شورای عالی انقلاب فرهنگی در ترازوی استقلال قوا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 حقوق عمومی، دانشکده حقوق، شهید بهشتی، تهران، ایران.

2 حقوق عمومی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

چکیده

شورای عالی انقلاب فرهنگی به ­عنوان یکی از نهاد­های ایجاد شده در نخستین سال­های پس از انقلاب، بعضاً چالش­هایی را در نظام حقوقی ایران ایجاد کرده است و در مواردی نیز، صلاحیت­های قوای سه­گانه به محاق رفته­اند. در این میان، در پی پاسخ به این پرسش که مصادیق نقض استقلال قوا از سوی شورا چه حوزه­هایی را شامل می­شوند می­توان در حوزه ورود به صلاحیت­های قوه مقننه از مواردی همچون قانون­گذاری، سیاست­گذاری، تعیین حدود آزادی مطبوعات و نشریات، تصویب معاهدات بین­المللی و تفسیر اصول قانون اساسی سخن گفت و از میان نقض صلاحیت­های مربوط به قوه مجریه، ورود به سازوکارهای تنظیم بودجه و صلاحیت‌های وزارتخانه­های این قوه درخور تأمل بیش‌تری است. نهایتاً، در خصوص نقض استقلال قوه قضاییه نیز می­توان به مواردی اشاره کرد که علاوه­ بر نقض حق دسترسی به دادگاه، صلاحیت دیوان عدالت اداری و سازمان بازرسی کل کشور مورد خدشه قرارگرفته و شورا در مورد تشکیلات قضایی، لوایح قضایی و امور زندان­ها ضوابطی را وضع کرده است. برجسته­ترین پیامدهای نقض این صلاحیت­ها عبارت­­اند از: صرف منابع مالی، موازی کاری، افزایش بوروکراسی، توسیع اقتدارات حکومت، جلوگیری از مشارکت شهروندان در تصمیم­گیری­ها، نفی نظریه حکومت به ­نمایندگی و نقض سایر اصول حقوقی. نگاشته پیش رو نشان می­دهد که میزان کثیری از فعالیت­های این نهاد با حوزه عملکردی نهادهای قانونی کشور متداخل شده و این پژوهش درصدد است تا با بررسی مواردی از مصوبات شورای یادشده، زمینه اصلاح وضعیت موجود را فراهم آورده و به آسیب­شناسی فعالیت­های شورا بپردازد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Supreme Council of Cultural Revolution in the Scale of the Independence of Powers

نویسندگان [English]

  • Mohammad Hossein Zarei 1
  • Mohammad Hosseini 1
  • mohammad najafi kaliani 2
1 Public Law, Faculty of Law, Shahid Behehshti, Tehran, Iran.
2 public law, Faculty of Law and Political Science, Allameh tabatabaei university, tehran, iran.
چکیده [English]

The Supreme Council of Cultural Revolution as one of the institutions that has been created in the first years of the revolution, has always posed challenges in the Iranian legal system. One of the most important issues related to the activities of the institution is violating the jurisdiction of legal institutions of the country and in particular three branches of government. In the field of entry into legislative competence, we can say about the legislation, policymaking, demarcation of freedom of the press, ratification of international treaties and interpretation of the constitution. And among the violation of executive competence, entering into budgeting and violating the qualifications of ministries are more important. Finally, regarding the violation of the judiciary's independence, violation of the right to fair procedure, the jurisdiction of the administrative justice court and the general inspection organization have been struck by this council and also council enacted provisions in the field of judicial formation, bills and prisons which led to the limitation of the legislative competence. The most prominent consequences of violation of these qualifications are spending founds, parallelism, bureaucracy, government authority, deprivation of individual initiatives, preventing citizens from participation in decision-making and denial of representation theory. In this article, we intend to provide necessary grounds in order to amend the current situation by reviewing council's regulations, and identify social pathologies regarding council's activities.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Supreme Council of Cultural Revolution
  • Legislature
  • Judiciary Branch
  • Executive Branch
  • Independence of Powers

مراجع

  1. آلکسی، روبرت (1394) مفهوم و اعتبار قانون، ترجمه علیرضا میرزایی، چاپ نخست، تهران: راه نوین.
  2. الهام، غلامحسین و سیدمصطفی میرمحمدی میبدی (1392) «بررسی تداخل مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی با مصوبات مجلس شورای اسلامی، دولت و مجمع تشخیص مصلحت نظام»، حقوق اسلامی، سال چهاردهم، شماره اول، صص 179-155.
  3. امامی، محمد و کورش استوارسنگری (1391) حقوق اداری، جلد دوم، چاپ نخست، تهران: میزان.
  4. بالوی، مهدی و مهناز بیات کمیتکی (1396) دولت حق بنیاد؛ دفتر اول: تحلیل معنا، تبیین مبنا، چاپ نخست، تهران: مجد.
  5. بنایی اسکویی، مجید (1394) «تحدید قلمرو صلاحیت دیوان عدالت اداری توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی»، مطالعات حقوق عمومی، دوره 45، شماره 4، صص 665-631.
  6. بهادری­ جهرمی، محمد، (1395) «جایگاه تفسیر رسمی قانون اساسی در مقایسه با متن قانون اساسی با تأکید بر نظام حقوقی ایران»، دانش حقوق عمومی، سال پنجم، شماره 14، صص 67-47.
  7. بیات کمیتکی، مهناز و مهدی بالوی و سیدمحمد حسینی (زیر چاپ) «جایگاه مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی در نظام حقوقی ایران»، حقوقی دادگستری.
  8. بیکس، برایان (1393) فرهنگ نظریه حقوقی، ترجمه محمد راسخ، چاپ دوم، تهران: نی.
  9. جلالی، محمد (1383) «نقد رأی دیوان عدالت اداری درباره ابطال مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی»، حقوق اساسی، سال دوم، شماره 3، صص 347-334.
  10. چلبی، آزاده (1396) فساد و مقبولیت قانون از منظر جامعه­شناسی حقوق، چاپ نخست، تهران: نی.
  11. راسخ، محمد (1384) بنیاد نظری اصلاح نظام قانون­گذاری، چاپ نخست، تهران: مرکز پژوهش­های مجلس شورای اسلامی.
  12. راسخ، محمد (1394) وضع مقرره در قوه قضاییه، چاپ نخست، تهران: دراک.
  13. زارعی، محمدحسین (1384) مطالعه تطبیقی مجالس قانون­گذاری، چاپ نخست، تهران: مرکز پژوهش­های مجلس شورای اسلامی.
  14. زارعی، محمدحسین (1389) سخنرانی علمی با عنوان «قلمرو صلاحیت قانون­گذاری مجلس شورای اسلامی»، پژوهشکده شورای نگهبان، تاریخ انتشار: 29/10/1397.
  15. زارعی، محمدحسین (1394) حاکمیت قانون و دمکراسی، چاپ نخست، تهران: خرسندی.
  16. زارعی، محمدحسین (1395) «مفاهیم منفعت عمومی» در: در تکاپوی منفعت عمومی، به ­اهتمام علی­اکبر گرجی ازندریانی، چاپ نخست، تهران: فکرسازان.
  17. زارعی، محمدحسین و جواد محمودی (1390) «تحولات مربوط به ­قلمرو بازنگری قضایی در پرتو رویه­های قضایی انگلستان و فرانسه»، تحقیقات حقوقی، دوره 14، شماره 3، صص 137-89.
  18. زارعی، محمدحسین و فاطمه عزیزمحمدی (1396) «تحولات تفکیک قوا در پرتو حکمرانی تنظیمی»، تحقیقات حقوقی، شماره 79، صص 237-213.
  19. شریف، محمد (1384) «جایگاه قانونی شورای عالی انقلاب فرهنگی و مرتبه مصوبات آن»، پژوهش حقوق عمومی، دوره 7، شماره 16، صص 249-213.
  20. طباطبایی مؤتمنی، منوچهر (1387) حقوق اداری تطبیقی، چاپ دوم، تهران: سمت.
  21. طباطبایی مؤتمنی، منوچهر (1391) حقوق اداری، چاپ هجدهم، تهران: سمت.
  22. عباسی، بیژن (1390) حقوق اداری، چاپ دوم، تهران: دادگستر.
  23. عباسی، بیژن (1397) حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، چاپ نخست، تهران: دادگستر.
  24. قاضی «شریعت پناهی»، سید ابوالفضل (1391) بایسته­های حقوق اساسی، چاپ چهل­وپنجم، تهران: میزان.
  25. متیو، برتران (1391) قانون، ترجمه مجید ادیب، چاپ نخست، تهران: میزان.
  26. مجتهد شبستری، محمد (1381) نقدی بر قرائت رسمی از دین، چاپ دوم، تهران: طرح نو.
  27. محمدی (گرگانی)، محمد (1393) جستاری بر قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، چاپ نخست، تهران: شهر دانش.
  28. محمودی، جواد (1385) «قضا زدایی و جرم­زدایی از منظر قانون اساسی و حقوق اداری»، الهیات و حقوق، شماره 19، صص 122-105.
  29. مشهدی، علی (1397) فرهنگ اصطلاحات حقوق اداری، چاپ نخست، تهران: شرکت سهامی انتشار.
  30. مهرپور، حسین (1387) مختصر حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، چاپ نخست، تهران: دادگستر.
  31. موحد، محمدعلی (1381) در هوای حق و عدالت؛ از حقوق طبیعی تا حقوق بشر، تهران: کارنامه.
  32. میرزاده کوهشاهی، نادر (1376) «سازمان اداری و اختیارات شورای عالی انقلاب فرهنگی»، پایان­نامه کارشناسی ارشد حقوق عمومی، به راهنمایی دکتر عبدالحمید ابوالحمد، دانشگاه تهران: دانشکده حقوق و علوم سیاسی.
  33. نویمان، فرانتس (1373) آزادی، قدرت، قانون، ترجمه عزت­الله فولادوند، چاپ نخست، تهران: شرکت سهامی انتشارات خوارزمی.
  34. واعظی، سیدمجتبی و سیدمحمد حسینی (1397) «نظارت قضایی دیوان عدالت اداری بر مصوبات مجمع تشخیص مصلحت نظام، مجلس خبرگان و شورای نگهبان»، حقوق اداری، سال ششم، شماره 16، ص­ص 251-229.
  35. والدرون، جرمی (1397) قانون­گذاری؛ مفاهیم، نظریه­ها و اصول، ترجمه حسن وکیلیان، چاپ نخست، تهران: نگاه معاصر.
  36. وکیلیان، حسن (1391) «گونه شناسی قدرت سیاست­گذاری قوای تقنینی: نظریه­ها و دیدگاه­ها»، راهبرد، سال بیست­و­یکم، شماره 63، صص 299-271.
  37. وینسنت، اندرو (1397) نظریه­های دولت، ترجمه حسین بشیریه، چاپ سیزدهم، تهران: نی.
  38. هارت، هربرت (1397) قانون، آزادی و اخلاق، ترجمه محمد راسخ، چاپ نخست، تهران: نی.
  39. هاشمی، سیدمحمد (1392) حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، جلد دوم، تهران: میزان.
  40. هداوند، مهدی (1393) حقوق اداری تطبیقی، دوره دوجلدی، چاپ چهارم، تهران: سمت.
  41. هیوود، اندرو (1395) مفاهیم کلیدی در علم سیاست، ترجمه حسن سعید کلاهی و عباس کاردان، چاپ سوم، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.

 

مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی

  1. آیین­نامه اجرایی قانون تشکیل، تقویت و توسعه بسیج دانشجویی، مصوب جلسه 472 مورخ: 13/10/1379.
  2. آیین­نامه انضباطی دانشجویان جمهوری اسلامی ایران، مصوب جلسه 354 مورخ: 20/4/1374 و 358 مورخ: 14/6/1374.
  3. آیین­نامه داخلی شورای عالی انقلاب فرهنگی، مصوب جلسه 473 مورخ: 27/10/1379.
  4. آیین­نامه شورای عالی آموزش­های علمی-کاربردی، مصوب جلسه 344 مورخ: 20/10/1373.
  5. آیین­نامه شورای فرهنگ عمومی، مصوب جلسات 398 مورخ: 20/3/1376 و 662 مورخ: 21/2/1389.
  6. آیین­نامه گزینش اخلاقی داوطلبان ورود به ­دانشگاه­ها، مصوب جلسه 8 مورخ: 16/11/1363 و اصلاحات بعدی.
  7. آیین­نامه هیئت عالی نظارت و ارزیابی علمی و فرهنگی شورای عالی انقلاب فرهنگی، مصوب جلسه 476 مورخ: 9/12/1379.
  8. احکام و آرای تنبیهی صادره از کمیته مرکزی انضباطی دانشگاه­ها، مصوب جلسه 439 مورخ: 25/12/1377.
  9. اساسنامه جدید دانشگاه پیام نور، مصوب جلسه 100 مورخ 1/9/1367.
  10. اساسنامه فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران، مصوب جلسه 100 مورخ: 1/9/1367.
  11. اساسنامه گنجینه ملّی آب ایران، مصوب جلسه 401 مورخ: 29/4/1376.
  12. اساسنامه مؤسسه آموزش از راه دور، مصوب جلسه 387 مورخ: 6/9/1375.
  13. اساسنامه نهاد علمی و آموزشی جامعه­المصطفی­العالمیه، مصوب جلسه 635 مورخ: 21/8/1387.
  14. اصول سیاست فرهنگی کشور، مصوب جلسه 228 مورخ: 20/5/1371.
  15. اهداف و سیاست­ها و ضوابط نشر کتاب، مصوب جلسه 149 مورخ: 20/2/1367 و اصلاحیه جلسه 660 مورخ: 24/1/1389.
  16. بازنگری مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی در خصوص آموزش عالی، مصوب جلسه 430 مورخ: 5/8/1377.
  17. بررسی و هماهنگی سیاست­های سینما، تئاتر، صداوسیما و مطبوعات، مصوب جلسه 294 مورخ: 26/8/1371.
  18. تشکیل واحد ارشاد و امداد در کنار دادگاه­های مدنی خاص، مصوب جلسه 266 مورخ: 12/9/1370.
  19. جایگاه، اهداف و وظایف شورای عالی انقلاب فرهنگی، مصوب جلسه 409 مورخ: 20/8/1376.
  20. درباره احکام نهایی صادره توسط هیئت مرکزی گزینش دانشجو و کمیته مرکزی انضباطی، مصوب جلسه 83 مورخ: 11/6/1365.
  21. راهکارهای اجرایی ارتقای علم و فناوری کشور، مصوب جلسه 530 مورخ: 25/9/1382.
  22. سیاست تحقیقاتی کشور، مصوب جلسه 165 مورخ: 12/7/1367.
  23. سیاست­های جمهوری اسلامی ایران در حوزه مطبوعات، مصوب جلسه 480 مورخ: 12/4/1380.
  24. سیاست­های راهبردی اسلامی شدن مراکز آموزشی، مصوب جلسات 459 مورخ: 24/11/1378 و 466 مورخ: 25/5/1379.
  25. سیاست­های سوادآموزی، مصوب جلسه 595 مورخ: 21/9/1385.
  26. سیاست­های مقابله با تهاجم فرهنگی، مصوب جلسه 459 مورخ: 24/12/1378.
  27. سیاست­های هنرهای نمایشی، مصوب جلسه 457 مورخ: 26/11/1378.
  28. شاخص­های فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، مصوب جلسه 530 مورخ: 25/2/1382.
  29. ضوابط عام تأسیس مراکز، مؤسسات، انجمن­ها و کانون­های فرهنگی و هنری و ضوابط نظارت بر آن­ها، مصوب جلسه 77 مورخ: 20/2/1367.
  30. ضوابط نظارت بر نمایش و صدور پروانه "با تأکید بر لزوم کسب مجوزهای خاص و بیان حدودوثغور محتوای نمایش­ها"، مصوب جلسه 461 مورخ: 20/2/1379.
  31. طرح اهدای جایزه ادبی جلال آل­احمد، مصوب جلسه 565 مورخ: 21/4/1384.
  32. عدم الحاق ایران به ­کنوانسیون رفع هرگونه تبعیض علیه زنان، مصوب جلسه 413 مورخ: 14/11/1376.
  33. قانون تشکیل هیئت‌امنای دانشگاه­ها و مؤسسات آموزش عالی و پژوهشی، مصوب جلسه 183 مورخ: 29/1/1367.
  34. ماده الحاقی به ­آیین­نامه داخلی شورای عالی انقلاب فرهنگی، مصوب جلسه 537 مورخ: 15/2/1383.
  35. ماده­ واحده در مورد استخدام هیئت‌علمی دانشگاه­ها، مصوب جلسه 199 مورخ: 4/7/1368.
  36. ماده­ واحده "خروج تصمیمات و آراء صادره از هیئت‌ها و کمیته­های تخصّصی وزارتین علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سایر مراکز آموزشی و پژوهشی در خصوص امور و شئون علمی، آموزشی و پژوهشی از شمول صلاحیت دیوان عدالت اداری و سایر مراجع قضایی"، مصوب جلسه 630 مورخ: 12/6/1387.
  37. مسئله ویدئو و مشکلات و عوارض فرهنگی آن، مصوب جلسه 285 مورخ: 9/4/1371.
  38. منشأ آلودگی زندان­های کشور و بررسی وضع آن­ها، مصوب جلسه 387 مورخ: 6/9/1375.
  39. منشور توسعه فرهنگ قرآنی، مصوب جلسه 643 مورخ: 22/2/1388.
  40. منظور کردن صد میلیارد ریال در بودجه سال آینده­ی وزارت آموزش‌وپرورش برای تقویت و توسعه کاردانش در دوره متوسطه، مصوب جلسه 386 مورخ: 22/8/1375.
  41. موافقت با امور انضباطی و گزینش دانشجویی دانشگاه آزاد اسلامی طبق مصوبات هیئت‌امنای آن دانشگاه، مصوب جلسه 364 مورخ: 7/9/1374.
  42. واگذاری امور گزینش استاد و دانشجو به ­دانشگاه­ها، مصوب جلسه 503 مورخ: 5/6/1381.
  43. همکاری دولت در اجرای مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی، مصوب جلسه 88 مورخ: 15/7/1365.

 

  • منابع انگلیسی
  1. Absavarian, Hadi & Saeid Mohammadi-Sadegh (2016) »Tasks and Duties of the Supreme Council of Cultural Law«, Journal of Law Review, Vol. 2 (2), pp 42-45.
  2. Alder, John (2002) General Principles of Constitutional and Administrative Law, Fourth Edition, London: Palgrave Macmillan.
  3. Barak, Aharon (2005) Purposive Interpretation in Law, Translated from the Hebrew by Sari Bashi, Princeton and Oxford: Princeton University Press.
  4. Bradley A. W. and K. D. Ewing (2007) Constitutional and Administrative Law, Fourteenth Edition, London: Pearson Education Limited.
  5. Cane, Peter (1992) An Introduction to Administrative Law, London: Oxford University Press.
  6. Cane, Peter (2011) Administrative Law, Fifth Edition, London: Oxford University Press.
  7. Cerar, Miro (2009) »The Relationship between Law and Politics«, Annual Survey of International Comparative Law, Vol. 15, Issue 1, Article 3, pp 19-41.
  8. Elliot, Mark and David Feldman (2015) Public Law, Cambridge: Cambridge University Press.
  9. Ellis-Jones, Ian (2001) Essential Administrative Law, Second Edition, London: Cavendish Publishing.
  10. McEldowney, John (1998) Public Law, 2nd Edition, London: Sweet & Maxwell.
  11. Grabenwarter, Christoph (2011) »Separation of Powers and the Independence of Constitutional Courts and Equivalent Bodies«, 2nd Congress of the World Conference on Constitutional Justice, Rio de Janeiro, (30 July 2018) on: https://www.venice.ceo.int.
  12. Henderson, Edith G. (1963) Foundations of English Administrative Law, Cambridge, Mass: Harvard University Press.
  13. Jahanbaksh, Forough (2001) Islam, Democracy and Religious Modernism in Iran (1953-2000), Leiden, Boston, Koln: Brill.
  14. Malekian, Farhad (2011) Principles of Islamic International Criminal Law, Second Edition, Leiden, Boston: Brill.
  15. Parpworth, Neil (2012) Constitutional and Administrative Law, 7th Edition, London: Oxford University Press.
  16. Pierson, Christopher (2004) The Modern State, 2nd Edition, London & New York: Routledge.
  17. Rasekh, Mohammad (2016) »Sharia and Law in the Age of Constitutionalism«, Journal of Global Justice and Public Policy, Vol. 2, No. 2, pp 259-276.
  18. Saiegh, Sebastian M. (March 2005) »the Role of Legislature in the Policymaking Process«, (31 July 2018) on: http://www.researchgate.net/publication/228471685.
  19. Tamanaha, Brian Z. (2004) On the Rule of Law, History, Politics, Theory, Cambridge: Cambridge University Press.
  20. S. Department of State (nd.), »Duties of Secretary of State«, (18 December 2018) on: www.state.gov/secretary/115194.htm.
  21. Vile, Maurice C. (1967) Constitutionalism and the Separation of Powers, Second Edition, Oxford University Press.
  22. Waldron, Jeremy (2012) »Separation of Powers or Division of Power?«, New York University School of Law: New York University Public Law and Legal Theory Working Papers, (31 July 2018) on: accessible on http://papers.ssrn.com/sol/papers.cfm?abstract_id=2045638.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار