بررسی فقهی- حقوقی وضعیت اقلیت‌های دینی شناخته‌نشده در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی

2 دانشجوی دوره دکتری حقوق عمومی دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران.

3 دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد حقوق خصوصی دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران.

چکیده

با توجه به حضور گروه‌های مختلف نژادی، قومی، زبانی، دینی و مذهبی در جای‌جای ایران، حقوق این گروه‌ها هماره مورد توجه بوده است. این مباحث با پیروزی انقلاب اسلامی جنبه‌های جدیدی نیز به خود گرفته و حقوق این گروه‌ها، به‌ویژه اقلیت‌های دینی به یکی از کانونی‌ترین مسائل و چالش‌های اجتماعی، سیاسی و حقوقی کشور بدل شده و ابعاد بین‌المللی نیز پیدا کرده است. اصل ١٣ قانون اساسی، زرتشتیان، کلیمیان و مسیحیان را تنها اقلیت‌های دینی شناخته‌شده ایرانی اعلام کرده و همین امر منشأ تقسیم اقلیت‌های دینی ایرانی به دو قسم «شناخته‌شده» و «شناخته‌نشده» شده است. مجلس خبرگان قانون اساسی کوشیده است با تصویب اصل ١٤ پایانی بر مباحث پیرامون عدم شناسایی برخی اقلیت‌ها باشد که به علت برخی از ابهام‌های مفاد این اصل، کوشش موفقی به نظر نمی‌رسد. پس از آن نیز مقنن عادی به هنگام تصویب قانون مجازات اسلامی در سال ١٣٩٢ برای نخستین بار در تاریخ حقوق ایران از زمان مشروطه تاکنون از ایرانیانی سخن گفته که ذمی، معاهد و مستأمن نیستند که این امر منشأ بحث‌های جدیدی در خصوص اقلیت‌های مذکور شده است. لذا، پرسش از وضع حقوقی اقلیت‌های دینی شناخته‌نشده در حقوق اساسی ایران را می‌توان سؤال اصلی این نوشتار دانست که با روش تحلیلی–توصیفی بررسی و تلاش شده یک جمع قابل‌قبول بین اقتضائات تابعیت و عدم شناسایی این اقلیت‌ها ارائه شود. این مهم بدون توجه به آموزه‌های فقهی، به‌عنوان مبنای نظام حقوقی جمهوری اسلامی، میسور نیست و لذا پژوهش حاضر به انطباق تحلیل خود بر موازین اسلامی التزام دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Status of Unrecognized Religious Minorities in the Constitution of the Islamic Republic of Iran: Islamic Jurisprudential-Legal Review

نویسندگان [English]

  • Alireza Alipanah 1
  • Reza Bakeshlou 2
  • Alireza Mehrabizade 3
1 Law faculty, Shahid Beheshti University
2 Ph.D. Student in Public Law, Faculty of Islamic Studies and Law, Imam Sadiq University, Tehran, Iran.
3 MA. Student in Private Law, Faculty of Islamic Studies and Law, Imam Sadiq University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Today, many countries around the world have different minorities as their citizens. The Islamic Republic of Iran also has various types of minorities. Different racial, linguistic, cultural and religious minorities have formed a diverse population in Iran. Muslims in Iran are about 99.4% of the population, so the Constitution of the Islamic Republic of Iran mandates that the official religion of Iran is Islam. Then, non-Muslim Iranian citizens as “religious minorities” are divided into two general categories in the Iranian Constitution: Religious minorities subject to Article 13 of the Constitution as “recognized religious minorities” and Religious minorities subject to Article 14 of the Constitution as “unrecognized religious minorities”. The Constitution enables recognized religious minorities -Christians, Jews and Zoroastrians- to apply their own cannel law in the interpersonal affairs. According to Article 14, unrecognized religious minorities will be treated well and fairly in Iran. As mentioned in the Constitution, Iran’s legal system based on Islamic jurisprudence. So, by using citizenship -as a legal entity- and considering the teachings of Islamic jurisprudence, this research seeks to make clear the status of unrecognized Iranian religious minorities, using an analytical-descriptive method.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Aman treaty
  • Constitution of the Islamic Republic of Iran
  • Minority Rights
  • Religious Minorities
  • Unrecognized Religious Minorities

مراجع

ابراهیمیان، حجت‌الله (1391) «حقوق خاص اقلیت‌های دینی در نظام حقوقی ایران با تأکید بر قانون اساسی»، مطالعات انقلاب اسلامی، شماره 29، صص 243-266.
ابوالحسینی، علی‌اکبر (1383) «همزیستی مسالمت آمیز با غیرمسلمان در قالب قرارداد امان»، فقه و مبانی حقوق، شماره 1، صص 19-41.
اداره کل فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی (1364) صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، ج 1، چ 1، تهران: اداره کل فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی.
حاجی ده آبادی، احمد (1382) «تأملی پیرامون قصاص مسلمان در مقابل کافر»، نامه مفید، شماره 40، صص 62-39.
خامنه‌ای، آیت‌الله سید علی (1388) أجوبه الإستفتائات، احمدرضا حسینی، چ 55، تهران: چاپ و نشر بین‌الملل.
رجبی، ابوذر (1394) «تحلیل کثرت‌گرایی هنجاری در پرتو اصل چهاردهم قانون اساسی ج.ا.ا» پژوهش‌های انقلاب اسلامی، شماره 15، صص 53-74.
عمیدز نجانی، عباسعلی؛ کرمی، حامد (1389) «ماهیت سرزمین در فقه امامیه»، حقوق اسلامی، شماره 27، صص 7-27.
کعبی، آیت‌الله عباس (1395) «تحلیل مبانی نظام جمهوری اسلامی ایران، مبانی اصل سیزدهم قانون اساسی»، پژوهشکده شورای نگهبان، شماره مسلسل: 13950011.
معین، محمد (1381) فرهنگ فارسی، عزیز الله علیزاده، ج 1، چ 4، تهران: راه نو.
مهر پور، حسین (1376) حقوق بشر و راهکارهای آن، چ 1، تهران: اطلاعات.
میرمحمدی میبدی، سید مصطفی و اصلانی، فیروز (1397) «وضعیت حقوقی غیر اهل کتاب از منظر اصل چهاردهم قانون اساسی»، دانش حقوق عمومی، شماره 22، صص 100-75.
ورعی، سید جواد (1385) مبانی و مستندات قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، چ 1، قم: دبیرخانه مجلس خبرگان.
هاشمی، سید محمد (1396) حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، ج 1، چ 14، تهران: میزان.
 
ب. عربی
قرآن کریم.
بجنوردی، آیت‌الله سید حسن‌ (1419 ق) القواعد الفقهیه‌، ج 3، چ 1، قم: الهادی.
خامنه‌ای، آیت‌الله سید علی (1396) ثلاث رسائل فی‌الجهاد: الأمان و الصابئه و المهادنه، چ 1، تهران: فقه روز.
سبزواری، آیت‌الله سیدعبدالأعلی (1413 ق) مهذّب الأحکام فی بیان الحلال و الحرام، ج 15، چ 4، قم: مؤسسه المنار.
شهید اول، محمد بن مکى‌ (1410 ق) اللمعه‌الدمشقیه فی فقه‌الإمامیه، محمدتقى مروارید، چ 1، بیروت: دارالتراث و الدار‌الإسلامیه‌.
شهید ثانى، زین‌الدین بن على (1410 ق) الروضه‌البهیه فی‌شرح اللمعه‌الدمشقیه، سیدمحمد کلانتر، ج 2، چ 1، قم: داورى.
شیخ طوسى، محمد بن حسن‌ (1387 ق) المبسوط فی فقه‌الإمامیه‌، سیدمحمدتقى کشفى‌، ج 2 و 4 و 7، چ 3، تهران: المکتبه‌المرتضویه لإحیاء الآثارالجعفریه‌.
صاحب جواهر، محمدحسن نجفی (1404 ق) جواهرالکلام فی‌شرح شرائع‌الاسلام، عباس قوچانی، ج 21 و 28 و 35، چ 7، بیروت: دارإحیاء التراث‌العربی.
علامه حلى، حسن بن یوسف (1412 ق) منتهی‌المطلب فی تحقیق‌المذهب‌، ج 14 و 15، چ 1، مشهد: مجمع البحوث‌الاسلامیه.
علامه حلى، حسن بن یوسف (1413 ق) قواعد‌الأحکام فی‌معرفه الحلال‌والحرام‌، ج 1، چ 1، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
علامه حلى، حسن‌ بن یوسف (1414 ق) تذکره الفقهاء، ج 9، چ 1، قم: مؤسسه آل‌البیت.
علامه حلى، حسن ‌بن یوسف (1420 ق) تحریر الأحکام‌الشرعیه على مذهب‌الإمامیه، ابراهیم بهادری، ج 2، چ 1، قم: مؤسسه امام‌صادق.
کاشف الغطاء، شیخ جعفر (1422 ق) کشف الغطاء عن مبهمات شریعه الغراء، ج 4، چ 1، قم: انتشارات دفتر تبلیغات‌اسلامی.
مؤسسه دائرةمعارف الفقه الإسلامی (1431 ق) موسوعه الفقه‌الإسلامی طبقا لمذهب أهل‌البیت، ج 17، چ 1، قم: مؤسسه دائرةمعارف الفقه‌اسلامی.
محقق حلى، جعفر بن حسن‌ (1408 ق) شرائع‌الاسلام فی‌مسائل الحلال‌والحرام‌، عبدالحسین بقال‌، ج 1، چ 2، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
محقق کرکی، على ‌بن حسین‌ (1414 ق) جامع‌المقاصد فی‌شرح القواعد‌، ج 3، چ 2، قم: مؤسسه آل‌البیت.
 
ج. انگلیسی
Diversity Training University International (2008) Cultural Diversity Glossary of Terms, Diversity Training University International Publications Division.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار