تأثیر قاعده تلازم اذن به شیء با اذن به لوازم آن بر دادرسی در امور مدنی با تأکید بر رویه قضائی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 رشته حقوق دانشکده علوم اداری و اقتصاد دانشگاه اصفهان

2 گروه حقوق. دانشکده علوم اداری و اقتصاد. دانشگاه اصفهان. اصفهان. ایران

چکیده

آیین دادرسی مدنی اگرچه در زمره حقوق شکلی است، از حقوق ماهوی تأثیر می‌پذیرد. بر اساس لزوم انطباق مقررات دادرسی با شرع، تأثیر قواعد فقهی بر قواعد دادرسی اجتناب‌ناپذیر است. یکی از این قواعد، «تلازم اذن به شیء با اذن به لوازم آن» است. مسئله این است که این قاعده ماهوی چگونه بر دادرسی در امور مدنی تأثیر می‌گذارد. این پژوهش با تحلیل حقوقی و فقهی به تأثیر این قاعده بر سه موضوع تعیین خواسته، تحقق اعتبار امر مختوم و صلاحیت دادگاه می‌پردازد. نتیجه پژوهش در مورد تعیین خواسته، آن است که ذیل عنوان نظریه خواسته ضمنی، دادگاه با رعایت اصل تناظر، باید به خواسته و لوازمش توأمان رسیدگی کند. تأثیر قاعده بر اعتبار امر مختوم، پذیرش شمول این اعتبار نسبت به اسباب موجهه حکم همچون منطوق آن است. در مورد صلاحیت ذاتی، نتیجه آن است که دادگاه خانواده علاوه بر صلاحیت رسیدگی به موضوعات خانوادگی، صلاحیت دارد به لوازم و توابع آن موضوعات هم رسیدگی کند تا به این­وسیله راهبردی برای تحقق اهداف اصل دهم قانون اساسی مبنی بر پاسداری از قداست خانواده و استواری روابط خانوادگی ارائه شود.  

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The impact of the permission rule on the object of permission in civil proceedings (Emphasizing on judicial procedure)

نویسندگان [English]

  • maryam sadeghi 1
  • Alireza Fasihizadeh 2
2 Law Group.Faculty of Economices. Isfahan University. Isfahan.Iran
چکیده [English]

Although civil procedure is part of formal law, it is influenced by substantive law. Due to the need for conformity of the rules of procedure with the Sharia (Islamic Law), jurisprudential rules inevitably affect the rules of procedure. One of these rules is the "Rule of Correlation of Permission with its Components". The question is how this substantive rule affects the proceedings in civil matters. Using the legal and jurisprudential analysis, this study investigates the effect of this rule on the three issues of claim determination, the realization of the validity of the sealed matter, and the jurisdiction of the court. The result of the study on claim determination is that under the implicit claim theory, the court must, based on the principle of correspondence, consider both the claim and its components. The result of the study on validity of the sealed matter is that acceptance of the inclusion of this validity in relation to the justifying causes of the sentence is like its spoken ones. In the case of inherent jurisdiction, it is concluded that the family court has jurisdiction not only over family matters but also over the components and consequences of those matters, thereby providing a strategy for achieving the goals of Article 10 of the Constitution, namely protection of family sanctity and stability of family relationships.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Civil procedure
  • Permission Correlation Rule
  • Substantive rules
  • Formal rules
الف. فارسی
احمدی، خلیل (1397) «اعتبار امر قضاوت شده نسبت به دفاعیات خوانده»، فصلنامه مطالعات حقوق خصوصی، دوره 48، شماره 2، صص 210-193.
ابهری، حمید؛ زارعی، رضا (1391) «تخلیه اماکن تجاری مشاع به درخواست بعضی از مالکین»، فصلنامه دیدگاه‌های حقوق قضایی، دوره 17، شماره 59، صص 53-82.
اسدی، لیلا سادات؛ شکری، فریده (1393) آیین دادرسی امور و دعاوی خانوادگی، چاپ اول، تهران: جنگل.
اعزازی، شهلا (1385) جامعه‌شناسی خانواده با تأکید بر نقش و ساختار و کارکرد خانواده در دوران معاصر، چاپ اول، تهران: انتشارات روشنگران و مطالعات زنان.
السان، مصطفی؛ نجفی زاده، لیلا، لاوریان، ملیحه (1396) «نوآوری‌ها و کاستی‌های قانون حمایت از خانواده مصوب 1391 در قلمرو اصول و تشریفات دادرسی»، فصلنامه قضاوت، شماره 90، صص 143-160.
السان، مصطفی؛ نجفی زاده، لیلا؛ جلیلی آذر، مسعود (1397) «بررسی موردی قانون حمایت از خانواده بر مبنای اصول و قواعد آیین دادرسی مدنی»، مجله تحقیقات حقوقی، شماره 83، صص 137-158.
السان، مصطفی، افتخارجهرمی، گودرز (1396) آیین دادرسی مدنی، جلد اول، چاپ اول، تهران: نشر میزان.
السان، مصطفی، افتخارجهرمی، گودرز (1399) آیین دادرسی مدنی، جلد سوم، چاپ اول، تهران: نشر میزان.
ایزدی‌فرد، علی‌اکبر؛ پیردهی، علی؛ کاویار، حسین (1389) «بررسی فقهی وضعیت نسب در شبیه‌سازی انسانی»، پژوهش‌های حقوق تطبیقی، دوره 2، شماره 4، صص 56-29.
امینی، منصور؛ عابدیان، میرحسین، شاهنوش فروشانی، محمد عبد الصالح (1395)، «مبانی و قلمروی حق حبس در حقوق ایران و فقه امامیه و مقایسه آن با حقوق کامن­لا، فرانسه و آلمان»، فصلنامه قضاوت، دوره 16، شماره 86، صص 1-26.
تقی زاده، علی؛ رشیدی، امیر پویا (1398) «صلاحیت ذاتی دادگاه خانواده»، مجله مطالعات حقوق خصوصی، سال هفتم، شماره 26، صص 134-113.
جعفری لنگرودی، محمد‌جعفر (1395) دانشنامه حقوقی، ج 3، چاپ نهم، تهران: انتشارات گنج دانش.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1386) دائره‌المعارف عمومی حقوق، چاپ اول، تهران: انتشارات گنج دانش، دوره پنج‌جلدی.
حاتمی، علی‌اصغر؛ زبرجد، فاطمه (1394) «اجرت‌المثل ایام زوجیت و نحله با نگرشی بر قانون حمایت خانواده مصوب اسفند 1391»، مجله مطالعات حقوقی دانشگاه شیراز، دوره 7 شماره 1، 98-59.
حسینی، سید ثارالله (1390) بررسی اعتبار امر مختومه و تقابل آن با عدالت از منظر فقه و حقوق، دانشگاه علامه طباطبایی، پایان­نامه کارشناسی ارشد.
خالقیان، جواد؛ نوری، الهه؛ محمدی، امید (1395) «بررسی امکان تداخل صلاحیت ذاتی دادگاه خانواده با مراجع دیگر»، فصلنامه مطالعات راهبردی زنان، دوره 18، شماره 72، صص 80-57.
خدابخشی، عبدالله (1393) مبانی فقهی آیین دادرسی مدنی، چاپ سوم، تهران: سهامی انتشار.
رابرتسون، یان (1377) درآمدی بر جامعه، ترجمه حسین بهروان، چاپ سوم، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
رشیدی، امیرپویا (1393) آورده‌های شکلی جدید قانون حمایت از خانواده، پایان‌نامه دانشگاه علامه طباطبایی، حقوق خصوصی.
روشن، محمد (1384) «وضعیت حقوقی طفل متولد از تلقیح مصنوعی»، خانواده پژوهی، سال اول، شماره 2، صص 189-180.
روشن، محمد؛ حمد الهی، عاصف (1387) «نسب طفل متولد از رحم جایگزین»، پژوهشنامه حقوق اسلامی، دوره 9، شماره 28، صص 201-172.
زندی، محمدرضا (1389) رویه قضایی دادگاه‌های تجدیدنظر استان تهران در امور مدنی، تهران: انتشارات جنگل، جاودانه، چاپ دوم.
سامانه جامع نظریات شورای نگهبان، مورخ 24/06/88، نظریه شماره 35079/30/88.
شکری، فریده (1390) «افزایش مهره در نظام حقوقی ایران»، مجله ندا صادق، سال شانزدهم، شماره 54، صص 1-22.
شمس، عبدالله (1385) آیین دادرسی مدنی (دوره پیشرفته)، جلد نخست، تهران: انتشارات دراک.
شمس، عبدالله (1397) «طرح امور موضوعی در دادرسی مدنی»، مجله حقوقی دادگستری، دوره 82، شماره 103، صص 150-123.
شمس، عبدالله (1392) «سبب، امور موضوعی، توصیف آن‌ها در دعوای مدنی»، مجله تحقیقات حقوقی، دوره 17، صص 1-24.
 صدر زاده افشار، سید محسن (1385) آیین دادرسی مدنی و بازرگانی، چاپ نهم، تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی علامه طباطبایی.
صفایی، سید حسین، امامی، اسدالله (1391) مختصر حقوق خانواده، تهران: انتشارات میزان.
عامری نیا، محمدباقر؛ جمادی، علی (1396) «استناد به روح قانون در دادرسی»، مجله مطالعات حقوقی شیراز، دوره 9، شماره 1، صص 227-241.
فصیحی‌زاده، علیرضا (1380) اذن و آثار حقوقی آن، قم: بوستان کتاب.
فصیحی‌زاده، علیرضا؛ صناعی، سعید (1391) «تغییر جنسیت و آثار فقهی، حقوقی آن بر روابط زوجین»، مجله فقه و حقوق خانواده، شماره 56، صص 47-21.
قائم‌مقام فراهانی، حسین (1384) «صلاحیت در رسیدگی به امور مدنی»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره 68، صص 178-157.
قافی، حسین؛ شریعتی، سعید (1398) اصول فقه کاربردی، چاپ سیزدهم، تهران: انتشارات سمت.
قاسمی، مهدی (1396) دعوای قلع و قمع در رویه دادگاه‌ها، چاپ دوم، تهران: چراغ دانش.
کاتوزیان، ناصر (1387) اعتبار امر قضاوت شده، چاپ ششم، تهران: انتشارات میزان.
کاتوزیان، ناصر (1393) دوره حقوق مدنی: خانواده: نکاح و طلاق: روابط زن و شوهر، چاپ ششم، تهران: انتشارات میزان.
کریمی، عباس (1386) آیین دادرسی مدنی. چ 1. تهران: مجد.
ماهنامه قضاوت (1385) نشریه قضاوت، شماره 39.
مدنی، جلال‌الدین (1390) آیین دادرسی مدنی، جلد ١، چاپ دوم، تهران: انتشارات پایدار.
محسنی، حسن (1398) «نفع در دادخواهی‌ها: بررسی دکترین حقوقی و رویه قضایی ایران و فرانسه»، مجله مطالعات حقوقی دانشگاه شیراز، دوره 11، شماره 1، صص 236-266.
محسنی، حسن (1394) «نقص اعمال آیین دادرسی مدنی در حقوق فرانسه»، فصلنامه مطالعات حقوق تطبیقی، دوره 6، شماره 2، صص 793-808.
مجموعه آرای وحدت رویه دیوان کشور (1397) معاونت تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات ریاست جمهوری، چاپ پنجم.
محقق داماد، مصطفی (1390) بررسی فقهی حقوق خانواده، نکاح و انحلال آن، چاپ دوم، قم: مرکز نشر علوم اسلامی.
محقق داماد، سید مصطفی (1382) قواعد فقه (بخش مدنی)، چ 10. تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
متین دفتری، احمد (1391) آیین دادرسی مدنی و بازرگانی، جلد اول، تهران: انتشارات مجد، چاپ چهارم.
محمدی، علیرضا؛ صلح‌میرزایی، خدیجه (1398) «بررسی وجوه تداخل و اختلاف در امر صلاحیت ذاتی دادگاه خانواده با دادگاه عمومی»، مجله تحقیقات جدید علوم انسانی، شماره 52، صص 110-93.
معاون آموزش دادگستری استان تهران (1386) مجموعه دیدگاه‌های حقوقی و قضایی قضات دادگستری استان تهران، تهران: ناشر جنگل.
مهاجری، علی (1383) شرح قانون آیین دادرسی مدنی دادگاه‌های عمومی و انقلاب، جلد ١، چاپ چهارم، تهران: انتشارات فکر سازان.
 
قوانین
قانون آیین دادرسی مدنی
قانون حمایت خانواده مصوب 1391
ماده واحده قانون اختصاص تعدادی از دادگاه‌های موجود به دادگاه خانواده مصوب 1376
قانون نحوه اهدای جنین به زوجین نابارور مصوب 1382.
ب. عربی
ابن ادریس، محمد بن احمد (1410 ه.ق) السرائر الحاوى لتحریر الفتاوى‏، ٣ جلد، قم: مؤسسه النشر الاسلامى.
امام خمینی، روح‌الله (بی­تا) تحریرالوسیله‏، ج دوم، چاپ دوم، قم: مؤسسه نشر و تنظیم آثار اسلامی.
امام خمینی، روح‌الله (1390) تحریرالوسیله‏، ج اول، چاپ دوم، نجف: چاپخانه الآداب.
حائری، سید محمد مجاهد طباطبایی (بی­تا) المناهل، جلد اول، قم: مؤسسه آل­ البیت.
حسینی مراغی، عبدالفتاح بن علی (1418) العناوین ­الفقهیه، جلد دوم، چاپ اول، قم: مؤسسه النشر الاسلامى
خویی، سید ابوالقاسم (1418ق) موسوعه­ الامام ­الخویی، جلد 33، قم: مؤسسه احیاء­ آثار الامام‌الخوئی.
شهید ثانى، زین الدین بن على (بی‌تا) الروضة البهیة فى شرح اللمعه الدمشقیه‏، ١٠جلد، بیروت: دار العالم الاسلامى.
علامه حلى، حسن بن یوسف (1324 ه.ق) مختلف الشیعه فى احکام الشریعه‏، ٢ جلد (در یک مجلد)، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم‌.
مظفر، محمدرضا (بی­تا) المنطق، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
نراقی، احمد بن محمد مهدی (1415 ه.ق) مستند الشیعه فی الاحکام الشریعه، قم: موسسه اهل بیت لاحیاء التراث،
نراقی، احمد بن محمد مهدی (1417 ه.ق) عواید الایام فی بیان قواعد الاحکام، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
یزدی، محمدکاظم بن عبدالعظیم (بی‌تا) تتمه و ملحقات العروة الوثقى‏، قم: انتشارات مکتبه الداورى.
یزدی، محمد کاظم بن عبدالعظیم (1414) تکمله العروة الوثقى‏، قم: انتشارات مکتبه الداورى.
 
ج. فرانسوی
Code de procédure civil.
Couchez, Gérard, Langlade, Jean-Pierre, Lebeau, Daniel (1998) Procédure civil, Paris: Dalloz
Fricero, Natalie, Julien, Pierre (2001) Droit Judiciaire privé, Paris: L.G.D.J.