تصویر «قدرت حاکم» در آینة اشعار سدة چهارم تا هشتم هجری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه حقوق عمومی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

10.22099/jls.2025.52572.5287

چکیده

مقدمه: در مقام شناسایی و مواجهه نخستین با پدیداری چون قدرت، دو پرسش اساسی به میان می‌آید: پرسش اول ناظر به این است که چنین پدیده‌ای موجودیت مستقل و فارغ از تأثیرات دانش‌ها و زمینه‌هایی چون ادبی، اجتماعی، فلسفی، فرهنگی، اقتصادی، حقوقی و سیاسی دارد؟ یا برآیند بسترها و خاستگاه‌هایی چند از میان این انواع گونه‌گون است؟ پرسش دوم نیز، به چگونگی ارزیابی مفهوم پدیداری چون قدرت برمی‌گردد و این نکته را مطرح می‌کند که معیارهای شناخت و سنجش و آزمایش قدرت چیست؟ آیا فهم قدرت تک‌صدایی است؟ یا در نظر گرفتن مجموعه‌ای از اصوات و زمینه‌ها به فهم و ارزیابی دقیق از قدرت می‌انجامد؟ در پاسخ به پرسش اول باید اذعان داشت که قدرت محصول رابطه‌ای چند وجهی و به‌طور مشخص اجتماعی- سیاسی بین افراد و گروه‌هاست که طی آن به‌طور غالب یک طرف دست بالا را دارد و طرف دیگر ضعیف دست است؛ در پاسخ به پرسش دوم نیز، باید گفت: از آنجایی‌ که قدرت سازمان‌دهنده و تنظیم‌کنندة مناسبات بازیگران سیاسی است؛ شناخت آن در وهله نخست به‌واسطه فهم حقوقی از این پدیده انسانی و سپس از رهگذر تفاسیری چند از جمله فهم ادبی قدرت، میسر تواند بود.
روش‌ها: در بیان روش پژوهش و سازمان دادن مطالب، با قبول شیوه‌ مرسوم پژوهش که همواره نخست یک مسئله را تعریف می‌کند و سپس به گردآوری شواهد و امثال برای آن می‌پردازد، باید گفت که در بخش پیش رو، به دلیل ماهیّت یا ذات دوگانه‌ قدرت؛ نیروی ایزدی یا نیروی اهریمنی موجود در آن، بی این که به عادت مألوف، از معناشناسی لغوی و مفهوم‌شناسی و برداشت‌ها و تلقیات برآمده از آن آغاز سخن کنیم؛ در بادی امر، شناخت مفهوم قدرت را در ساحت ادب منظوم فارسی در سده‌های مشخصی، مطرح و ردیابی خواهیم کرد. غرض نگارنده از این طرح بحث چنین است که آشکار کند ذهنیت و تلقی و پی‌رنگ و متعاقب آن تصویرسازی رایج در ذهن و زبان شاعران و بیدارگران سده‌های چهارم تا هشتم هجری، در مواجهه و نسبت به پدیداری چون قدرت چه بوده است؟ آیا به باور رایج و ناگزیر و ناگریز آن را چون شر لازم می‌پنداشته‌اند؟ یا از اساس نسبت بدان بدبین و سرزنشگر بوده و در مقام آگاهی‌بخشی و تحذیر از آفات و مفاسد قدرت ره پویده‌اند؟
یافته‌ها: نگارنده نیک می‌داند چنانچه بخواهد ردّی دقیق و موی‌شکافانه از جریان‌های پر اُفت‌وخیزِ قدرت بر سپهر ادب سیاسی فارسی، در ساحت نظم و نثر و آرای اهل نظر در این باره بیابد و آن را ملاک بداند، آنگاه مجالی ولو یک عمر تحقیق هم در آن باب کم است. نیز، سخت باور دارد که چنانچه خواسته باشد دقایق ادبی- معنایی قدرت را با نظر به گرایش یا طبع و مزاجِ دولت‌ها به انباشت یا گسست از قدرت بشکافد و بفهمد، بی‌شک عمر به سر می‌آید و در صور دمیده می‌شود و او هنوز از برای یافتن مدرک و منبعی تازه سرگردان و ویلان به این سوی روان و به آن سوی دوان، از پای می‌افتد. با وجود این‌ها، تنها به ملاحظة اینکه در عالم ادبیات به‌طور عام و در ادب سیاسی پارسی به نحو خاص، قدرت را جایگاهی و قدری هست، می‌کوشد طی جریانی مشخص و در ساحت نظم سده چهارم تا هشتم هجری، لختی در مواجهات قدرت و ادبیات درنگ و تا حدی که چارچوب نظری پژوهش اقتضا داشته باشد، آن را پردازش کند. پیشتر باید یادآور ‌شد که این پردازش تنها دربردارنده‌ نگاهی از سطح و لایه‌های رویین به موضوع یا به تعبیری دیگر، معرفِ روبنای قضیه است. 
نتیجه‌گیری: در مقاله پیش رو، نگارنده با باور به اینکه تلقی رایج و مرسوم شاعران سده پیش‌گفته بنا به تجربه و زیستن با مظاهر قدرت، شر انگاری و شر پنداری قدرت حاکمان در عرصه عمومی بوده است، بر آن است تا به زوایایی از این تلقیات و تجسمات و تصاویر شاعرانه پی برد. 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Image of "Sovereign Power" in the Mirror of Poetry from the 4th to the 8th Century AH (Hijri)

نویسنده [English]

  • Ehsan Aghamohammadaghaee
Assistant Prof. Department of Public law, NT.C. Islamic Azad University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Introduction: In the initial identification and encounter with a phenomenon such as power, two fundamental questions arise: The first question pertains to whether such a phenomenon has an independent existence, free from the influences of fields and contexts such as literary, social, philosophical, cultural, economic, legal, and political? Or is it the resultant of several backgrounds and origins from among these diverse types? The second question also relates to how the concept of a phenomenon like power is evaluated and raises the point: what are the criteria for knowing, measuring, and testing power? Is the understanding of power monolithic? Or does considering a set of voices and contexts lead to an accurate understanding and evaluation of power? In answer to the first question, it must be admitted that power is the product of a multi-faceted and specifically socio-political relationship between individuals and groups, wherein typically one side has the upper hand and the other is the weak hand; in answer to the second question, it must also be said: since power is the organizer and regulator of the relations of political actors; knowing it is primarily possible through a legal understanding of this human phenomenon and then through multiple interpretations, including a literary understanding of power. Methods: In stating the  research method and organizing the materials, accepting the conventional research method which always first defines a problem and then gathers evidence and examples for it, it must be said that in the forthcoming section, due to the dual nature or essence of power—the divine force or demonic force present within it—without beginning our discussion in the usual manner with lexical semantics, conceptual understanding, and the perceptions and conceptions arising from it; at the outset, we will raise and trace the understanding of the concept of power within the realm of Persian poetic literature in specific centuries. The author's purpose in raising this discussion is to reveal what the mindset, perception, underlying design, and consequently the common imagery in the minds and language of poets and awakeners from the 4th to the 8th century AH was, in encountering and relating to a phenomenon like power? Did they, according to the common, inevitable, and compelled belief, consider it a necessary evil? Or were they fundamentally pessimistic and reproachful towards it and pursued the path of raising awareness and warning against the afflictions and corruptions of power؟
Findings: The author is well aware that if one wishes to find a precise and meticulous trace of the turbulent currents of power across the sphere of Persian political literature, in the realms of poetry and prose and the opinions of the knowledgeable on this matter, and take that as a criterion, then even a lifetime of research would be insufficient. Also, he firmly believes that if he wished to dissect and understand the literary-semantic intricacies of power considering the tendency or nature and temperament of states towards the accumulation or disintegration of power, undoubtedly life would end, the trumpet would be blown, and he would still be falling down, bewildered and distraught, running hither and thither in search of a new document and source. Despite these, merely considering that in the world of literature in general and in Persian political literature in particular, power has a place and stature, he strives, through a specific process and within the realm of poetry from the 4th to the 8th century AH, to pause momentarily on the encounters of power and literature and, to the extent the theoretical framework of the research requires, process it. It must be mentioned beforehand that this processing only contains a view from the surface and upper layers of the subject or, in other words, represents the superstructure of the matter.
Conclusion: In the present article, the author, believing that the common and conventional perception of poets of the aforementioned century, based on experience and living with the manifestations of power, was the evilization and evil perception of the sovereign's power in the public sphere, seeks to uncover aspects of these perceptions, conceptions, and poetic images.

کلیدواژه‌ها [English]

  • : Imagery of Power in Persian Poetry
  • Poetic Struggle against Sovereign Power
  • The Face of Power in 4th-8th Century Poetry
  • Power as Evil
  • Condemnation of Power in Persian Literature

مراجع

آقامحمدآقایی، احسان (1402). نقش دولت در مشارکت‌پذیری مردم (بازکاوی مشارکت در میانه حق-تکلیف)، تهران: پژوهشکده حقوقی شهر دانش.
بهفر، مهری. (1401). شاهنامه فردوسی (تصحیح انتقادی و شرح یکایک ابیات)، جلد ششم، تهران: نشر نو.
پرهام، باقر (1377). با نگاه فردوسی (مبانی نقد خرد سیاسی درایران)، تهران: نشر مرکز.
تاج بخش، پروین، صادق، آمنه (1394). شگردهای طنزساز در اسرارنامه، فصلنامه پژوهش‌های ادبی و بلاغی، 3 (3) پیاپی (11)، 37-58.
تجلی اردکانی، اطهر (1388). «رابطه زمامدار و مردم از دیدگاه سعدی»، سعدی شناسی دفتر دوازدهم، به کوشش کوروش کمالی سروستانی، شیراز: مرکز سعدی‌شناسی.
ترکمنی آذر، پروین(1389). دیلیمان در گسترة تاریخ ایران (حکومت‌های محلی، آل زیار، آل بویه)، تهران: سمت.
جعفری تبار، حسن(1384). هَمَم شهریاری، هَمَم موبدی گفتاری در حقوق مذهبی ایران در دورة ساسانی، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، 70 (0)، پیاپی (845)، 43-74.
حلبی، علی‌اصغر (1389). عبیدزاکانی، تهران: انتشارات طرح نو.
حق‌دار، علی‌اصغر (1384). قدرت سیاسی در اندیشه‌ ایرانی (از فارابی تا نائینی)، تهران: انتشارت کویر.
جان‌پرور، یوسف (1391). نقد اجتماعی و سیاسی در مثنوی‌های عطار، فصلنامه آموزشی، تحلیلی و اطلاع رسانی رشد آموزش زبان و ادب فارسی، 26، (103)، 32-35.
حبیبی، سیدمهدی و دیگران (1399). تحلیل اسطورة جمشید نقل شده در شاهنامه و تاریخ‌های اسلامی با رویکرد نقد کهن الگویی، فصلنامه علمی پژوهش‌های تاریخی، 12(2) پیاپی (46)، 87-104  1022/108/JHR2020.123747.2016: (DOI)
رحمت الهی، حسین، آقامحمدآقایی، احسان (1392). درآمدی بر نقش دولت در فرآیند مشارکت پذیری مردم، فصلنامه مطالعات حقوقی، 5 (3)، 67-107. DoI:1022099Jls.2014, 1912  
رحمت الهی، حسین، آقامحمدآقایی، احسان (1402). تأملی در مناسبات دولت و شهروند (گذار از دولت مطلقه به دولت مشروطه)، تهران: خرسندی.
رحمتی‌فر، سمانه(1402). دفاع صلح جویانه: تدوین نظریه حقوق جنگ سعدی، فصلنامه مطالعات حقوقی، 15 (2) پیاپی(48)، 37-72. DoI: 1022099Jls.2023.41918.4542
رحمتی‌فر، سمانه(1403). نظریه عدالت سعدی، فصلنامه مطالعات حقوقی، 16 (2) پیاپی (52)، 191-228. 1022099.Jls.2024.44895.4821 DoI:
رحیمی، مصطفی (1376). تراژدی قدرت در شاهنامه، تهران: نیلوفر.
رضاقلی، علی (1402). جامعه‌شناسی خودکامگی (تحلیل جامعه‌شناختی ضحاک ماردوش)، تهران: نشر نی.
زرین‌کوب، عبدالحسین (1378). صدای بال سیمرغ (درباره‌ زندگی و اندیشه عطار)، تهران: سخن.
سروش، عبدالکریم (1388). ادب قدرت- ادب عدالت، تهران: صراط.
سعدی، مصلح‌الدین (1392). گلستان، غلامحسین یوسفی، تهران: خوارزمی.
سعدی، مصلح‌الدین (1389). بوستان، غلامحسین یوسفی، تهران: خوارزمی.
سعیدی سیرجانی، علی‌اکبر (1389). ضحاک ماردوش، تهران: پیکان.
شریعتمداری، حمیدرضا (1400). نوزایی اسلامی و انسان‌گرایی دینی در قرن چهارم هجری: سرمشقی برای زیست ایمانی در روزگار ما، دوفصلنامه دین و دنیای معاصر، 8 (2) پیاپی (15)، 187-206. DoI:10.22096/rc.2021.244802
شعبانلو، علیرضا، مرادی، خدیجه(1397). بررسی تاریخ محور تحول موضوعات شعر تعلیمی قرن چهارم تا هشتم، پژوهشنامه ادبیات تعلیمی، 9 (36)، 137-170.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1391). با چراغ و آینه، تهران: سخن.
عبید زاکانی، عبید (1999). محمدجعفر محجوب، کلیات (مجموعه متون فارسی زیر نظر احسان یارشاطر)، نیویورک.
عطار نیشابوری، فریدالدین محمد (1387). الهی‌نامه، با مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن.
عطار نیشابوری، فریدالدین محمد(1389). منطق‌الطیر، با مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن.
فردوسی، ابوالقاسم (1366). شاهنامه ج 1، به کوشش جلال خالقی مطلق، نیویورک و کالیفرنیا: بنیاد میراث ایران.
فردوسی، ابوالقاسم (1371). شاهنامه ج 3، به کوشش جلال خالقی مطلق، نیویورک و کالیفرنیا: بنیاد میراث ایران.
فولادوند، عزت‌الله (1388). «در ستایش سعدی»، سعدی‌شناسی دفتر دوازدهم، به کوشش کوروش کمالی سروستانی، شیراز: مرکز سعدی‌شناسی.
کشاورز بیضایی، محمد و دیگران. (1399). تعامل و تقابل شعر حافظ شیرازی با ساختار سیاسی قدرت، دو فصلنامه علوم ادبی، 10 (17)،  199-224، 10.22091/JLS.2020.5366.1223: DoI
کلگ، استوارت. آر (1383). چارچوب­های قدرت، ترجمة مصطفی یونسی، مقدمة محمدرضا تاجیک تهران: پژوهشکدة مطالعات راهبردی.
گالبرایت، جان کِنت (1381). آناتومی قدرت، ترجمة محبوبة مهاجر، تهران: سروش.
مُتَنَبّی، احمد بن حسین (1384). چکامه‌های مُتَنَبّی، ترجمة موسی اسوار، ترجمه به انگلیسی  اِی. جِی. آربری، تهران: هرمس.
مختاری، محمد (1379). اسطوره زال (تبلور وحدت و تصاد در حماسه ملی)، تهران: انتشارات توس.
مرتضوی، منوچهر (1372). فردوسی و شاهنامه، تهران: موسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی(پژوهشگاه).
مسکوب، شاهرخ (1389). درکوی دوست، تهران: خوارزمی.
مسکوب، شاهرخ (1387). ارمغان مور، تهران: نشر نی.
موحد، ضیا (1378). سعدی، تهران: طرح نو.
مولوی، جلال الدّین محمّد (1396). مثنوی معنوی دفتر 3-1، به تصحیح و مقدمه محمّدعلی موحّد، تهران: هرمس و فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
مهدوی دامغانی، احمد (1382). سعدی‌ شناسی دفتر ششم، به کوشش کوروش کمالی سروستانی، شیراز: مرکز سعدی‌شناسی.
میثمی، جولی اسکات (1391). تاریخ‌نگاری فارسی (سامانیان، غزنویان، سلجوقیان)، ترجمة محمد دهقانی، تهران: نشر ماهی.
میلانی، عباس (1387). تجدد و تجدد‌ستیزی در ایران، تهران: اختران.
نساج، حمید، حاجی مزدارانی، مرتضی (1393). گونه‌شناسی شعر فارسی از منظر ادب سیاسی، فصلنامه مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، 6، (4)، 122-85، DoI:10.7508/isih.2014.24.006
نیک پناه، منصور (1398). بازتاب اوضاع اجتماعی عصر قبل از حمله مغول در شعر انوری و تطبیق آن با سقوط حکومت اندلس، دو فصلنامه علمی-پژوهشی اسلام و علوم اجتماعی، 11 (22)، 121-145 . 10.30471/SOCI.2020.3340.1121
  Agha Mohammad Agahee, E. (2023). The role of the Stata in people’s contribution (exploring Participation between right –duty), Tehran:Shahr Danesh Legal Research Center. [In Persian]
Attar Niyshabouri, F. (2008). Elahinameh, with introduction and corrections by Shafeei Kodkani, Mohammad Reza, Tehran: Sokhan Publications. [In Persian]
Attar Niyshabouri, F. (2010). Mantegh Al-Tayr, with introduction and corrections by Shafeei Kodkani, Mohammad Reza, Tehran: Sokhan Publications. [In Persian]
Behfar, M. (2022). Firdausi’s Shahnameh (critical correction and one – by – one elucidation of lines), 6th volume, Tehran: New Publications. [In Persian]
Firdawsi, A. (1987). Shahnameh by the efforts of Jallal Khaleghi Motlagh, vol. 1, New York. [In Persian]
Firdawsi, A. (1992). Shahnameh by the efforts of Jallal Khaleghi Motlagh, vol. 3, New York & California, Iran Heritage Foundation. [In Persian]
Fooladvand, E. (2009). On Praying Saadi (Saadi Recognition), Chapter 12, by Effort Korosh Kamali Sarvestani, Shiraz: Saadi Shenasi Centre. .[In Persian]
Galbright, J. (2002). Power Anatomy, translated by Mahbubeh Mohajer, Tehran: Soroush. .[In Persian]
Halabi, A. (2010). Ubayd Zakani, Tehran: Tarheno Publications. [In Persian]
Haghdar, A. (2005). Political power in Iranian thinking (from Farabi to Naeini), Tehran: Kavir Publications. [In Persian]
Habibi, S., et al (2020). analyzing Jamshid myth cited in Shahnameh and Islamic histories by a critical approach of ancient pattern, Historical Researches Scientific Quarterly Journal, 12 (2) (46), 87-104, DoI:1022/108/JHR2020.123747.2016 [In Persian]
Jafaraitabar, H. (2005). Hamam Sharyari, Hammam Moobedi (a discourse in Iranian religious laws during the Sasanian Era, Law and Political Sciences School’s journal, 70(0) (845), 43-74.[In Persian]
Janparvar, Y. (2012). Political and social criticism in Atar’a Masnavis: Growth in training Persian language and literature, 26(103), 35-32.[In Persian]
Keshavarz Bayzaeei, M., et al (2020). Interaction and conflict in Hafiz Shirazi’s poem with the powerful political structure. Literary Sciences Biquarterly Journal, 10 (17), 199-224. DOI: 10.22091/JLS.2020.5366.1223 [In Persian]
Klegg, S. R. (2004). Power frameworks, translated by Mustafa Yunusi, introduction by Mohammad Reza Tajik, Tehran: Strategic Studies Research Center Publications. [In Persian]
Mahdavi Damghani, A. (2003). Sixth chapter, By Effort korosh Kamali Sarvestani, Shiraz: Saadi Shenasi Center. [In Persian]
Meisami, J. (2012). Persian Historiography (Samanian, Ghaznavian, Saljooghian), Mohammad Dehghani, Tehran: Mahi Publications. [In Persian]
Meskoob, S. (2010). In the route of love, Tehran: Kharazmi Publications. [In Persian]
Meskoob, S. (2008). Ant’s present, Tehran: Nay Publications. [In Persian]
Milani, A. (2008). Modernization and Anti–Modernization in Iran. Tehran: Akhtaran Publications. [In Persian]
Mokhtari, M. (2000). Zal Myth (manifestation of unity and conflict in national epic), Toos Publications. [In Persian]
Mortazavi, M. (1993). Firdausi and Shahnameh, Tehran: Cultural Studies Institute (Research Center). [In Persian]
Motanabi, A. (2005). Poems of al-Mottanabbi, Mousa Aswar, A. J. Aurbery, Tehran: Hermes Publications. [In Persian]
Movahed, Z. (1999). Saadi, Tehran: Tarh-no Publications. [In Persian]
Mowlavi, J. (2017). Spiritual Masnavi, Chapters 1 – 3, edition and introduction by Mohammad Ali Movahed, Tehran: Hermes Publication and Academy of Persian Language and Literature. [In Persian]
Nassaj, H., Hajimazdarani, M. (2014). Typology of Persian Poetry from the Perspective of Political Literature, Interdisciplinary Studies in the Humanities 6 (4), 85-112, DOI:10.7508/isih.2014.24.006 [In Persian]
Nikpanah, M. (2019). The reflection of social conditions before the Mongols’ attack in Anvari’s poem and its comparison with the collapse of Andalusia Administration, Islam Research –Scientific bi-quarterly journal, 11(22), 121-145, DoI:10.30471/SOCI.2020.3340.1121 [In Persian]
Parham, B. (1998). Through Firdausi’s view (the basics of political minor criticisms in Iran), Tehran: Markaz Publications. [In Persian]
Rahimi, M. (1997). Power Tragedy, Tehran: Niloofar Publications. [In Persian]
Rahmatifar, S. (2023) Peaceful Defence: Formulation of Saadi's Theory of War Law, Legal Studies Journal, 15 (2) (48) 37-72, DoI:1022099.jls.2023.41918.4542. [In Persian]
Rahmatifar, S. (2024). Saadi’s justice theory, Legal Studies Journal, 16 (2) (52) 191-228, DOI: 1022099. jls.2024.44895.4821.[In Persian]
Rahmatollahi, H., Aghamohammadaghaee, E. (2014). An Introduction to the Role of the State in the Practicality of People. Legal Studies Journal, 5 (3) 67-107, DOI: 1022099.Jls.2014.1912. [In Persian]
Rahmatollahi, H.., Aghamohammadaghaee, E. (2023). A Reflection on the Relationship Between the State and the Citizen: The Transition from an Absolute State to a Constitutional State. Tehran: Khorsandi. [In Persian]
Rezagholi, Ali (2019). Autocracy Sociology (Sociological Analysis of Zahak the Snake's shoulder), Tehran: Nay Publications. .[In Persian]
Saadi. M. (2010). Golestan, Translated by Gholam Hussein Yusufi, Tehran: Kharazmi Publications. [In Persian]
Saadi. M. (2013). Bustan, Translated by Gholam Hussein Yusufi, Tehran: Kharazmi Publications. [In Persian]
Saeedi Sirjani, A. (2010). Zahak the Snake Shoulder, Tehran: Paykan Publications. [In Persian]
Shabanlou, A., Moradi, K. (2018). A historical study of the development of didactic poetry topics from the fourth to the eighth century, Journal of Educational Literature, 9 (36) 137-170. [In Persian]
Shafeei Kodkani, M. (2012). With lamp and Mirror, Tehran: Sokhan Publications. [In Persian]
Shariatmadary, H. (2021). Renaissance of Islam and Religious Human Orientation in the 4th Lunar Century: A Model for Religious Life in Our Era, Religion and Modern World, bi-quarterly journal, 8(2), DOI: 10.22096/rc. 2021.244802. [In Persian]
Soroush, A. (2009). Power Courtesy –Justice Courtesy, Tehran: Serat Publications. [In Persian]
Tajbakhsh, P.. & Sadegh, A. (2015). Irony –Making Techniques in Asrar Nameh, Tehran, Literal and Eloquence Research Quarterly, 3 (3) (11), 37-58 [In Persian]
Tajali, Ardekani, Athar (2009). The Relationship Between Ruler and People in the View of Saadi, Chapter 12, by Effort Korosh Kamali Sarvestani, Shiraz: Saadi Recognition Center.[In Persian]
Torkamani Azar, P. (2010). Diliman in the context of Iranian history (local governments, Ziyar clan, Buyid clan), Tehran, Samt. [In Persian]
Zakani, U. Bayd (1999). Mohamm Jafar Mahjoob, Generalities (A Series of Persian texts under the auspice of Ehsan Yarshater), New York. [In Persian]
Zarinkoob, A. (1999). The Sound of Simurgh’ wing (on Attar’s life and thinking), Tehran: Sokhan Publications. [In Persian]
 
 
 
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار