنایی، ابوالقاسم و حسینی، سید محمد و حسنخانی طاسکوه، سمیه (1399) «حق اخلاقی: امکان یا امتناع؟»، فصلنامه حقوق بشر، سال پانزدهم، دوره 15، شماره 1، صص 40-15.قاری سیدفاطمی، سیدمحمد (1396) حقوق بشر معاصر دفتر اول، چ 5، تهران: نشر نگاه معاصر.کاتوزیان، ناصر (1385) مقدمه علم حقوق و مطالعه در نظام حقوقی ایران، چاپ، تهران: شرکت سهامی انتشار.مصلح، محمد (1396) «حقوق شهروندی در قوانین ایران و قوانین بین­المللی»، همایش بین­المللی و سومین همایش ملی پژوهش‌های مدیریت و علوم انسانی، صص 16-1.منوچهری، عباس و نریمان، سعید (1396) «ظرفیت نظری رهیافت قابلیت آمارتیاسن برای مقوله شهروندی»، فصلنامه مطالعات میان­رشته­ای، دوره 9، شماره 2، صص 210-189.موحد، محمدعلی (1392) در هوای حق و عدالت، چاپ چهارم، تهران: نشر کارنامه.میرموسوی، سید علی و حقیقت، سید صادق (1395) مبانی حقوق بشر از دیدگاه اسلام و دیگر مکاتب، چاپ هجدهم، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.نبویان، سید محمود (1387) «جستاری در انواع حق»، معرفت فلسفی، سال پنجم، دوره پنجم، شماره چهارم، صص 164-129.نبویان، سیدمحمود (1389) «تحلیل معناشناختی حق»، فصلنامه آیین حکمت، سال دوم، شماره 6، صص 212-173.نراقی، آرش (2015) فلسفه حقوق، متن درس گفتار، آموزشکده الکترونیکی توانا برای جامعه مدنی ایران.والدرون، جرمی و راسخ، محمد (1379) «فلسفه حق»، نامه مفید، سال نوزدهم، دوره ششم، شماره 21، صص 118-93.والدرون، جرمی و ظفری، محمدرضا (1381) «فلسفه حق»، فصلنامه علمی پژوهشی علوم سیاسی، دوره 5، شماره 18، صص 182-149. 
ب. انگلیسی
Black, Henry Campbell (2011) Black`s Law Dictionary, U.S.A, West Publisher. 6Th
Campbell, Kenneth (2021) "Legal Rights", The Stanford Encyclopedia of Philosophy.Capron, M. Alex (1976) "Legal Rights and Moral Rights", in: Biomedical Ethics and the Law, California: University of Southern California. pp.375-397.Driver, Julia (2014) "The History of Utilitarianism", The Stanford Encyclopedia of Philosophy.Finnis, John (2020) "Natural Law Theories", The Stanford Encyclopedia of Philosophy.Fuller. L. Lon (1958) "Positivism and Fidelity to Law", Harvard Law Review Association. Vol. 71. No. 4. pp. 672-830.Gale, Richard M. (1960) "Natural Law and Human Rights", Philosophy and Phenomenological Research, Vol. 20. No. 4, pp. 521-531.Green, Leslie and Adams, Thomas (2019) "Legal Positivism". The Stanford Encyclopedia of Philosophy.Hart. H.L.A. (1994) The Concept of Law, Oxford: Oxford University Press.Murphy, Mark (2019) "The Natural Tradition in Ethics", The Stanford Encyclopedia of Philosophy.
Sen, A. (1996) "Legal rights and moral rights: Old Questions and New Problem. Ratio Juris", An International Journal of Jueisprudence and Philosophy of Law, Vol. 9, No. 2, pp.153-167.
لآلWenar, Leif (2021) "Rights", The Stanford Encyclopedia of Philosophy.