پیدایش مفهوم امر عمومی در مشروطیت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیات علمی دانشگاه تهران (پردیس فارابی)

چکیده

در سال‌های منتهی به مشروطیت به دلیل فتوری که در اداره مملکت وجود داشت اندیشه سیاسی از سلطنت مستقل به حکومت مشروطه منتقل شد. بدین ترتیب در فکر مشروطیت آنچه که می-توانست راهی به سوی نجات مملکت و ترقی کشور باشد مشارکت نوع در امور نوعی بود. بنابراین به تدریج هیکل و هیات جماعت و عموم افراد اهالی مملکت در افق بحث‌ها پدیدار شد. با پیدا شدن این وجود واحد، تقاضای مشارکت در امور این وجود که وجودی نوعی و عمومی بود آشکار گشت. با بیداری و آگاهی ملی تقاضای مشارکت «در تصویب و نظارت امور عموم» رو به تزاید نهاد و بعنوان یک «حق و سهم» مستقر شد. در این لحظات تاریخ مشروطیت ایران و با پیدا شدن این موجود جدید حقوق خاص آن نیز که موسوم به حقوق نوعی و عمومی بود پدیدار شد و بدین ترتیب حقوق عمومی جدید در ایران زاده شد. در این مقاله پس از توضیح نخستین نشانه‌های پیدایش عموم و نوع و سپس تقاضای مشارکت در امور نوعی و عمومی پیدایش و تحول این مفهوم را بعنوان خاستگاه حقوق عمومی در ایران بررسی خواهیم کرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The genesis of the concept of the public affairs in Iranian constitutional movement

نویسنده [English]

  • seyed Naser SOLTANI
Professor of Public Law, University of Tehran (Farabi College)
چکیده [English]

In the preceding years to Constitutional movement in Iran, the political thought was transferred from independent monarchy to constitutional monarchy due to the inability to govern the country. Therefore, the participation of people in public affairs was the ultimate way to survival and progression of the country in the constitutionalist thought. Moreover, the community and public (species) were recognized in debates. With respect to the advent of such unit, demand for participation in such generic, public unit was recognized. With the awakening and awareness of the public, the demand for participation in “the legislation and governance of respublica” was increased, being set as a “right and share”. In the aforementioned period of Iran’s Constitutionalism, and with respect to the advent of such new issue, a special category of law named Public Law was introduced as a new public law in Iran. In the present study, after explaining the first sign of advent of public and genre, and demand for participation in generic and public affairs, development of the concept was investigated as the origin of Public Law in Iran

کلیدواژه‌ها [English]

  • publics (species) affairs
  • respublica
  • unique entity
  • public law
  • آدمیت، فریدون (1351) اندیشه ترقی و حکومت قانون (عصر سپه‌سالار)، تهران: خوارزمی، چاپ اول.
  • آدمیت، فریدون (1363) اندیشه‌های طالبوف تبریزی، تهران: دماوند، چاپ دوم.
  • آدمیت، فریدون (1397) امیرکبیر و ایران، تهران: خوارزمی.
  • حقدار، علی‌اصغر (1395) هفت رساله، دفتر دوم از مجموعۀ اسنادی از مشروطه پژوهی در ایران، آنکارا، باشگاه ادبیات، چاپ اول.
  • خراسانی، محمدکاظم (1385) سیاست‌نامه خراسانی، تهران: کویر.
  • روزنامه رسمی کشور (1388) مجموعه قوانین و مقررات عصر مشروطیت، (1299-1285 هجری شمسی)، تهران: روزنامه رسمی.

زرگری‌نژاد، غلامحسین (1380) رسایل سیاسی قاجار، تهران: کتابخانه ملی.

  • زرگری‌نژاد، غلامحسین (1390) رسایل مشروطیت، مشروطه به روایت موافقان و مخالفان، تهران: انتشارات موسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی، چاپ دوم.
  • زولر، الیزابت (1391) مقدمه‌ای بر حقوق عمومی، ترجمه سید مجتبی واعظی، تهران: جاودانه.
  • سپانلو، محمدعلی (1374) محمدتقی ملک الشعراء بهار، تهران، طرح نو.
  • سلطانی، سید ناصر (بی‌تا) «عناصر نخستین قانون اساسی ایران؛ اصول حکومت قانون»، پژوهش‌های حقوقی، در دست انتشار.
  • طباطبایی، سید جواد (1392) مکتب تبریز و مبانی تجددخواهی، تهران: مینوی خرد.
  • طباطبایی، سید جواد (1392) مبانی نظریه مشروطه‌خواهی، تهران، مینوی خرد.
  • طالبوف، میرزا عبدالرحیم (1394) کتاب احمد مسائل الحیات، به کوشش فرامرز معتمد دزفولی، تهران: شیرازه.
  • محلاتی، محمد اسماعیل (1374) «اللئالی المربوطه فی وجوب المشروطه»، در رسائل مشروطیت، به کوشش غلامحسین زرگری‌نژاد، تهران: کویر.
  • مراغه‌ای، زین‌العابدین (1397) سیاحت‌نامه ابراهیم بیگ، تهران: آگه.
  • میرزا ابوالقاسم فراهانی (1373) منشآت قائم‌مقام، به کوشش سید بدرالدین یغمایی، تهران، انتشارات شرق، چاپ دوم.
  • میرزا محمدحسن خان اعتمادالسلطنه (1309 ق) صدر التواریخ، نسخه خطی، کتابخانه مجلس.
  • مجدالملک، میرزا محمدخان (1321) رساله مجدیه، با مقدمه و مقابله و تصحیح سعید نفیسی، تهران: چاپخانه بانک ملی.
  • مستشارالدوله صادق، میرزا صادق خان (1362) یادداشت­های تاریخی مستشارالدوله، به کوشش ایرج افشار، تهران: فردوسی.
  • ناظم الاسلام کرمانی (1390) تاریخ بیداری ایرانیان، تهران: کوشش، چاپ اول، جلد 1.
  • نائینی، محمدحسین (1382) تنبیه الامه و تنزیه المله، تصحیح و تحقیق سید جواد ورعی، قم: بوستان کتاب.