قواعد آمره و داوری‌های تجاری بین‌المللی؛ مطالعه تطبیقی در حقوق ایران، آلمان، انگلیس و ایالات‌متحده امریکا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

مربی دانشگاه آزاد واحد امارات- یاسوج

چکیده

داوری به دلیل مزیت‌هایی که نسبت به رسیدگی‌های قضایی دارد، یکی از سازوکارهای مهم حل اختلاف در دعاوی تجاری بین‌المللی قلمداد می­شود و یکی از مهم‌ترین این مزیت­ها که اساس و جوهر داوری را تشکیل می­دهد، اصل حاکمیت اراده است؛ بدیهی است که اصل حاکمیت اراده در مواردی که با نظم عمومی و قواعد آمره برخورد کند، توان اجرایی نداشته و باید قواعد آمره مقدم داشته شود. مفهوم نظم عمومی و قواعد آمره در داوری تجاری بین‌المللی با چنین مفهومی در رسیدگی قضایی در حقوق داخلی و حتی با داوری داخلی متفاوت است. دایره نظم عمومی و قواعد آمره در رابطه با داوری داخلی، تنگ‌تر می‌شود و آزادی عملکرد بیشتری برای نهاد داوری در نظر گرفته می‌شود. با این حال، بررسی میزان این تأثیرگذاری و شناسایی قواعد آمره و اینکه تفاوت‌های بین قواعد امری در داوری داخلی و داوری بین‌المللی چیست؟ امری مهم قلمداد می‌شود. در این مقاله به بررسی میزان و قلمرو تأثیرگذاری قواعد آمره بر داوری‌های تجاری بین‌المللی خواهیم پرداخت. هدف این مقاله که به روش توصیفی- تحلیلی نگارش شده، نخست، تعیین حوزه‌هایی است که قواعد امری با اصول داوری در تعارض هستند. هدف بعدی نیز بررسی روش‌هایی است که در نظام حقوقی ایران، آلمان، انگلیس و ایالات متحده امریکا برای حل این تعارض به کار گرفته می‌شوند. مقاله به این نتیجه رسیده که قلمرو قواعد آمره در داوری داخلی بسیار گسترده‌تر از چنین قلمرویی در داوری بین‌المللی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Preemptory Norms and International Commercial Arbitrations; A Comparative Study in Iran, Germany, the UK, and the US Legal Systems

چکیده [English]

Preemptory Norms and International Commercial Arbitrations;
A Comparative Study in Iran, Germany, the UK, and the US Legal Systems
Hamidreza Rostami
Abstract
Arbitration is regarded as one the most preferable ways of the pacific settlement of disputes in international commercial claims due to the advantages it has over judicial resorts. One of the most important feature of arbitration, inter alia, is the authority of the will principle. However, it must be noted that this principle would be balanced in cases of contradiction to the ordre public and Jus cogens. In these cases, it is the preemptory norm which would prevail. To the extent these norms affect the principle and the recognition of these norms are of a high importance in the arbitral processes. This essay will focus on the scope and extent preemptory norms have effects on international commercial arbitrations.

کلیدواژه‌ها [English]

  • International Commercial Arbitration
  • Preemptory Norms
  • Complementary Norms
  • Applicable Law
  • Arbitrability
الف. فارسی
اسکندری، حسین (1389) «آثار اعتراض به رأی داوری در کنوانسیون‌های بین‌المللی و حقوق داخلی کشور»، فصلنامه حقوق مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، دوره 40، شماره 4، صص 21-38.
اسکینی، ربیعا (1369) «اختیار دولت‌ها و سازمان‌های دولتی در مراجعه به داوری تجاری بین‌المللی»، فصلنامه دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، دوره 25، شماره 0، صص 31-78.
الماسی، نجادعلی (1385) حقوق بین‌الملل خصوصی، تهران: میزان.
الماسی، نجادعلی (1390) تعارض قوانین، تهران: نشر جهاد دانشگاهی.
امیرمعزی، احمد (1391) قواعد حل تعارض در قانون حاکم بر تعهدات قراردادی، تهران: دادگستر.
بروشه، آرون (1368) «قانون حاکم و اجرای احکام در داوری‌های موضوع کنوانسیون حل اختلافات ناشی از سرمایه‌گذاری بین دولت‌ها و اتباع دول دیگر»، ترجمه محسن محبی، مجله حقوقی دفتر خدمات حقوقی بین‌المللی، دوره 9، شماره 18، صص 19-38.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1376) مقدمه عمومی علم حقوق، تهران: گنج دانش.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1383) مقدمه علم حقوق، تهران: گنج دانش.
جعفری لنگرودی، محمد‌جعفر (1389) ترمینولوژی حقوق، تهران: گنج دانش.
جنیدی، لعیا (1376) قانون حاکم در داوری‌های تجاری بین‌المللی، تهران: نشر دادگستر.
جمشیدنیا، آرزو (1390) شناسایی و اجرای آرای داوری خارجی و رژیم‌های حاکم بر آن‌ها، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق: دانشگاه تهران.
جنیدی، لعیا (1390) «کنوانسیون نیویورک و رژیم اجرایی آن»، مجله حقوق تطبیقی، دوره 2، شماره 1، صص 52-87.
خزاعی، حسین (1388) قابل داوری بودن موضوع اختلاف در حقوق داخلی و تجارت بین‌المللی: تأملاتی در حقوق تطبیقی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
دهخدا، علی‌اکبر (1379) لغت‌نامه دهخدا، جلد ششم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
رئیسی، سعید (1392) داوری‌پذیری دعاوی در حقوق ایران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد حقوق خصوصی، دانشگاه علامه محدث نوری.
سیفی، سید جمال (1377) «قانون داوری تجاری بین‌المللی ایران همسو با قانون نمونه داوری آنسیترال»، مجله حقوقی، دوره 2، شماره 23، صص 35-82.
شهبازی نیا، مرتضی و عیسایی تفرشی، محمد و علمی، حسین (1392) «مفهوم نظم عمومی در حقوق بین‌الملل خصوصی و جایگاه آن در داوری تجاری بین‌المللی»، فصلنامه حقوق دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، شماره 43، صص 93-111.
ضیایی بیگدلی، محمدرضا (1384) حقوق بین‌الملل عمومی، تهران: کتابخانه گنج دانش.
طیبی فرد، امیرحسین (1370) قانون قابل‌اعمال بر بیع بین‌المللی کالا، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق دانشگاه آزاد اسلامی تهران شمال.
علیدوستی، ناصر (1387) «ظرفیت‌های اصل 139 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه مطالعات راهبردی، دوره 11،  شماره 1، صص 75-98.
فلسفی، هدایت الله (1379) حقوق بین‌الملل معاهدات، تهران: فرهنگ نشر نو.
کاتوزیان، ناصر (1384) مقدمه علم حقوق، تهران: انتشارات پایدار.
کاتوزیان،‌ ناصر (1392) قواعد عمومی قراردادها، جلد 1، تهران: شرکت سهامی انتشار.
کاویانی، کورش (1380) «اصل 139 قانون اساسی و شرط داوری در قراردادهای مصوب مجلس شورای اسلامی»، پژوهش‌های حقوق عمومی، دوره 3، شماره 5، زمستان 1380، صص 129-144.
مافی، همایون و تقی پور، حسین (1391) «قانون قابل‌اعمال بر تعهدات قراردادی در اتحادیه اروپا و آمریکا»، فصلنامه پژوهش‌های حقوق خصوصی، سال چهارم، شماره 13، صص 147-180.
مدنی، سید ‌جلا‌ل‌الدین (1391) آیین دادرسی مدنی، تهران: میزان.
موسی‌زاده، رضا (1383) حقوق معاهدات بین‌المللی، تهران: نشر میزان.
نصیری، مرتضی (1383) اجرای آراء داوری خارجی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
نیکبخت، حمیدرضا (1393) داوری تجاری بین‌المللی: آیین داوری 1393، تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی.
 
ب. انگلیسی
Arai-Takahashi, Yutaka (2002) The Margin of Appreciation Doctrine and the Principle of Proportionality in the Jurisprudence of the ECHR, Antwerp: Intersentia.
Broches, Aron (1990) Commentary on the UNCITRAL Model Law on International Commercial Arbitration, Netherland: Springer.
Crook, John R. (1989) "Applicable Law in International Commercial Arbitration: The Iran. U.S. Claims Tribunal Experience", American Journal of International Law, Vol. 83, No. 2, pp. 278-311.
Dworkin, Ronald (1978) Taking Rights Seriously, Cambridge: Harvard University Press.
Ellis, Evelyn (1999) The Principle of Proportionality in the Laws of Europe, London: Cambridge University Press.
Hudson, Alistair (2004) New Perspectives on Property Law: Obligations and Restitution, London: Cavendish.
Maniruzzaman, A.F.M. (2005) "State Enterprise Arbitration and Sovereign Immunity Issues: A Look at Recent Trends", Dispute Resolution Journal, Vol. 60, No.3, pp. 76-85.
Paulsson, Jan (1995) "Arbitration Without Privity", Foreign Investment Law Journal, Volume 10, Issue 2, pp. 232–257.
Poudret, Jean-Francois & et al (2007) Comparative Law of International Arbitration, 2nd Edition, London: Sweet & Maxwell.
Spears, Suzanne A. (2010) "The Quest for Policy Space in a New Generation of International Investment Agreements", Journal of International Economic Law, Vol. 13, lssue 4, pp. 1037-1075.
 
Cases
ICC Case No. 4434/1982,110 Clunet, 1983: 889
ICC Case No. 4996/1985,113 Clunet: 1133
ICC Case NO.1689/1970, Y. Derains, Rev.arb., 1972: 104
ICC Case No.5713/1989, XV Yearbook, 1990
Judgement of the Court of Appeal in Foster v. Driscoll, 13 December 1929, 1 KB 470 (CA)
Judgement of the Supreme Court in Mitsubishi Motors Corp. v. Soler Chrysler Plymouth Inc, 2 July 1985, 473 US 614, 638.
Kleinworth, Sons & Co. v. Ungarische Baumwolle Industrie A.G. 2 K.B. 678 (C.A). (1939). See eg: ICC Case No. 4434/1982,110 Clunet, 1983: 889
Lemenda case in Westacre Investments Inc v. Jugoimport-SDRP Holding Company Yearbook Comm. Arb'n XXIVa 1999, 753 (765– 766); Collier, CambridgeLJ 1988, 169 (171).