مطالعه دعوای ضمنی (متضمن) در دادرسی مدنی ایران و فرانسه با تأکید بر رویه قضایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه حقوق خصوصی دانشگاه علامه(نویسنده مسئول)

2 استادیار گروه حقوق خصوصی و اقتصادی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

برخی خواسته‌ها و دعاوی، ظرفیت دربردارندگی دارند؛ یعنی رسیدگی به خواسته، متضمن رسیدگی به خواسته دیگری است که در دل همان دعوا قرار دارد مانند دعوای الزام به تنظیم سند رسمی که متضمن رسیدگی به صحت نقل‌وانتقال و احراز آن توسط دادگاه است. پرسش این است که آیا رسیدگی به خواسته ضمنی توسط دادگاه امکان‌پذیر است؟ صلاحیت، هزینه دادرسی و شکایت از رأی بر مبنای کدام خواسته باید صورت گیرد؟ با بررسی جوانب مختلف امر به نظر می‌رسد در این‌گونه دعاوی و خواسته‌ها اگر دادگاه به مقدمات خواسته غایی رسیدگی کند، رسیدگی در خارج از خواسته نبوده و دادگاه می‌تواند به مقدمات عرفی، عقلی و قانونی خواسته که به تعبیری لوازم لاینفک خواسته است، رسیدگی کند. در حقیقت این مسائل به‌طور ضمنی توسط خواهان نیز مورد مطالبه بوده است. در این‌گونه خواسته‌ها، صلاحیت و شکایت از رأی و هزینه دادرسی بر مبنای خواسته غایی تعیین می‌شود. در بررسی تطبیقی مشخص شد که در کشور فرانسه و کشورهای عربی مانند مصر دعاوی ضمنی مورد مناقشه نیست اما در رویه قضایی ایران مقاومت در پذیرش دعوای ضمنی وجود دارد. ازآن رو که بی‌گمان پذیرش این‌گونه دعاوی می‌تواند موجبات تسهیل دادرسی و کاهش هزینه‌های اجتماعی و اقتصادی دعوا در نظام قضایی ایران را فراهم آورد. این مقاله با روش توصیفی - تحلیلی بر آن است تا جنیه‌های مختلف آیینی دعوای ضمنی را بررسی کرده تا با رفع ابهام‌ها راه برای پذیرش دعوای ضمنی در رویه قضایی فراهم شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Study of implicit (implied) claim in Iranian and French civil procedure

نویسندگان [English]

  • Javad Kashani 1
  • Badie Fathi 2
1 Associate professor at law faculty of Allameh Tabataba'i University
2 Assistant Professor at Law Faculty of allameh tabataba'i university
چکیده [English]

Some requests and claims have the capacity to contain another claim. The proceeding of a claim involves the processing of another claim that is inside, such as a requirement to draw instrument under seal that ensures validity of transfer and the court properly confirmed. Is it possible for the court to hear the implicit claim? Jurisdiction, court costs and appeals against the court ruling based on which request should be made? It seems in such claims the court can hear the customary, rational, and legal requirements that is the inseparable part of claim. In fact, these issues have also been implicitly demanded by the plaintiff. In such claims, the jurisdiction and appeal of the judgment and the cost of the proceeding shall be determined on the basis of the ultimate claim. In France and in Arab countries such as Egypt such claims are not disputed but there is often resistance to acceptance in Iranian judicial practice. Since the acceptance of such lawsuits can undoubtedly facilitate litigation and reduce the social and economic costs of litigation in the Iranian judicial, we are going to examine the different aspects of implicit litigation in this descriptive-analytical article. By reducing the ambiguities, the way will be provided for the acceptance of implicit lawsuits in the judicial procedure.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Claim
  • Implicit request
  • Implicit claim
  • Principle of dispositive
  • الف. فارسی

    پور استاد، مجید (1387) «اصل حاکمیت اصحاب دعوای مدنی»، فصلنامه حقوق، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 38، شماره 3، پاییز، صص 97- 125.

    پورطهماسبی فرد، محمد و محسنی، حسن (1384) «اصل تسلط طرفین دعوا بر جهات و موضوعات دعوا»، مجله کانون وکلای دادگستری مرکز، دوره 21، شماره 21، شماره پیاپی 190، پاییز، صص 197- 216.

    جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1375) دانشنامه حقوقی، ج 3، تهران: انتشارات امیرکبیر.

    حسن‌زاده، مهدی و فتحی بدیع (1397) «اثر ارتباط دعاوی مدنی بر سرایت شکایت پذیری آرا در ایران و فرانسه با تأکید بر رویه قضایی»، فصلنامه حقوق خصوصی، دانشگاه علامه طباطبایی، دوره 7، شماره 25، زمستان، صص 35- 58.

    حیدری، سیروس (1389) «اصل تناظر در حقوق فرانسه و کامن لا»، فصلنامه مطالعات حقوقی دانشگاه شیراز، دوره دوم، شماره اول، بهار و تابستان، صص 123-158.

    حیدری، سیروس (1396) «اصل تناظر در دادرسی اداری با تأکید بر دیوان عدالت اداری»، فصلنامه مطالعات حقوقی دانشگاه شیراز، دوره نهم، شماره دوم، تابستان، صص 83-116.

    زندی، محمدرضا (1390) رویه قضایی دادگاه تجدیدنظر استان تهران در امور مدنی بیع، تهران: انتشارات جنگل.

    شمس، عبدالله (1397) آیین دادرسی مدنی پیشرفته، ج 1 و 2، تهران: انتشارات دراک.

    فتحی مسقانی، بدیع (1386) دعوای متقابل در حقوق ایران، انگلستان و فرانسه، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.

    کاشانی، جواد (۱۳۹5) «مرجع صالح برای رسیدگی به دعوای مسئولیت به طرفیت دولت»، فصلنامه دیدگاه‌های حقوق قضائی، دوره ۲۱، شماره ۷۳ و ۷۴، بهار و تابستان، صص 127- 162.

    کد آیین دادرسی مدنی فرانسه (1395) برگردان محسنی، حسن، ج 1، تهران: شرکت سهامی انتشار.

    کاتوزیان، ناصر (1392) اعتبار امر قضاوت‌شده در دعوای مدنی، تهران: انتشارات میزان.

    مارتین، ریموند (1395) اصول راهبردی دادرسی مدنی، مترجم: اسماعیل شایگان، تهران: نشر میزان.

    محسنی، حسن (1392) اداره جریان دادرسی مدنی، تهران: شرکت سهامی انتشار

    محسنی، حسن (1391)، حدود وابستگی دعوای طاری به دعوای اصلی: استقلال یا وابستگی آیینی؟ نقد رویه قضایی، زیر نظر ناصر کاتوزیان، به اهتمام معاونت آموزش دادگستری استان تهران، تهران: انتشارات جنگل.

    مولوی، جلال الدین محمد بلخی (1396) مثنوی معنوی، به تصحیح محمد علی موحد، تهران: انتشارات هرمس.

    • آرای منتشرنشده

    دادنامه شماره 9209970269500714 شعبه پنجاه و دوم دادگاه تجدیدنظر استان تهران.

    دادنامه شماره 9209970906100770-1 تاریخ 5/9/1392 شعبه اول دیوان عالی کشور.

    دادنامه شماره 9209972168400156 تاریخ 8/3/1392 شعبه 84 دادگاه عمومی (حقوقی) تهران.

    دادنامه شماره 9309970369100407- 9 شعبه نهم دادگاه تجدیدنظر اصفهان.

    دادنامه شماره 9309970907201107-12 تاریخ 16/10/1393، شعبه 12 دیوان عالی کشور.

    دادنامه شماره 9309970907201134-12 دیوان عالی تاریخ 21/10/1393 شعبه 12 دیوان عالی کشور.

    دادنامه شماره 9309975410100472 تاریخ 31/03/1393 مبنی بر تأیید رأی غیابی شماره 9209975410102619 مورخ 30/11/92، شعبه اول دادگاه عمومی حقوقی زاهدان.

    دادنامه شماره 9309975416400836 تاریخ 22/7/1393، شعبه چهارم دادگاه تجدیدنظر استان سیستان و بلوچستان.

    دادنامه شماره 9409974413900862 تاریخ 5/6/1394

    دادنامه شماره 9409975416400626 تاریخ 9/6/1394، شعبه هفتم دادگاه تجدیدنظر استان سیستان و بلوچستان.

    دادنامه‌های شماره 00002 مورخ 16/10/91 به کلاسه بایگانی 910660 (اعاده دادرسی و اعمال ماده 18 اصلاحی نسبت به دادنامه قطعی 01261 مورخ 12/11/90 صادرشده از سوی شعبه سوم دادگاه تجدیدنظر استان سمنان)

    دادنامه شماره 9309972315600082 شعبه ششم دادگاه تجدیدنظر استان سمنان

    دادنامه شماره 9309972315600082 تاریخ 3/2/1393 شعبه ششم دادگاه تجدیدنظر استان سمنان

    دادنامه شماره دادنامه شماره ٩٢٠٩٩٧٢٧٣٥٥٠٠٦٣٦ تاریخ 25/07/1392 شعبه سوم دادگاه حقوقی شاهرود

     

    ب. عربی

    آشتیانی، میرزا محمدحسن (1404 ق) کتاب القضاء، قم: انتشارات دارالهجره.

    ابراهیم، محمد محمود (1404 ق) النظریه العامه للطلبات العارضه الدعاوی الفرعیه فی قانون المرافعات علی ضوء المنهج القضایی، قاهره: دارالفکر العربی.

    شیرازی، سید عبدالله (1425 ق) کتاب القضاء، قم: مطبعه الکوثر.

     

    ج. فرانسوی

    Bolard Georges (1993) «Les principes directeurs du procès civil, le droit positif depuis Henry Motulsky», Semaine juridique, n° 3693,paris, JCP G, I.

    Bolard Georges (2017-2018) La matière du procès et le principe dispositive,in Guinchard, Serge, Droit et pratique de la procédure civile, paris: Dalloz.

    Bouty Cédric (2012) Chose jugée, Répertoire de procédure civile, paris: Dalloz

    Brus, Florence (2014) Le principe dispositive et le process civil, pour l’obtention du grade de Docteur en Droit, Université De Pau et Des Pays De l’Adour,Faculté de droit, d’économie et de gestion,

    Cadiet Loïcet Jeuland Emmanuel (2016) Droit judiciaire privé, paris: Litec.

    Chainais & et al (2018) Procédure civile. Droit interne et droit de l'Union européenne, paris: Dalloz.

    Cornu Gerard (1991) Les principes directeurs du procès civil par eux-mêmes, in Eudes offertes à Pierre Bellet, paris: Litec

    Fricero Natalie, Julien Pierre (2014) Procédure civile, paris: LGDJ.

    Gaffiot Félix (1943) Dictionnaire latin-français, paris: Hachette.

    Glasson Ernest, Tissier Albert (1926) Traité théorique et pratique de l’organisation judiciaire, de compétence et de procédure civile, T.II.paris, Sirey.

    Guinchard Serge (2017-2018) Droit et pratique de la procédure civile,paris: Dalloz Action.

    Héron Jacques, le Bars Thierry (2012) Droit judiciaire privé,paris: Montchrestien.

    Héron Jacques, le Bars Thierry, 2015, no 279 – La contestation implicite d’un détail peut résulter de la contestation globale: Soc. 20 juin 2012, no 10-28.029,

    Lienhard, Alain (2013) Revendication: formalisme de la demande, paris: Dalloz actualité.

    Motulsky Henry (1973) “La cause de la demande dans la délimitation de l’office du juge”, in Ecrits et notes de procédure civile, préf. Cornu Gerard, Foyer Jean, Dalloz

    Motulsky Henry (1973)  «La réforme du code de procédure civile par le décret du 13 octobre 1965 et les principes directeurs du procès», in Ecrits et notes de procédure civile, préf. Cornu Gerard, Foyer Jean,paris, Dalloz

    Motulsky Henry (1973) «Le rôle respectif du juge et des parties dans l’allégation des faits», in Ecrits et notes de procédure civile, préf. Cornu Gerard, Foyer Jean, paris, Dalloz.

    Motulsky Henry (1973) «Prolégomènes pour un futur code de procédure civile: la consécration des principes directeurs du procès civil par le décret du 9 septembre 1971», in Ecrits et notes de procédure civile, préf. Cornu Gerard, Foyer Jean, paris, Dalloz

    Pennec Laurent (2010) L'adage "jura novit curia" dans le procès civil, Émergence et évolution contemporaine, Thèse de doctorat, Droit comparé, Toulon, dact. 715 f°

    Perdriau André (1988) Les dispositifs implicites des jugements, paris, JCP.

    Ponsard, AAndré (1987) Vérité et Justice rapport français dans Travaux de l'Association Henri Capitant, paris, journées canadiennes.

     

    - سایت‌های اینترنتی

    Laffly, Romain (2019) Effet dévolutif de l’appel et demande implicite. Available at: www.dalloz-actualite.fr/flash/effet-devolutif-de-l-appel-et-demande-implicite#.XW4KP_DXLIU, voir:20/05/2020

    www.legifrance.gouv.fr