نقض حیثیت معنوی در قلمرو شهادت شهود و جرح شاهد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق خصوصی پردیس فارابی دانشگاه تهران

2 استادیار، گروه حقوق، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم، ایران

چکیده

ممکن است حیثیت معنوی اشخاص، در مقام «تحمل شهادت»، «ادای شهادت» و «جرح شهود» در جایی که مفاد شهادت یا جرح به حیثیت معنوی «مشهود علیه» یا «شاهد» یا «مشهود له» مربوط باشد، در معرض نقض قرار گیرد. از یک‌سو، حیثت معنوی اشخاص محترم است و انتظار می­رود از تعرض مصون و نقض آن ضمان‌آور باشد. از سوی دیگر، اجرای پاره‌ای احکام دست‌کم در برخی مواقع،‌ با نقض حیثیت معنوی اشخاص دیگر همراه است و عدم امکان ورود در قلمرو محرمانه اشخاص، در عمل به تعطیلی یا نقصان کلی اجرای احکام مهم منجر می‌شود. پرسشی که مطرح می‌شود این است که چگونه می‌توان این دسته از احکام به ظاهر متعارض را با هم جمع کرد؟ به نظر می‌رسد به دلیل تقدم مصلحتی که در «ادای شهادت» و «جرح شاهد» وجود دارد، ادای شهادت یا جرح شاهد، حتی در جایی که به نقض حیثیت معنوی مشهود علیه یا شهود و گاه مشهود له منجر می‌شود، در رعایت مصلحت اهم و در قدر متیقن، جایز و درنتیجه از علل موجهه مسئولیت است و هیچ جبرانی به دنبال ندارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Violation of Spiritual Dignity in the Realm of Testimony of Witnesses and Challenging the Witness

نویسندگان [English]

  • Hossein Javar 1
  • hosein Hooshmand 2
1 Assistant Professor, Private Law, Pardis Farabi, Tehran University
2 Assistant Professor, Qom, Iran
چکیده [English]

“The position of bearing witness”, “the position of giving testimony” and “challenging the witness” are among the cases that violate the spiritual dignity of individuals seriously, specifically in the case where the contents of the testimony of witnesses and all that is stated to challenge the witness, according to circumstance, relate to the spiritual dignity of the “defendant”, “witness”, or the “plaintiff”.
On the one hand, the spiritual dignity of individuals is respected and preserved, and attempts have been made and it is emphasized and expected to protect and to preserve it from any violation and that in the case of violation, the legal and criminal prosecution is made possible. On the other hand, it is seen, at least in some cases, that the execution of some rules is concurrent with the violation of spiritual dignity of other individuals and that impossibility to enter the privacy of individuals practically leads to the abandonment or the complete lack of execution of important rules. Therefore, the question arises here as to how can one put these apparently controversial rules together?

کلیدواژه‌ها [English]

  • «Spiritual Dignity»
  • «Privacy»
  • «To Bear Witness»
  • «To Testify»
  • «Challenge Witness»
الف. فارسی
تهرانى، سید محمدحسین حسینى (1421 ه.ق) ولایت ‌فقیه در حکومت اسلام، مشهد: انتشارات علامه طباطبایی.
جمعی از نویسندگان، (1388) فلسفه حقوق، قم: مؤسسه آموزشی‌ و پژوهشی امام خمینی.
 حکمت نیا،‌ محمود؛ هوشمند فیروزآبادی، حسین (1394) «ادله قرآنی مسئولیت مدنی»، نشریه قرآن، فقه و حقوق اسلامی،‌ سال اول، شماره 2، صص 91-116.
قنواتی، جلیل، جاور، حسین (1390) «حریم خصوصی؛ حق یا حکم»، نشریه حقوق اسلامی، سال هشتم، شماره 31، صص 7-32.
قنواتی، جلیل؛ جاور، حسین (1390) «مبنای احترام در شناسایی و حمایت از حریم خصوصی»، نشریه حقوق اسلامی، سال هشتم. شماره 29. صص 33-60.
مکارم شیرازی، ناصر (1374) تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
مکارم شیرازى، ناصر مکارم (1428) الشیعة شبهات و ردود، ترجمه الحرز، احمد محمد، قم: انتشارات مدرسه امام على بن ابى طالب علیه السلام.
 
ب. منابع عربی
- قرآن کریم
ابن اثیر، مجد الدّین (1364 ش) النّهایة فی غریب الحدیث والأثر، محقّق: أحمد الزاوی و محمّد الطناوی، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
 ابن حزم اندلسی (بی‌تا) المحلی،‌ بیروت: دارالفکر.
ابن سیده، علی بن اسماعیل (2000 م) المحکم والمحیط الأعظم، محقّق: هنداوی، بیروت: دارالکتب العلمیه.
ابن­منظور، محمدبن­مکرم (1414 ق) لسان­العرب، تحقیق: صاحب الجوائب، چ 3، بیروت: دارالفکر.
اردبیلى، احمد بن محمد‌ (بی تا) زبدة البیان فی أحکام القرآن‌، تهران: المکتبة الجعفریة لإحیاء الآثار الجعفریة‌.
امام خمینی، سیّد روح­الله (1373 ش) اَنوار الهدایه؛ قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
امام خمینی، سید روح‌الله (1367 ش) تهذیب الأصول، تقریر: جعفر سبحانی، چ 3، قم: دارالفکر.
امام خمینى، سید روح‌الله (1415 ق) المکاسب المحرمة، ج 1،‌ قم:‌ مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
امامی، سید حسن (1366 ه.ش) حقوق مدنی، ج 6، چ 3، تهران: انتشارات اسلامیه.
ایروانى، على بن عبدالحسین نجفى‌ (1406 ه.ق) حاشیه المکاسب، ج 1، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
آشتیانی، میرزا محمّدحسن، (1425 ق) کتاب القضاء، تصحیح زمانی‌نژاد قم: زهیر-کنگره علاّمه آشتیانی.
بحرانى، آل عصفور، یوسف بن احمد بن ابراهیم (1405) الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، ح 16، چ 4، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
جوهری، اسماعیل، (1410 ق)، الصِّحاح، چاپ اوّل، مصحّح: احمد عطّار، بیروت: دار العلم.
حکیم، محمدتقی (۱۹۷۹ م) الاصول العامه للفقه المقارن، قم: انتشارات آل بیت.
حکیم، سید محمد سعید طباطبایى‌ (بی تا) مصباح المنهاج‌، قم: مؤسسه المنار‌.
خویی، سید ابوالقاسم (1412 ق) مصباح الفقاهه (تقریر محمد علی توحید). قم: نشر داور، چاپ اول.
رازی، ابو الفتوح (1370 ش) روض الجِنان و روح الجَنان فی تفسیر القرآن، مصحّحان: یاحقّی-ناصح، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
رازی، فخرالدّین (بی تا) التفسیر الکبیر، بی‌جا.
راغب اصفهانی، حسین (1412 ق) مفردات ألفاظ القرآن، تحقیق: صفوان داودی، لبنان: دارالعلم.
راوندى، قطب‌الدین (1405 ق) سعید بن عبدالله، فقه القرآن، ج 2، چ 2 قم: کتابخانه آیه الله مرعشى نجفی‌.
رشتی، میرزا حبیب‌الله (1407 ق) فقه الإمامیّة-قسم الخیارات، مقرِّر: سید کاظم خلخالی، قم: کتاب‌فروشی داوری.
روحانی، محمدصادق (1429 ه.ق) منهاج الفقاهه، التعلیق علی مکاسب الشیخ الاعظم، ج 2، چ 5، قم: أنوار الهدی.
روحانى، محمدصادق (1382 ش) زبدة الأصول، جلد ۲، چ 6، تهران: حدیث دل.
سبحانی تبریزی، جعفر (1424 ق) المواهب فی تحریر احکام المکاسب، قم: مؤسسه امام صادق (ع).
سبزوارى، سید عبد الأعلى ‌(1413 ق) مهذّب الأحکام فی بیان الحلال و الحرام‌، ج 23 و ج 16، چ 4، قم: مؤسسه المنار. ‌
 سرخسی، شمس‌الدین (1406 ق) المبسوط، بیروت:‌ دارالمعرفه.
سعدی، ابوحبیب (1408 ق) القاموس الفقهی لغهً و اصطلاحاً، چ 2، دمشق: دارالفکر.
سید علی‌خان، ابن معصوم حسینی مدنی (1415 ق) ریاض‌السالکین فی شرح صحیفة سیدالساجدین (ع)، تحقیق: حسینی امینی، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرّسین حوزه علمیه.
 سیوطی،‌ جلال الدین (1365 ق) الدر المنثور، بیروت: دارالمعرفه.
شرتونی، سعید (بی تا) أقرب الموارد، تهران: مؤسسه نصر.
 شوکانی، محمدبن علی بن محمد (بی تا). فتح القدیر، ‌بیجا: عالم الکتب، چاپ اول.
شهرکانی، ابراهیم اسماعیل (1430) المفید فی شرح اصول الفقه، قم: ذوی القربی، چاپ 1.
شهید ثانی، زین الدین (بی تا) رسائل الشهید الثانی، قم: کتابفروشی بصیرتی.
شهید ثانی، زین­الدین (1402 ق) روض الجنان فی شرح إرشاد الأذهان، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه.
شهید ثانی، زین­الدین (1416 ق) مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، قم: موسسه معارف اسلامی.
صدر (شهید)، سید محمدباقر (1418 ق) دروس فی علم الاصول، چ 3، قم: انتشارات اسلامی.
صدر، سید محمد باقر (۱۴۲۰) بحوث فی علم الاصول، ج 4، قم: انتشارات دارالاسلامیه.
صدر، سید محمد (1420 ق) ما وراء الفقه، ج 3، بیروت: دارالأضواء للطباعة و النشر و التوزیع.
عاملی، سید محمد حسین ترحینی (1427 ه.ق) الزبدة الفقهیة فی شرح الروضة البهیة‌، قم: دارالفقه للطباعة و النشر‌، چاپ چهارم.
عاملى، حرّ، محمد بن حسن (1409) وسائل الشیعة، ج 27، 30، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
عاملى، سیدجواد بن محمد حسینى ‌(1419 ق) مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلاّمة، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‌، چاپ اول.
مظفر، محمد رضا (1397) اصول الفقه، جلد 1، قم: انتشارات اسماعیلیان.
مغنیه، محمد جواد (1975 م) علم أصول الفقه فی ثوبه الجدید، بیروت: دارالعلم للملایین.
موسوی قزوینی، سید علی (1419 ه.ق) رسالة فی قاعدة حمل فعل المسلم على الصحة، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
موسوی قزوینى، سید على (‌1424 ق.) ینابیع الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام‌. ج 2، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
نجفى، صاحب الجواهر، محمد حسن (1404) جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، ج 41، چ 7،‌ بیروت: دار إحیاء التراث العربی.