تحلیل کارکرد چک و حقوق دارنده چک بابت تضمین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه آزاد اسلامی مشهد

چکیده

 کارکرد اولیه چک آن است که به ‌عنوان ابزار پرداخت در روابط تجاری و غیرتجاری مورد استفاده قرار می‌گیرد. در راستای تحقق این نقش، دستور پرداخت مبلغ مندرج در سند بایستی فوری و بدون وعده باشد. با وجود این، شناسایی برخی ویژگی‌ها و به‌ خصوص وجود حمایت‌های خاص قانونی و همچنین اصول حاکم بر این سند سبب شده است در مواردی اشخاص نسبت به صدور چک وعده‌دار و یا به‌ عنوان ابزار تضمین اقدام کنند. موضوعی که به نظر می‌رسد برخلاف کارکرد و موضوع این سند به عنوان ابزار پرداخت فوری است. استفاده از چک در این راستا سبب طرح این پرسش است که آیا می‌توان چنین نوشته‌ای را مشمول مقررات حاکم بر اسناد تجاری دانست و دارنده آن را محق به انتقال و یا دریافت وجه سند دانست؟ این نوشتار بر این فرضیه استوار است که هرچند چک وعده‌دار برخلاف کارکرد اصلی این سند، به عنوان ابزار پرداخت فوری است ولی بر مبنای مقررات اصلاحی قانون صدور چک مشمول مقررات قانونی، ویژگی‌ها و اصول حاکم بر اسناد تجاری است؛ اما صدور چک بابت تضمین ایفای تعهدات عینی، به جهت تعارض با موضوع و کارکرد این سند به ‌عنوان ابزار پرداخت فوری، نه ‌تنها سبب خروج آن از شمول قواعد و مقررات حاکم بر چک و به‌طور کلی اسناد تجاری است، بلکه چک در این راستا به عنوان ابزار تضمین بوده و مانند ضمانت‌نامه بانکی مبلغ آن قابل وصول نیست، مگر پس از الزام متعهد به ایفای تعهد اصلی و اثبات عدم انجام آن.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Check function analysis and rights holder in guaranteed check

نویسنده [English]

  • Ali Fotuhirad
Assistant Professor at Islamic Azad University of Mashhad
چکیده [English]

The primary function of the check is that it is used as ainstrument in commercial and non-commercial transactions. In order to fulfill this role, the order for payment of the amount stated in the instrument must be immediate. However, the identification of certain features, and as well as the principles governing this instrument, have led individuals to issue promising check or as a guarantee instrument. An issue that seems to run counter to its function. The use of checks in this regard raises the question of whether such writing may be subject to the rules governing on negotiable instruments . This paper is based on the check that although promising checks are contrary to the primary function of this instrument as an instant payment instrument, , features and principles governing negotiable instruments, as amended by the Issuing Check Law. However, issuing a check to ensure that the objective obligations of this instrument are met by the issue and function of this instrument as an instant payment instrument not only excludes it from the rules and regulations governing check and generally negotiable instruments, but also checks in that regard as a guarantee instrument. Like a bank guarantee, it cannot be recovered unless it is required to fulfill the original obligation and to prove that it has not been fulfilled.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Check function
  • payment instrument
  • guarantee of obligation
  • rules governing
  • right of collection

مراجع

 
اخلاقی بهروز (1372) حقوق تجارت 3، جزوه درسی دانشکده حقوق دانشگاه تهران، سال تحصیلی 1371-1372.
اداره انتشار رویه قضایی کشور (1393) مجموعه آرای قضایی دادگاه‌های تجدیدنظر (حقوقی)، آبان 1391، تهران: انتشارات قوه قضائیه.
اداره انتشار رویه قضایی کشور (1396) مجموعه آرای قضایی شعب دیوان عالی کشور (حقوقی)، تهران: انتشارات قوه قضائیه.
اسکینی، ربیعا (1393) حقوق تجارت، تهران: سمت.
اسکینی، ربیعا (1392) حقوق تجارت تطبیقی، تهران: مجد.
السان، مصطفی (1391) حقوق بانکی، چاپ دوم، تهران: سمت.
حاتمی، علی‌اصغر و صادقی، عبدالرضا (1391) «شرط وجه التزام غیرعادلانه»، دو فصلنامه دانش و پژوهش حقوقی، دوره اول، شماره 2، صص 104-59.
حسن‌زاده، حیدر (1393) حقوق تجارت، (اسناد تجاری)، تهران: مجد.
درویشی هویدا، یوسف (1391) حقوق اسناد تجاری، تهران: میزان.
دمرچیلی، محمد، حاتمی، علی و قرائی، محسن (1393) قانون تجارت در نظم حقوقی کنونی، چاپ بیست و یکم، تهران: دادستان.
زندی، محمدرضا (1391) رویه قضایی دادگاه‌های تجدیدنظر استان تهران (اسناد تجاری)، تهران: جنگل.
شهیدی، مهدی (1382) حقوق مدنی، جلد سوم، آثار قراردادها و تعهدات، تهران: مجد.
عامری، پرویز و طالب احمدی، حبیب (1382) «مسئولیت ظهرنویس در چک وعده‌دار»، مدرس، دوره 7، شماره، 4، صص 141-157.
عبدی‌پورفرد، ابراهیم (1398) مباحثی تحلیلی از حقوق تجارت، چاپ نهم، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
عبدی‌پورفرد، ابراهیم (1398) حقوق تجارت، جلد سوم، اسناد تجاری، چاپ پنجم، تهران: مجد.
عرفانی، توفیق (1380) اسناد و دعاوی تجاری در آرای دیوان عالی کشور، جلد دوم، تهران: ققنوس.
عرفانی، محمود (1391) حقوق تجارت تطبیقی، چاپ دوم، تهران: جنگل.
فتوحی‌راد، علی (1398) «حقوق دارنده چک و نوآوری‌های قانون اصلاحی صدور چک»، فصلنامه وکیل مدافع، کانون وکلای دادگستری خراسان، دوره نخست، شماره 18، صص 88-63.
کامیار، غلامرضا (1385) مجموعه محشای قانون صدور چک، چاپ دوم، تهران: مجد.
کاتوزیان، امیرناصر (1376) قواعد عمومی قراردادها، جلد چهارم، چاپ دوم، تهران: شرکت انتشار.
کاویانی، کورش (1394) حقوق اسناد تجاری، چاپ هفتم: تهران: میزان.
محسنی، سعید، رباطی، مهسا و اسفندیاری، تهمینه (1398) «واکاوی «اصل انعکاس حقوق و تعهدات برواتی در خود سند تجاری» در فرایند صدور و گردش»، فصلنامه مطالعات حقوق خصوصی، دوره 49، سال 1، صص 105-87.
 
ب. عربی
 الخثلانی، سعدبن ‌ترکی‌ بن محمد (1427) احکام الاوراق التجاریه فی‌الفقه‌الاسلامی، الطبعه‌الثالثه، الدمام، المملکه ‌العربیه ‌السعودیه: دار ابن الجوزی.
موسوی‌خمینی، سید روح‌الله (1363) تحریر‌الوسیله، جلد چهارم، قم، نشر اسلامی.
ناصیف، الیاس (1988) الموسوعه التجاریه، الجزء الاول، بیروت، عویدات للنشر و الطباعه.
وحیدخراسانی، حسین (1421) رساله توضیح‌المسائل، قم، مدرسه باقرالعلوم (ع).
 
ج.انگلیسی
Clarkson, Kenneth A, Miller, Roger Leroy & Cross, Frank B. (2012) Business Law Text and Caces,12Ed, USA, South -Western, Centage Learning.
Corley, Robert N & Shedd, Petter J. (1989) Principles of Business Law, Prentice Hall, New Jersey.
Lawrence, William. H. (2002) Understanding Negotiable Instruments and Payment Systems, Lexis Nexis.
Mann, Richard A & Roberts, Barry S. (2012) Business Law, 15ed, USA, South -Western, Centage Learning.
McJohn, Stephen. M. (2012) The Glannon Guide to Commercial Paper and Payment Systems, 2th, New York: Wolters Clower Iaw & Business.
Miller, Roger Leroy & Jentz, Gaylord A. (2010) Business Law Today, 8th, USA, South -Western, centage Learning.
Nakajima, Masashi (2011) Payment System Technologies Function Innovation. USA, Business Science Reference.
Twomey David P & Jennings Marianne Moody (2011) Business Law and the Legal Environment, USA, South -Western, Centage Learning.
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار