مبانی و چگونگی جبران خسارات وارده به خریدار در معامله فضولی با مطالعه تطبیقی در حقوق انگلستان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق خصوصی و اسلامی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه شیراز

2 دانش آموحته کارشناسی ارشد حقوق خصوصی، دانشگاه شیراز

چکیده

در نظام حقوقی ما معامله فضولی با رد مالک باطل می‌گردد و مالک حق دارد، مبیع را از خریدار مسترد نماید. اگر خریدار نسبت به فضولی بودن معامله جاهل باشد، در خصوص جبران خسارات وارده به او، تردیدی وجود ندارد و قانون مدنی نیز با تأکید بر لفظ «غرامت»، مطالبه آن را مجاز شمرده است. به نظر می‌رسد که قواعد فقهی همانند غرور و اصل جبران کامل خسارت، بر مبنای قرار دادن زیان دیده در وضعیت اجرای قرارداد، به خوبی می‌تواند جبران خسارات وارده به خریدار را توجیه نماید؛ بنابراین خریدار باید بتواند ارزش روز مبیع را به عنوان خسارت از بایع فضولی مطالبه نماید. در حقوق انگلستان نیز قانون‌گذار با صحیح دانستن بیع فضولی در پاره‌ای از موارد، از مالکیت خریدار با حسن نیت حمایت نموده و از این طریق، از ورود ضرر به وی جلوگیری نموده است. دیدگاهی که در حقوق ایران می‌تواند در جبران خسارت وارده به خریدار، مورد توجه قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Bases and How to Compensate the Purchaser for the Unauthorized Transactions (the sale by non owner) With Comparative Study of English law

نویسندگان [English]

  • Hojjat Mobayen 1
  • Seyyede Lolo 2
1 Assistant Professor, Private and Islamic Law Department, Faculty of Law and Political Sciences, Shiraz University, Shiraz, Iran
2 Master of science in Private Law, Shiraz University, Shiraz, Iran
چکیده [English]

In our legal system, unauthorized transaction (the sale by non-owner), is void by the rejection of the owner and the owner has the right to refund sale. If the buyer is ignorant of the non-authorized of seller, no doubt, compensate the damages are accepted, and the civil law has allowed the claim for damages, by emphasizing the term "compensation". It seems that the legal rules such as Ghorur and the principle of full compensation based on placing a damaged person in the implementation of the contract, can justify the compensation to the buyer. So, the buyer should claim for compensate the price of sales from an unauthorized seller. In English law, the legislator has declared the sale by non-owner is valid in some cases, and has supported from the buyer with good faith, and prevented his loss. A point of view that can be taken into consideration, for compensating the buyer in Iranian law.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Unauthorized Transaction
  • Compensation
  • Ghorur Rule
  • The Principle of Full Compensation

مراجع

الف. فارسی
اباذری فومشی، منصور(1393). آموزش عمومی حقوق: معاملات فضولی. تهران: انتشارات شهید داریوش نوراللهی.
امیری قائم‌مقامی، عبدالمجید(1378). حقوق تعهدات. جلد دوم. تهران: نشر میزان.
اندرز، داود (1392). متون حقوقی انگلیسی. تهران: انتشارات مجد.
انصاری، شیخ مرتضی(1392). شرح مبسوط مکاسب: عقد نمایندگی و فضولی. ترجمه عباس زراعت. تهران: انتشارات جاودانه.
ایزانلو، محسن؛ پاک طینت، حسن(1391). «مطالعه ماهوی و آئین دادرسی جمع و انتخاب مسئولیت قهری و قراردادی نسبت به طرفین قرارداد». فصلنامه حقوق. دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران. دوره 42، شماره 1. 87-67.
بادینی، حسن(1390). «بررسی تطبیقی قابلیت جبران «ضرر اقتصادی» در مسئولیت مدنی»، فصلنامه حقوق. دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران. دوره 41، شماره 1. 78-59.
بهرامی احمدی، حمید(1386). حقوق مدنی3 : کلیات عقود و قراردادها. تهران: انتشارات میزان.
بهرامی احمدی، حمید(1377). سوء استفاده از حق، مطالعه تطبیقی در حقوق اسلام و دیگر نظام­های حقوقی. تهران: انتشارات اطلاعات.
بهرامی احمدی، حمید(1388، الف). «آیا قاعده لاضرر بر احکام عدمی حکومت دارد؟ (آیا قاعده لاضرر اثبات حکم می‌کند؟)». پژوهشنامه حقوق اسلامی. دوره 10، شماره 29. 29-5.
بهرامی احمدی، حمید(1388، ب). قواعد فقه؛ مختصر هفتاد و هفت قاعده فقهی حقوقی (با تطبیق بر قوانین). تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).
بهرامی، بهرام(1379). معاملات فضولی و انتقال مال غیر. تهران: نگاه بینه، کانون انتشارات پیام عدالت.
بهرامی، بهرام و بهرامی،‌ زهرا(1390). معامله فضولی و انتقال مال غیر. تهران: انتشارات نگاه بینه.
حائری شاه‌باغ، سیدعلی(1376). شرح قانون مدنی. جلد اول. تهران: انتشارات گنج دانش.
ره‌پیک، حسن(1387). حقوق مدنی: حقوق قراردادها. تهران: انتشارات خرسندی.
صادقی مقدم، محمدحسن و شکوهی‌زاده، رضا(1390). «حکم معامله فضولی و مبنای آن در حقوق انگلیس، فرانسه، آلمان و ایران». مجله حقوق تطبیقی(نامه مفید)، دوره 7، شماره 2. 44-25.
صفایی، سید حسین؛ عیسی تفرشی، محمد و قنواتی، جلیل(1380). «تحلیل نمایندگی ناشی از تنفیذ در حقوق اسلام، ایران و انگلیس». مجله مدرس علوم انسانی. دوره 5، شماره 4. 104-79.
صفایی، سید حسین؛ رحیمی، حبیب­اله(1389). مسئولیت مدنی، الزامات خارج از قرارداد. تهران: سمت.
صفری، محسن؛ پاک طینت، حسن(1389). «مسئولیت قهری و قراردادی: تفاوت‌ها و کارکردها». فصلنامه حقوق. دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران. دوره 40، شماره 4،266-247.
طاهری، حبیب الله(بی‌تا). حقوق مدنی 3 و 4. جلد دوم. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
فتاحی، مهدی(1395). «مبدأ محاسبه خسارت تأخیر تأدیه چک». فصلنامه قضاوت. دوره 16، شماره 85. 132-115.
قاسم‌زاده، سیدمرتضی(1383). حقوق مدنی: اصول قراردادها و تعهدات. تهران: نشر دادگستر.
قربانیان، حسین(1389). «مسئولیت مدنی کارگزاران بورس و فرآیند طرح دعاوی مرتبط در مراجع صالحه». مجله پژوهش‌های حقوقی. شماره 17. 340-303.
کاتوزیان، ناصر(1386). الزام‌های خارج از قرارداد (ضمان قهری)، مسئولیت مدنی. جلد اول. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
محقق داماد، سید مصطفی(1383). قواعد فقه، بخش مدنی (1). تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
محقق داماد، سیدمصطفی و جمعی از نویسندگان(1389). حقوق قراردادها در فقه امامیه. جلد دوم. تهران: انتشارات سمت.
مدنی، سید جلال‌الدین(1383). حقوق مدنی. جلد سوم. تهران: انتشارات پایدار.
معین، محمد(1382). فرهنگ فارسی معین. جلد2(مجلد 1 تا 3). تهران: انتشارات بهزاد.
مقصودی، مراد(1391). حقوق مدنی 3: قراردادها و تعهدات. تهران: انتشارات خرسندی.
موسوی خمینی، روح الله(1368). تحریر الوسیله. ترجمه علی اسلامی، جلد دوم. قم: دفتر انتشارات اسلامی‌وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
 
ب. عربی
انصاری، شیخ مرتضی(1420). کتاب المکاسب. جلد سوم. قم: المؤتمر العالمی بمناسبه الذکری المئویه الثانیه لمیلاد الشیخ الأنصاری.
انصاری، شیخ مرتضی(1414). رسائل فقهیه. قم: ألامانه العامه للمؤتمر المئوی للشیخ الأعظم الانصاری (قدس ره).
آخوند خراسانی، شیخ محمدکاظم(بی‌تا). کفایه الاصول. قم: مؤسسه آل البیت (ع) لاحیاء التراث.
آل بحر العلوم، سیدمحمد(1362). بلغه الفقیه. جلد دوم. تهران: مکتبه الصادقه.
حر عاملی، شیخ محمد بن الحسن(1414). وسائل الشیعه إلی تحصیل مسائل الشریعه. جلد 25. قم: مؤسسه آل البیت (ع) لإحیاء التراث.
حسینی المراغی، میرعبدالفتاح(1417). العناوین الفقهیه. ج1. قم: مؤسسه النشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین بقم المشرفه.
حلی(علامه حلی)، حسن بن یوسف(بی‌تا،الف). تذکره الفقهاء. جلد اول. قم: منشورات المکتبه المرتضویه لاحیاء الآثار الجعفریه.
حلی(علامه حلی)، حسن بن یوسف(بی‌تا،ب). تذکره الفقهاء. جلد دوم. قم: منشورات المکتبه المرتضویه لاحیاء الآثار الجعفریه.
حلی(فخر المحققین)، محمد بن حسن بن یوسف(1387). ایضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد. جلد اول. قم: مؤسسه اسماعیلیان.
حلی(محقق حلی)، نجم الدین جعفر بن حسن(1408). شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام. جلد دوم. قم: مؤسسه اسماعیلیان.
خوانساری، سید احمد(1405). جامع المدارک فی شرح المختصر النافع. جلد پنجم. قم: مؤسسه اسماعیلیان.
طباطبایی یزدی، سید محمد کاظم(1378). حاشیه المکاسب. جلد اول. قم: مؤسسه اسماعیلیان.
طباطبایی، سید علی(1420). ریاض المسائل فی تحقیق الاحکام بالدلائل. جلد نهم. قم: مؤسسه آل البیت (ع) لاحیاء التراث.
عاملی(محقق ثانی)، علی بن حسین(1414). جامع المقاصد فی شرح القواعد. قم: مؤسسه آل البیت (ع).
موسوی خوئی، سید ابوالقاسم(1377). مصباح الفقاهه. تقریر ابحاث سماحه آیه الله العظمی السید أبوالقاسم الموسوی الخوئی (قدس سره) بقلم محمدعلی التوحیدی التبریزی. جلد چهارم. قم: مکتبه داوری.
نائینی، میرزا محمدحسین(1418). حاشیه المکاسب (منیه الطالب). تألیف: شیخ موسی نجفی خوانساری. قم: موسسه النشر الاسلامی.
نجفی، محمدحسن (1374). جواهرالکلام فی شرح شرایع الاسلام. جلد 22. تهران: نشر دارالکتب الاسلامیه.
نراقی، ملأ احمد (1408). عوائد الایام فی بیان قواعد الاحکام و مهمات مسائل الحلال و الحرام. چاپ سنگی. قم: مکتبه بصیرتی.
 
ج. انگلیسی
Atiyah, P.S; Adams, John; Macqueen, Hector (2010). Sale of Goods. 12th Edition. New York: Pearson.
Balavar, Elham (2014). “The Doctorin of Nemo Dat Quod Non Habet and Its Exceptions”. Journal of Applied Environmental and Biological Sciences. Vol. 4(5)7-14.
Chitty, Joseph. (2004). Chitty on Contracts: Sale of Goods. 29th Edition. London: Sweet & Maxwell.
Cooke, John (2009). Law of Tort. 9th ed. Harlow: Pearson Longman.
Lai, Ho Hock. (1994). “Can a Thief Pass Title to Stolen Goods”. Singapore Academy of Law Journal. Vol.6. S.Ac.L.J. pp.439-440.
McKendrick, Ewan. (2000). Contract Law. 4th Edition, London: Palgrave Macmillan.
Merrett, Louise (2014). “Commercial Law Lectures: Sale of goods; Transfer of Title by Non owner”. [Online]. <www.law.cam.ac.uk>. [26 Mars 2014].
Ting, Lai and Fontaine, Wai. (2008). “Commercial Law, Sale of Goods: Sale by a non-owner”. [Online]. <www.viperfusion.com/Commercial Law. Sale by a Non-owner>. [17 Apr 2013].
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار