مطالبه خسارت عدم انجام تعهد پس از فسخ قرارداد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 دانشگاه تهران

3 دانشیار گروه حقوق، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

4 دانشیار دانشکده حقوق، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

چکیده

بی­تردید درجه کارآمدی هر نظام مسئولیت قراردادی از اهمیت بسیاری برخوردار است که این کارآمدی، دست­کم به لحاظ نظری به عوامل عدیده­ای وابسته است. فارغ از اقسام نقض تعهد و مبانی استقرار مسئولیت، تمرکز این مقاله بر نهاد خسارت است؛ با این توضیح که در اینجا خسارت ناشی از عدم انجام قرارداد مد نظر است نه خسارت تأخیر در انجام تعهد و یا اجرای ناقص آن. هدف آن است تا در حقوق ایران نیز راهکاری برای امکان مطالبه تمامی خسارات ناشی از عهدشکنی و حمایت از اصل جبران کامل خسارات ارائه شود؛ چنانکه در نظام حقوقی انگلیس و اسناد بین­المللی نیز چنین است. از این رهگذر، در این مقاله به این سؤال پرداخته شده است که آیا می­توان خسارت عدم انجام تعهد را در ادامه فسخ قرارداد و یا در ادامه انحلال قرارداد (به بیان صحیح­تری که مد نظر ماست) تعبیر کرد؟ لذا، ایده­ای که این مقاله بنای تبیین آن را داشته به لزوم «تبعیت (پیروی) خسارت عدم انجام تعهد از فسخ یا انحلال قرارداد» تعبیر می­شود تا به این ترتیب، منافع بیشتری را برای متعهدٌله ظاهر کرده و به گسترش مفهوم خسارات واقعی در حقوق ایران بینجامد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Claiming the Damages of Non-Performance of Obligations following the Termination of the Contract

نویسندگان [English]

  • ali shahabi 1
  • Seyyed Hossein Safaii 2
  • Behrooz Akhlaghi 3
  • Mansour Amini 4
2 University of Tehran
3 Associate Professor of Tehran University, Tehran, Iran
4 Associate Professor of Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
چکیده [English]

The efficiency is, undoubtedly, the one of most importance in the contractual liability systems which, at least in terms of theoretical view, depends on various elements. Despite the types of breach of obligations and the essentials for the institution of contractual liability, the focus of this article is on the institution of damages while the damages resulting from non-performance of contracts are contemplated not the damages in lieu of delayed or partial performances. In Iranian legal system, same as the English system and the international legal instruments, a solution shall also be quested for the possibility of claiming the entire damages resulted by the breach and supporting the Full Compensation Rule. Having done so, the notion which was attempted to be expounded in this article deals with separation of the consequences of termination, as a remedy for breach, from those of damages or claiming the damages ensuing the termination so as the concept of damages in Iranian doctrine be expanded.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Damages
  • Termination
  • Automatic Termination
  • Breach of Contract
الف. فارسی
اصول قراردادهای تجاری بین­المللی (1394) ترجمة اخلاقی، بهروز و امام، فرهاد، چاپ چهارم، تهران: انتشارات شهر دانش.
افتخار جهرمی، گودرز و الهویی نظری، مهدی (1397) «مبانی مسئولیت مدنی ناشی از نقض تعهدات پولی»، مجله تحقیقات حقوقی، دوره 22، شماره 86، صص 11-42.
امامی، سیدحسن (1377) حقوق مدنی، جلد دوم، تهران: انتشارات اسلامیه.
امینی، منصور (1382) «انتقال مالکیت در قراردادهای فروش در نظام‌های حقوقی آلمان، فرانسه و ایران»، مجله تحقیقات حقوقی، دوره 6، شماره 37، صص 153-174.
انصاری، مهدی (1390) «نظریه نقض کارآمد قرارداد از دیدگاه مکتب تحلیل اقتصادی حقوق»، فصلنامه حقوق (مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران)، دوره 41، شماره 1، صص 39-57.
بهرامی احمدی، حمید (1388) «آیا قاعده لاضرر بر احکام عدمی حکومت دارد؟ (آیا قاعده لاضرر اثبات حکم می‌کند؟)»، پژوهش­نامه حقوق اسلامی، دوره 1، شماره 29، صص 5-29.
بهمنی، محمد (1396) «مروری بر شیوه­های خاص ارزیابی خسارت قراردادی با تکیه بر مواد 75 و 76 کنوانسیون بیع بین­المللی کالا و حقوق ایران»، فصلنامه تحقیقات حقوقی آزاد، دوره 1، شماره 1، صص 39-82.
جعفری لنگرودی، محمد جعفر (1381) تئوری موازنه، تهران: کتابخانه گنج دانش.
جعفری لنگرودی، محمد جعفر (1389) حقوق تعهدات، تهران: انتشارات گنج دانش.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1357) دائره­المعارف حقوق مدنی و تجارت، تهران: نشر به هزینه مؤلف.
حاضری، جواد (1392) کاهش خسارت توسط زیان‌دیده، چاپ اول، تهران: انتشارات جاودانه.
خورسندیان، محمدعلی و محمدی بصیر، فرهاد (1396) «الزام به اجرای عین تعهدات قراردادی در حقوق ایران در مقایسه با اسناد نوین حقوق خصوصی»، دوفصلنامه دیدگاههای حقوق قضایی، دوره 22، شماره 79 و 80، صص 67-96.
رویه قضایی ایران در ارتباط با شعب مدنی دیوان عالی کشور (1388) مجلد 56، چاپ دوم، تهران: انتشارات جنگل.
شعاریان، ابراهیم و رحیمی، فرشاد (1395) حقوق بیع بین­المللی (شرح کنوانسیون بیع بین­المللی کالا در پرتو دکترین و رویه قضایی)، چاپ دوم، تهران: انتشارات شهر دانش.
شهابی، علی (1394) «اجرای ناقص تعهدات قراردادی، مطالعه تطبیقی مسئولیت قراردادی در حقوق ایران و انگلیس»، مجله پژوهش‌های حقوق خصوصی، سال سوم، شماره ۵، صص 105-131.
شیخ انصاری، مرتضی (1367) مکاسب، چاپ دوم، قم: انتشارات تقی علامه.
صفایی، سیدحسین (1393 الف) «جمع بین فسخ و مطالبه خسارت در اسناد بین­المللی و حقوق ایران»، حقوق تجارت در عصر جهانی شدن (مجموعه مقالات اهدایی به دکتر بهروز اخلاقی)، تهران: انتشارات شهر دانش.
صفایی، سیدحسین (1393 ب) دوره مقدماتی حقوق مدنی، جلد دوم، تهران: نشر میزان.
صفایی، سیدحسین (1392) مسئولیت مدنی، تهران: انتشارات سمت.
صفایی، سیدحسین و الفت، نعمت­الله (1389) «اجرای اجباری عین تعهد و تقدم آن بر حق فسخ قرارداد»، نشریه حقوق تطبیقی (نامه مفید)، شماره 18، صص 43-62.
صفایی، سیدحسین و دیگران (1390) حقوق بیع بین­المللی، چاپ سوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
صفایی، سیدحسین و رحیمی، حبیب­الله (1397) مسئولیت مدنی تطبیقی، چاپ اول، تهران: انتشارات شهر دانش.
عمید زنجانی، عباسعلی (1382) موجبات ضمان، تهران: نشر میزان.
قاسمی، محسن (1384) «جبران خسارت نقض قرارداد در کنوانسیون بیع بین­المللی کالا در حقوق ایران، فرانسه، مصر و لبنان»، مجله حقوقی (نشریه دفتر خدمات حقوقی بین­المللی)، دوره 22، شماره ۳۲، صص 139-220.
قانون مدنی مصر (1388) ترجمة نوری، محمدعلی، تهران: کتابخانه گنج دانش.
کاتوزیان، ناصر (1387 الف) دوره عقود معین، جلد اول، تهران: شرکت سهامی انتشار.
کاتوزیان، ناصر (1387 ب) قواعد عمومی قراردادها، جلد چهارم، تهران: شرکت سهامی انتشار.
کاتوزیان، ناصر (1378) مسئولیت مدنی، جلد اول، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
کاتوزیان، ناصر (1389) نظریه عمومی تعهدات، تهران: نشر میزان.
محقق داماد، سید مصطفی و همکاران (1392) حقوق قراردادها در فقه امامیه، جلد اول، تهران: انتشارات سمت.
محقق داماد، سید مصطفی (1387) قواعد فقه، بخش مدنی 2، تهران: انتشارات سمت.
مکارم شیرازی، ناصر (1427 قمری) استفتائات جدید، گردآورنده: علیان­نژاد، ابوالقاسم، جلد 2، قم: انتشارات مدرسه امام امیرالمؤمنین (ع).
مکی عاملی، شیخ شمس­الدین محمد (1381) لمعه دمشقیه، ترجمة غرویان، محسن و شیروانی، علی، قم: انتشارات دارالفکر قم.
موحد، محمدعلی (1398) مختصر حقوق مدنی، تهران: انتشارات کارنامه.
 
ب. عربی
آیتی، سید محمدرضا (1389) تحریر المکاسب، المجلد الثانی، چاپ اول، تهران: انتشارات سمت.
جبلی عاملی، زین­العابدین (1386 قمری) الروضه ­البهیه فی شرح اللمعه ­الدمشقیه، الجزء الثالث، نجف: منشورات جامعه النجف الدینیه، الطبقه­الاولی.
حسینی‌ مراغی‌، میر عبدالفتا‌ح (1417 قمری) العنا‌وین ­الفقهیه‌، جلد دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
مکارم شیرازی، ناصر (1411 قمری) القواعد الفقهیه، جلد 1، قم: انتشارات مدرسه امام امیرالمؤمنین(ع).
نراقی، ملا احمد (1417 قمری) عوائد الایام، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
ج. انگلیسی
Craswell, Richard (2000) “Against Fuller and Perdue”, The University of Chicago Law Review, Vol. 67, No. 1, pp 99-161.
Emmert, Frank (2012) “The Draft Common Frame of Reference (DCFR) - The Most Interesting Development in Contract Law Since the Code Civil and the BGB”. Robert H. McKinney School of Law Legal Studies Research Paper, Cuadernos de la Maestría en Derecho 2, pp 1-25.
Giliker, Paula (2013) “The Draft Common Frame of Reference and European Contract Law: Moving from the ‘academic’ to the ‘political’”, Cambridge University Press, pp 23-44.
Lando, Ole and Beale, Hugh (2000) Principles of European Contract Law, Parts I & II, Prepared by the Commission on European Contract Law.
Treitel, Guenter H. (2011) The Law of Contract, By Peel, Edward. Sweet & Maxwell.
Triantis, George (2010) “The Evolution of Contract Remedies”. The University of Toronto Law Journal, Vol. 60, No. 2, pp 643-662.
Zeller, Bruno (2009) Damages under the Convention on Contracts for the International Sale of Goods, 2nd Edition, Oxford: Oxford University Press.