مبانی و شرایط تحقق تعهد به نجات طرف قرارداد و آثار آن در حقوق قراردادها

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه حضرت معصومه (س)

چکیده

تعهد به نجات، الزام حقوقی اشخاص به نجات سایرین از موقعیت ‌زیان-بار است. بر مبنای این الزام عدم اقدام شخص برای پایان دادن به وضعیت خطرآفرینی که دیگری در آن قرار دارد به مسئولیت شخص می‌انجامد حتی اگر نقشی در ایجاد این موقعیت نداشته باشد. در روابط قراردادی اگر تداوم چنین وضعیتی منجر به عدم اجرای قرارداد گردد شخص ممتنع نیز مسئول نقض قرارداد خواهد بود. در این مقاله تلاش می‌شود شرایط اعمال و پذیرش تعهد به نجات دیگری از موقعیت زیان-بار مالی مورد بررسی قرار گیرد و معلوم شود زمینه‌های اجرای تعهد به نجات و آثار آن در حقوق، بویژه در روابط قراردادی چیست؟ علاوه بر تبیین مبانی توجیهی تعهد به نجات و اشکالات وارده نسبت به آن، انطباق قاعده با ضوابط فقهی و حقوقی ایران نیز امکان‌سنجی خواهد شد. بر اساس تحلیل‌های بیان‌شده در این نوشته و نمونه‌هایی که از متون قانونی ایران ذکر می‌شود می‌توان پذیرفت تعهد به نجات در برخی فروض قراردادی بر اساس ارتکاز عرفی از مفهوم تقصیر و سببیت در حقوق ایران قابل اعمال است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Basics and Conditions of Duty to Rescue of other party and its Application in Contractual Relations

نویسنده [English]

  • Mohammad Hosein Vakili Moghadam
Hazrate Masumeh University, Qom, Iran.
چکیده [English]

Duty to rescue is imposing the affirmative duty to take an action and save others from a harmful situation, even if there is no role in creating the situation. In contractual relations, if the continuation of such a situation leads to breach of the contract, the abstainer will also be liable for. This article tries to examine the conditions of the obligation and to find out what are the grounds for fulfilling the obligation to save and its effects on law, especially in contractual relations. In addition to explaining the justifications for the commitment to save, the compliance of the rule with the jurisprudential and legal rules of Iran will also be feasible. Based on the analysis presented in this article and the examples cited in Iranian legal texts, it can be accepted that the obligation to save in some contractual assumptions is applicable in Iranian law based on the customary reliance on the concept of fault and causation

کلیدواژه‌ها [English]

  • Contractual Liability
  • Duty to cooperate
  • Legal Causation
  • Misfeasance
  • Nonfeasance

مراجع

  1. الف. فارسی

    1. استورات میل، جان (1395) رساله درباره آزادی، ترجمه جواد شیخ­الاسلامی، چاپ ششم، تهران: علمی و فرهنگی.
    2. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1382) فرهنگ عناصرشناسی، چاپ اول، تهران: گنج دانش.
    3. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1386) الفارق، چاپ اول، تهران: گنج دانش.
    4. زمانی، مجتبی و سهیل طاهری، پژمان پیروزی، علیرضا مظلوم رهنی (1399) «نگرش انتقادی به مفهوم ضرر غیرمستقیم»، فصلنامه مطالعات حقوق خصوصی، دوره 50، شماره 3، صص 233-551.
    5. سیمائی صراف، حسین (1393) «بررسی تطبیقی حسن­نیت در فقه، حقوق خارجی و اسناد بین­المللی»، آموزه­های فقه مدنی، دوره 6، شماره 10، صص 51-74.
    6. شعاریان، ابراهیم و یوسف مولائی (1392) «شرایط و موانع اعمال قاعده تقلیل خسارت»، پژوهش حقوق خصوصی، سال 2، شماره 3، صص 35-64.
    7. شعاریان، ابراهیم و یوسف مولائی (1390) «تعهد همکاری متعهدله در اجرای قرارداد»، حقوق خصوصی، سال اول، شماره 2، صص 109-138.
    8. صادقیان، مهدیه و دیگران (1399) «نظریه نجات در حقوق امریکا و تحلیل مبانی آن در حقوق ایران»، پژوهش­های حقوق تطبیقی، دوره 24، شماره 4، صص 121-143.
    9. طباطبایی، سید حسین (1393) «قاعده احسان و مجرای آن در نظام حقوقی ایران»، فقه و حقوق، سال 1، شماره 2، صص 105-119.
    10. علیزاده، مهدی (1384) «مبانی اصل حسن­نیت و رفتار منصفانه در قراردادها»، الهیات و حقوق، سال 5، شماره 15 و 16، صص 96- 127.
    11. غفاری فارسانی، بهنام (1387) مسئولیت مدنی ناشی از ترک نجات جان دیگری، چاپ اول، تهران: میزان.
    12. قاسم­زاده، مرتضی (1378) «مسئولیت مدنی ناشی از ترک فعل (تقصیر از نوع فعل سلبی یا ترک فعل)»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 44، شماره 3، صص 41-64.
    13. قنواتی، جلیل، مژده حیدری سورشجانی و حسین کریمی (1398) «متعارف بودن به‌مثابه اصل حقوقی در حقوق قراردادها»، حقوق تطبیقی، دوره 6، شماره 2، صص 3-28.
    14. کاتوزیان، ناصر (1386) الزام­های خارج از قرارداد، ضمان قهری، جلد اول، چاپ ششم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
    15. کاتوزیان، ناصر (1393) روش تجربی تحقیق در حقوق، چاپ دوم، تهران: شرکت سهامی انتشار.
    16. کانت، ایمانوئل (1388) فلسفه حقوق، ترجمه منوچهر صانعی دره­بیدی، چاپ سوم، تهران: نقش و نگار.
    17. لاک، جان (1392) دو رساله حکومت، ترجمه فرشاد شریعت، چاپ اول، تهران: نگاه معاصر.
    18. محمدپور، سعید (1399) مسئولیت اخلاقی در قرآن و حدیث، چاپ اول، قم: بوستان کتاب.
    19. موحد، محمدعلی (1399) تأملات در باب حقوق و شریعت، تاریخ و سیاست، چاپ اول، تهران: کتاب پارسه.
    20. میرشکاری، عباس و افروز صمدی (1395) اصول اروپایی حقوق مسئولیت مدنی، چاپ اول، تهران: شرکت سهامی انتشار.
    21. نصوری، مزدک (1398) «قاعده احسان و نقش آن در معافیت از جبران خسارت»، شباک، دوره 5، شماره 3، صص 91- 100.
    22. یزدانیان، علیرضا (1395) قواعد عمومی مسئولیت مدنی، جلد دوم. چاپ اول، تهران: میزان.
    23. یوسف­زاده، احمد، رستم­زاد اصلی، سروش، میریان، ایمان (1399) «بررسی تطبیقی تعهد متعهدله به همکاری در اجرای تعهد در فقه و حقوق ایران و قراردادهای تجاری بین­المللی»، پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، سال 8، شماره 1، صص 261-288.

     

    ب. عربی

    1. حر عاملی، محمد (1409) تفصیل الوسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، مجلد 17، الطبعه الثانی، قم: موسسه آل البیت (ع).
    2. داودی، عبدالقادر (2009) القواعد الکلیه و الضوابط فی فقه الاسلامی، الطبعه الاولی، بیروت: دار ابن حزم.

     

    ج. انگلیسی

     

    1. Anne, Beverly (1984) “The Duty to Rescue in California: A Legislative Solution”, Pacific Law Journal, Vol. 15, 1261-1290.
    2. Barr, James (1908) “Law and Morals”, Harvard Law Review, Vol. 22, 97-115.
    3. Bauhn, Per (2011) “The Extension And Limits Of The Duty Rescue”, Public Reason Journal, Vol. 3,39-49.
    4. Carter, McCall (2010) “Morality, Law and the Duty to Act: Creating A Common Law Duty To Act Modeled After The Responsibility To Protect Doctrine”, Washington University Jurisprudence Review, Vol. 2, 138- 164.
    5. Dingwall, Gavin, Gillespie, Alisair (2008) “Reconsidering The Good Samaritan: A Duty To Rescue?”, CAMBRIAN Law Review, Vol. 39, 26- 39.
    6. Eisenberg, Melvin, (2002) “The Duty to Rescue in Contract Law”, Fordham Law Review, Vol. 71, Issue, 3, pp. 647-694.
    7. Eisenberg, Melvin, (2018) Foundational Principles of Contract Law, New York: Oxford University Press.
    8. Franklin, Mark, Ploeger, Matthew (2000) “Of Rescue And Report: Should Tort Law Impose A Duty To Help Endangered Persons Of Abused Children?”, Santa Clara Law Review, Vol. 40, 991-1026.
    9. Grush, Eric (1998) “The Inefficiency of the No-Duty to Rescue Rule And A Proposed Similar Risk Alternative”, University of Pennsylvania Law Review, Vol. 148, No. 3, pp. 881-900.
    10. Hayden, Angela (2000) “Imposing Criminal And Civil Penalties For Failing To Help Another: Are Good Samaritan Laws Good Ideas”, New England International and Comparative Law Annual, Vol. 6, 27-46.
    11. Hayman, David (2005) “Rescue without Law: An Empirical Perspective on the Duty to Rescue”, University of Illinois College of Law, Law and Economics Working papers, 32.
    12. Hayman, Steven (1994) “Foundations of the Duty of Rescue”, Vanderbilt Law Review, Vol. 47, 673-755.
    13. Justin, Robert (1983) “Beyond Good Samaritans and Moral Monsters: An Individualistic Justification of the General Legal Duty to Rescue”, UCLA Law Review, Vol. 31, No. 2, pp. 252-293.
    14. Kelly, David (2010) “A Psychological Approach to Understanding the Legal Basis of the No Duty to Rescue Rule”, Y.D Journal of Public Law, Vol. 14, No. 3, pp. 271-293.
    15. Kemp, Kemp (1985) “The Duty to Rescue- Compulsion or Laissez Fair”, Comparative and International Law Journal, Vol. 18, No. 1, pp. 163- 186.
    16. Kuklin, Bailey (2016) “Peril Invites Rescue: An Evolutionary Perspective”, Hofstra Law Review, Vol. 35, No. 1, pp. 171-215.
    17. Lifshitz, Shahar (2008) “Distress Exploitation Contract: In the Shadow of No Duty To Rescue”, North Carolina Law Review, Vol. 86, No. 2, pp. 315- 378.
    18. Miller, David (2020) “The Nature and Limits of the Duty to Rescue”, Journal of Moral Philosophy, 17, No. 7, pp. 320-341.
    19. Porat, Ariel (2009) “A Comparative Fault Defense in Contract Law”, Michigan Law Review, Vol. 107, No. 3, pp. 1397-1412.
    20. Prentice, Robert (1985) “Exposing the Duty to Rescue”, Suffolk University Law Review, Vol. XIX, No. 2, pp. 15-54.
    21. Ray, Shalini (2020) “The Law of Rescue”, California Law Review, Vol. 108, 619-677.
    22. Reckseen, Don (1972) “The Duty to Rescue”, Indiana Law Journal, Vol. 47, 321-330.
    23. Ripstein, Arthur (2000) “Three Duties to Rescue: Moral, Civil and Criminal”, Law and Philosophy Journal, Vol. 19, No. 6, pp. 751-779.
    24. Romohr, Philip (2006) “A Right/Duty Perspective on the Legal and Philosophical Foundations of the No Duty to Rescue Rule”, Duke Law Journal, Vol. 55, No. 5, pp. 1025-1057.
    25. Scordato, Marin (2008) “Understanding the Absence of A Duty to Responsibility Rescue in American Tort Law”, Tulane Law Review, Vol. 82, No. 3, pp. 1447-1503.
    26. Silver, Jay (1985) “The Duty to Rescue: A Reexamination and Proposal”, William and Mary Law Review, Vol. 26, No. 1, pp. 422-448.
    27. Uelmen, Amelia (2017) “Where Morality And Law Coincide: How Long Obligations Of Bystanders May Be Informed By The Social Teachings Of Pop Francis”, Seattle University Law Review, Vol. 40, 1359-1415.
    28. Weinrib, Ernest (1980) “The Case for A Duty to Rescue”, The Yale Law Journal, Vol. 90, No. 2, pp. 247-293.
    29. White, Christopher (2002) “No Good Deed Goes Unpunished: The Case for Reform of the Rescue Doctrine”, Northwestern University Law Review, Vol. 97, No.1, pp. 507-546.
    30. Woozley, Daniel (1983) “Duty to Rescue; Some Thoughts on Criminal Liability”, Virginia Law Review, 69, No.7, pp. 1273-1300.

     

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار