انحاء مختلف تصرف در سبب دعوای مدنی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار بخش حقوق خصوصی و اسلامی دانشگاه شیراز، شیراز، ایران(نویسنده مسئول)

2 دانش آموخته دکتری حقوق خصوصی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیراز، شیراز، ایران

10.22099/jls.2021.40126.4327

چکیده

اصل استیلای طرفین بر دعوای مدنی به‌عنوان یکی از اصول بنیادین حاکم بر دادرسی مدنی حکایت از ابتکار عمل خواهان در شروع فرایند دادرسی مدنی دارد و امکان دخل و تصرف در ارکان دعوای مطروحه را نیز برای خواهان به ارمغان می‌آورد. با این حال، ممنوعیت غافلگیری در حوزه دادرسی مدنی و لزوم احترام به حقوق دفاع اقتضا می‌کند که دخل و تصرف در هر یک از ارکان دعوا تحت نظم خاصی درآمده و صرفاً در قالب نهادهای شناخته‌شده قانونی و تحت قیود و شرایط خاص هر کدام صورت پذیرد. مهم‌ترین رکن دعوای مدنی سبب دعواست که مفهومی نسبتاً پیچیده و رمزآلود به نظر می‌رسد. بحث در خصوص مفهوم و ماهیت سبب دعوا تا حدودی در بین نویسندگان حقوقی مطرح شده است، اما هنوز ناتمام به نظر می‌رسد. علاوه بر این، نحوه تصرف در رکن سبب دعوا نیز موضوعی است که کمتر مورد توجه واقع شده و ابهام‌های موجود در این زمینه بر پیچیدگی مسائل مربوط به سبب دعوا می‌افزاید. واکاوی در خصوص گونه­های مختلف دخل و تصرف در رکن سبب دعوا و مسائل پیچیده مربوط به آن، محور پژوهش حاضر را تشکیل می­دهد. ایده اصلی مقاله بر امکان طرح اسباب متعدد برای توجیه خواسته واحد مبتنی شده و بر این اساس، امکان افزودن بر شمار اسباب دعوا یا کاستن از آن و همچنین، امکان تغییر سبب دعوا پذیرفته شده و تلاش بر این بوده است تا هر یک از اقدام‌های مزبور حتی‌الامکان با موازین و نهادهای شناخته‌شده دادرسی مدنی تطبیق داده شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Various Modifications on the Cause of Civil Action

نویسندگان [English]

  • Siroos Heidari 1
  • Mohsen Keyhan 2
1 Department of Private Law, Faculty of Law, Shiraz University, Shiraz, Iran
2 Department of Private Law, Faculty of Law, Islamic Azad University, Shiraz Branch
چکیده [English]

The principle of disputing parties' autonomy (Le principe dispositif) as a leading procedural principle indicates the initiative role of plaintiff in the civil proceedings and gives him/her the opportunity to modify the elements of actin brought. However, the prohibition of surprising in civil procedure and necessary respect for the rights of defense require that any modification of the elements of civil action regulated and arranged only in the form of legally recognized institutions under the relevant terms and conditions. The most important element of civil litigation is the cause of action, which seems to be a relatively complex and mysterious concept. The debate over the concept and nature of the cause of action has been somewhat discussed among legal writers, but still seems incomplete. In addition, the manner in which the cause of action is modified has received less attention, and the ambiguities in this area have lead to the complexity of the issues related to the cause of action. The main idea of the present article is based on the possibility of designing multiple causes to justify a single civil claim, and accordingly, the possibility of increasing or decreasing the number of causes of litigation, as well as the possibility of changing the cause of action has been accepted and an attempt has been made to comply with well-known standards and rules of civil procedure.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Elements of Litigation
  • Civil Procedure
  • Civil Action
  • Cause of Action
الف. فارسی
ابهری، حمید (1387) «حقوق و تکالیف خواهان دعوا در اولین جلسه دادرسی»، فصلنامه حقوق، دوره 38، شماره 1، صص 1 - 27.
احمدی، خلیل (1394) «مفهوم و آثار عبارات ارتباط کامل داشتن، منوط بودن، مربوط بودن و هم منشأ بودن دعاوی در قانون آیین دادرسی مدنی»، فصلنامه دیدگاه‌های حقوق قضایی، شماره 69، صص 31 - 66.
افتخار جهرمی، گودرز و مصطفی السان (1393) آیین دادرسی مدنی، جلد دوم، چاپ سوم، تهران: دوراندیشان.
افتخار جهرمی، گودرز و سید امیرحسام موسوی (1392) «تغییرات سبب در مراحل دعوا و تأثیر آن بر دادرسی مدنی»، مجله تحقیقات حقوقی، ویژه‌نامه شماره 12، صص 11 - 63.
امامی، محمد، رضا دریائی و مصطفی کربلائی آقازاده (1392) «دعوای اضافی»، مجله مطالعات حقوقی، دوره پنجم، شماره سوم، صص 40-1.
بدریان، فخرالدین و سید ابوذر علوی (1391) بررسی تطبیقی دعوای متقابل، چاپ اول، تهران: نگاه بینه.
پوراستاد، مجید (1387) «اصل حاکمیت اصحاب دعوای مدنی»، فصلنامه حقوق، دوره 38، شماره 3، صص 125-97.
پوراستاد، مجید و ندا اقبال اسگویی (1396) «تجزیه‌پذیری و تجزیه‌ناپذیری دعوای مدنی با مطالعه تطبیقی در حقوق فرانسه»، مطالعات حقوق تطبیقی، دوره 8، شماره 2، صص 519-499.
پورطهماسبی فرد، محمد و حسن محسنی (1384) «اصل تسلط طرفین دعوا بر جهات و موضوعات دعوا»، مجله کانون وکلا، شماره 190، صص 77-53.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1372) ترمینولوژی حقوق، چاپ ششم، تهران: کتابخانه گنج دانش.
حیاتی، علی عباس (1392) آیین دادرسی مدنی در نظم حقوقی کنونی، چاپ سوم، تهران: نشر میزان.
حیدری، سیروس (1387) اصل تناظر، رساله دوره دکتری حقوق خصوصی، دانشگاه شهید بهشتی.
خدابخشی، عبدالله (1389) «توصیف خواسته در قانون و رویه قضایی»، مجله پژوهش‌های حقوقی، شماره 17، صص 13 - 56.
خدابخشی، عبدالله (1390) مبانی فقهی آیین دادرسی مدنی و تأثیر آن در رویه قضایی، جلد اول، چاپ اول، تهران: شرکت سهامی انتشار.
خدابخشی، عبدالله (1392) حقوق دعاوی؛ قواعد عمومی دعاوی، چاپ اول، تهران: شرکت سهامی انتشار.
شمس، عبدالله (1384 الف) آیین دادرسی مدنی، جلد نخست، چاپ دهم، تهران: انتشارات دراک.
شمس، عبدالله (1383) آیین دادرسی مدنی، جلد دوم، چاپ پنجم، تهران: انتشارات دراک.
شمس، عبدالله (1384 ب) آیین دادرسی مدنی، جلد سوم، چاپ نخست، تهران: انتشارات دراک.
شمس، عبدالله (1393) «سبب، امور موضوعی و توصیف آن­ها در دعوای مدنی»، مجله تحقیقات حقوقی، شماره 65، صص 1 - 24.
صدرزاده افشار، سیدمحسن (1376) آیین دادرسی مدنی و بازرگانی، جلد 1، چاپ چهارم، تهران: ماجد.
طهماسبی، علی (1395) «قواعد استرداد دادخواست و دعوای بدوی در فرض تعدد اصحاب دعوا»، دوفصلنامه دیدگاه‌های حقوق قضایی، شماره 73 و 74، صص 72-45.
عمید، حسن (1369) فرهنگ فارسی عمید، دوره دوجلدی، جلد دوم، چاپ هفتم، تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر.
غمامی، مجید و حسن محسنی (1390) آیین دادرسی مدنی فراملی، چاپ اول، تهران: شرکت سهامی انتشار.
غمامی، مجید و حسن محسنی (1391) «اصل ابتکار عمل خصوصی اصحاب دعوا در دادرسی مدنی و استثناها و قیدهای آن»، فصلنامه حقوق، دوره 42، شماره 1، صص 216-201.
غمامی، مجید و مجتبی اشراقی آرانی (1389) «فواید عملی و نظری تفکیک امر حکمی از امر موضوعی در دادرسی مدنی»، فصلنامه حقوق، دوره 40، شماره 4، صص 286-267.
فرزاد، مسعود، محمد ابوعطا و حسین سادات حسینی (1399) «نقش دادگاه در کشف سبب دعوا در فقه، حقوق ایران و فرانسه»، فصلنامه مطالعات حقوق خصوصی، دوره 50، شماره 1، صص 117 - 132.
کاتوزیان، ناصر (1374) دوره مقدماتی حقوق مدنی؛ اعمال حقوقی (قرارداد-ایقاع)، چاپ سوم، تهران: شرکت سهامی انتشار.
کاتوزیان، ناصر (1386) اعتبار امر قضاوت‌شده در دعوای مدنی، چاپ هفتم، تهران: نشر میزان.
متین دفتری، احمد (1381) آیین دادرسی مدنی و بازرگانی، جلد دوم، چاپ دوم، تهران: مجد.
محسنی، حسن (1393) اداره جریان دادرسی مدنی بر پایه همکاری و در چارچوب اصول دادرسی، چاپ سوم، تهران: شرکت سهامی انتشار.
محسنی، حسن (1397) «تصرفات دادخواهان در دعوا و دادرسی (رویکرد تطبیقی)»، مطالعات حقوق تطبیقی، دوره 9، شماره 1، صص 423-403.
مقصودپور، رسول (1389) دعاوی طاری و شرایط اقامه آن، چاپ اول، تهران: انتشارات مجد.
موسوی، سید امیرحسام و علی عمرانی (1397) «واکاوی فقهی - حقوقی جهت خواسته در دعاوی مدنی»، پژوهشنامه حقوق اسلامی، سال نوزدهم، شماره دوم (پیاپی 48)، صص 521 - 542.
مهاجری، علی (1391) قانون آیین دادرسی مدنی در نظم حقوقی کنونی، چاپ دوم، تهران: فکرسازان.
نهرینی، فریدون (1398) آیین دادرسی مدنی، جلد دوم، چاپ اول، تهران: انتشارات گنج دانش.
هرمزی، خیرالله (1392) «تغییر عناصر دعوا: شرحی بر ماده 98 قانون آیین دادرسی مدنی»، پژوهش حقوق خصوصی، سال دوم، شماره سوم، صص 9 - 33.
هرمزی، خیرالله (1395) «تغییر نحوه دعوا در دادرسی مدنی (مطالعه تطبیقی حقوق ایران و فرانسه)»، فصلنامه مطالعات حقوق خصوصی، دوره 46، شماره 4، صص 645 - 663.
هرمزی، خیرالله (1389) «توصیف قانونی واقعیات و اهمیت آن در دادرسی»، پژوهش حقوق و سیاست، سال دوازدهم، شماره 28، صص 379 - 402.
ب. عربی
فاضل لنکرانی، محمد (1385) تفصیل الشریعه فی شرح تحریر الوسیله: القضاء و الشهادات، چاپ دوم، قم: مرکز فقه الائمه.
طوسی، شیخ محمد بن حسن (1363) المبسوط فی فقه الامامیه، جلد 8، قم: مکتبه المرتضویه.
موسوی خمینی، روح‌الله (1392) تحریرالوسیله، جلد 2، چاپ سوم، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
ج. فرانسه
Fricero, Natalie (2009) Lʼessentiel de la Procédure Civile, 6e edition, Paris: Gualino.
Guillien, Raymond et Jean Vincent (2010) Lexique Des Termes Juridiques, 17e edition, Paris: Dalloz.
Guinchard, Serge (1999) Nouveau Code De Procédure Civile, Première Édition, Paris: Dalloz.
Guinchard, Serge, Cécile Chainais et Frédérique Ferrand (2010) Procédure Civile; Droit Interne et droit de lʼUnion européenne, 30e edition, Paris: Dalloz.
Motulsky, Henri (1973) Écrits, Études et Notes de Procédure Civile, "La cause de la demande dans la délimitation de l’office du juge", Préface de Gérard Cornu et Jean Foyer, Paris: Dalloz.
Vincent, Jean et Serge Guinchard (1991) Procédure Civile, 22e édition, Paris: Dalloz.
 
 
 
 
 
Abstract
 
Various Modifications on the Cause of Civil Action
 
    The principle of disputing parties' autonomy (Le principe dispositif) as a leading procedural principle indicates the initiative role of plaintiff in the civil proceedings and gives him/her the opportunity to modify the elements of actin brought. However, the prohibition of surprising in civil procedure and necessary respect for the rights of defense require that any modification of the elements of civil action regulated and arranged only in the form of legally recognized institutions under the relevant terms and conditions. The most important element of civil litigation is the cause of action, which seems to be a relatively complex and mysterious concept. The debate over the concept and nature of the cause of action has been somewhat discussed among legal writers, but still seems incomplete. In addition, the manner in which the cause of action is modified has received less attention, and the ambiguities in this area have lead to the complexity of the issues related to the cause of action. The main idea of the present article is based on the possibility of designing multiple causes to justify a single civil claim, and accordingly, the possibility of increasing or decreasing the number of causes of litigation, as well as the possibility of changing the cause of action has been accepted and an attempt has been made to comply with well-known standards and rules of civil procedure.
Keywords: Elements of Litigation, Civil Procedure, Civil Action, Cause of Action.