مبانی انسان‌شناختی حق بر حریم خصوصی از دیدگاه اسلام

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری دانشگاه علامه طباطبایی و هیات علمی گروه معارف اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن تهران ایران

2 دانشیار دانشگاه علامه طباطبائی

3 دانشیار دانشگاه صدا و سیما

چکیده

حریم خصوصی یکی از حقوق شهروندی است. برخی گمان می‌کنند محتوای اسناد حقوق بشری در مورد حقوق شهروندی و حریم خصوصی با اسلام و مبانی انسان‌شناسی اسلامی بیگانه هستند و این حق را کنوانسیون‌های حقوق بشری برای انسان به ارمغان آورده‌اند، اما واقعیت آن است که اسلام اگرچه مبدع عنوان حقوق شهروندی و حریم خصوصی نیست، اما قرن‌ها پیش، لزوم حمایت از حریم خصوصی و عدم تجاوز به قلمرو شخصی انسان‌ها را مطرح کرده و مبانی انسان‌شناسی اسلامی ثابت‌کننده حق حریم خصوصی برای شهروندان است. تحقیق حاضر با روش توصیفی–تحلیلی به تحلیل آیات و روایات پرداخته و در پاسخ به این پرسش که مبانی انسان‌شناسی حق بر حریم خصوصی در اسلام کدم‌اند؟ به این نتیجه رسیده است که انتخاب‌گری انسان و حقیقت روحانی او، کرامت ذاتی و میل فطری انسان به امنیت و خلوت‌گزینی حق حریم خصوصی را برای شهروندان اثبات می‌کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Anthropologic Bases of the Right to Privacy from the viewpoint of Islam

نویسندگان [English]

  • Ruhollah Hosseinikashani 1
  • enayatollah sharifi 2
  • Mahmood Alavi 3
1 PhD at Allameh Tabatabai University
2 Academic staff of Allameh Tabatabai University
3 Academic staff of IRIB UNIVERSITY
چکیده [English]

Privacy is one of citizenship rights and human beings cannot merely ignore having privacy because of social life. Some think the right to privacy has been created by conventions on human rights; but indeed Islamic teachings have posed the necessity of protecting privacy and not violating human's personal territory centuries ago, and defended it on the basis of sound bases. Because many current disputes on public rights go back to disagreement on defining human beings and its innate and non-innate traits, so one cannot realize and analyze rights based on Islamic teachings without knowing human beings with regard to the same teachings. This research has analyzed quranic verses and traditions through analytic descriptive method, and concluded that Islam's take on privacy is intertwined with its emphasis on spirituality, inherent integrity and his choice to have a private life.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islam
  • Anthropology
  • Privacy
  • Citizenship
  • Principles
اخوان کاظمی، بهرام (1394) «تعریف جایگاه و نقش مفهوم امنیت در دانش سیاسی اسلامی»، مجموعه مقالات کنگره بین‌المللی علوم انسانی اسلامی، دوره دوم، شماره 5، پاییز، صص 120-87.
استون، فردیناند اف. (۱۳۸۷) نهادهای اساسی حقوق ایالات‌متحده امریکا، ترجمه صفایی، تهران: جنگل جاودانه‏.
اسکندری، مصطفی (1389) «ماهیت و اهمیت حریم خصوصی» حکومت اسلامی، سال پانزدهم، شمارة 4، زمستان  صص 176-147.
انصاری، باقر (1383) «حریم خصوصی و حمایت از آن در حقوق اسلام تطبیقی و ایران»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، ش 66، زمستان، صص 54-1.
انصاری، باقر (1394 ) حقوق حریم خصوصی، تهران: سمت.
آربلاستر، آنتونی (1377) لیبرالیسم غرب، ترجمه عباس مخبر، تهران: نشر مرکز.
باتومور، تی. بی. (1357) جامعه‌شناسی، ترجمه منصور و حسینی کلجاهی، تهران: شرکت سهامی کتاب‌های جیبی.
بوخنسکی، ابنوسنیتوس (1361) مقدمه‌ای بر فلسفه، محمدرضا باطنی، تهران: نشر نو.
بوردو، ژرژ (1378) لیبرالیسم، ترجمه عبدالوهاب احمدی، تهران: نشر نی.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1381) مسبوط در ترمینولوژی حقوق، تهران: انتشارات کتابخانه دانش.
جعفری، محمدتقی (1370) «حق کرامت انسانی»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی (دانشگاه تهران)، شماره 27، زمستان ،صص 98-77.
جهانگیر، منصور (1385) قانون اساسی، چاپ بیست و پنجم، تهران: دوران.
چاترجى ساتیش چاندرا و داتادهیندرا موهان (1384) معرفى مکتب‌هاى فلسفى هند،‌ ترجمه فرناز ناظرزاده کرمانى، قم: مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب.
حلبی ، علی‌اصغر (1374) انسان در اسلام و مکاتب غربی، تهران :انتشارات اساطیر.
روحانی، حسن (1395) منشور حقوق شهروندی جمهوری اسلامی ایران، تهران: معاونت حقوقی ریاست جمهوری.
سروش، محمد (1393) مبانی حریم خصوصی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
شریف رضی، محمد بن حسین (١٣٧9) نهج‌البلاغه، ترجمه و شرح، فیض‌الاسلام اصفهانی، تهران: مؤسسه چاپ و نشر تألیفات فیض الاسلام.
صدر، موسی (1383) نای و نی، ترجمه علی حجتی، تهران: مؤسّسه فرهنگی‌ تحقیقاتی امام موسی صدر.
طباطبایی مؤتمنی، منوچهر (1375) آزادی‌های عمومی و حقوق بشر، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
طباطبایی، محمدکاظم (1386) کرامت انسان در قرآن و سنت، تهران: نشر عروج.
عمید زنجانی، عباس علی و محمدمهدی توکلی (1386) «حقوق بشر اسلامی و کرامت ذاتی انسان در اسلام»، فصلنامه حقوق، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی (دانشگاه تهران)، شماره 4، زمستان، صص 189 -161.
فالکس، کیث (1381) شهروندی، ترجمه محمدتقی دلفروز، تهران: کویر.
فروغی، فضل‌الله، جواد مصلحی و محمدناصر برجی (1393) «مبانی ممنوعیت نقض حریم خصوصی در حقوق ایران و آمریکا»، مطالعات حقوقی، دوره 6، شماره 3، پاییز، صص 172-137.
قریشی، علی‌اکبر (1371) قاموس قرآن، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
قوام، عبدالعلی (1382) جهانی‌شدن و جهان ‌سوم، تهران: انشارات دفتر مطالعات سیاسـی و بـین‌المللی.
کاتوزیان، ناصر (1395) مقدمه علم حقوق و مطالعه در نظام حقوقی ایران، تهران: شرکت سهامی انتشار.
گمبل، اندرو و خشایار دیهیمی (1381) سیاست و سرنوشت، تهران: طرح نو.
مصباح یزدی، محمدتقی (1368) جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
مصباح یزدی، محمدتقی (1386) معارف قرآن، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
مصباح یزدی، محمدتقی (1389) نظریه حقوقی اسلام، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
مصباح یزدی، محمدتقی (1396) انسان‌شناسی در قرآن، قم: نشرمؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
مطهری، مرتضی (1358) جامعه و تاریخ، قم: صدرا.
مطهری، مرتضی (1378) مجموعه آثار، قم: صدرا.
نورانی، بیدخت (1377) «حریم خصوصی افراد در جریان بین‌المللی داده‌ها»، مجله رسانه، ش 34، تابستان، صص 29-14.
نیسن‌بام، هِلن (1381) «حمایت‌ از حق‌ خلوت‌ آدمیان‌ در عصر اطلاعات»، ترجمه و تلخیص ایمانی، پژوهش‌های حقوقی، مقاله 7، دوره 1، شماره 2، پاییز، صص 57-35.
هارلو، کارل (1395) شبه جرم، تهران: انتشارات میزان.
هالت کار، ادوارد (بی تا) تاریخ چیست؟ ترجمه حسن کامشاد، تهران: شرکت سهامی انتشار.
 
ب. عربی
ابن درید الأزدی ( 1987 م) جمهره اللغة، بیروت: دارالعلم للملایین.
ابن‌بابویه (شیخ صدوق) (1377) الخصال، تهران: کتابچی.
ابن‌بابویه (شیخ صدوق) (1389) التوحید، تصحیح و تعلیق سید هاشم حسینی تهرانی، قم: مکتبه الصدوق.
آمدى، عبدالواحد بن محمد (1410 ق) غررالحکم و درر الکلم، قم: دارالکتاب الإسلامی.
حر عاملی، محمد بن حسن (1416 ق) وسائل الشیعة، قم: موسسه آل البیت.
حرانی، ابو محمد(1392)، تحف العقول، تهران: بین‌الملل.
حلی، حسن بن یوسف (بی تا) تذکره الفقهاء، تهران :المکتبه المرتضویه لاحیاءالاثار الجعفریه.
خلیل ابن احمد (1409 ق) کتاب العین، قم: دارالهجره.
راغب اصفهانی (1412 ق) المفردات فی غریب القرآن، بیروت: دارالقلم.
رافعی قزوینی، عبدالکریم (1414 ق) المصباح المنیر فى غریب الشرح الکبیر، قم: دارالهجره.
شرتونی (1403 ق) اقرب الموارد، قم: آیت‌الله مرعشی نجفی (ره).
طباطبائی، سیّد محمدحسین (1339 ق) المیزان فی تفسیر القرآن، قم: مؤسسة مطبوعات اسماعیلیان.
طبرانی، سلیمان بن احمد (1363) المعجم الکبیر، موصل :مطبعه الزهرا الحدیثه.
طریحی، فخرالدین بن محمد (1375) مجمع البحرین، چاپ سوم، تهران: مرتضوی.
فخر رازى، محمد بن عمر (1420 ق) التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، 32 جلد، بیروت: دار إحیاء التراث العربی
قرآن کریم
کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق (1407 ق) الکافی، تهران: دارالکتب الإسلامیة.
مجلسی، محمدباقر (1403 ق) بحار الأنوار، بیروت: دار إحیاء التّراث العربی.
محمودی، محمدباقر (1418 ق) نهج‌السعاده، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.