چالش استقلال اقتصادی و حاکمیت دولت‌ها: نگاهی دوباره به مسئله مشروعیت تحریم‌های اقتصادی در واقعیت نظم حقوقی بین‌المللی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه حقوق دانشگاه پیام نور، تهران- بهارستان، ایران

چکیده

      امروزه یکی از مسائل مبتلابه در عرصه جامعه جهانی، یافتن مبنایی برای تنظیم روابط اقتصادی دولت‌ها است. در حالی که هنوز دول در حال توسعه بر مقوله حاکمیت اقتصادی خود برای رویارویی و حفظ مواضع خود با دول توسعه‌یافته پای می‌فشارند، تحلیل واقعیت‌های حقوقی بین‌المللی نشان می‌دهد که صرف تکیه بر مقوله «استقلال اقتصادی» و «حاکمیت دائم بر منابع طبیعی» نمی‌تواند چاره‌ای عملی برای رسیدن به آرمان‌های دولت‌های در حال توسعه باشد. حاکمیت، همچون شمشیر داموکلس می‌تواند زمینه را برای حفظ «وضعیت موجود» یا سیطره قدرت‌های برتر اقتصادی در معادله بین‌المللی آماده کند. صرف تکیه بر حقوق بین‌الملل به عنوان شاخه‌ای مبتنی بر حاکمیت دولت‌ها برای تغییر شرایط موجود عملاً گمراه‌کننده خواهد بود. این مقاله با تحلیلی واقع‌گرایانه از نقش نه چندان مثبت حاکمیت در روند تنظیم روابط دول توسعه‌یافته و در حال توسعه درصدد است تا بر این واقعیت تأکید کند که تعدیل روابط ناعادلانه اقتصادی موجود جز با ایجاد شکاف در مفهوم سنتی حاکمیت اقتصادی در مفهومی که توسط دول در حال توسعه در سال‌های دهه شصت و هفتاد قرن بیستم شکل گرفته است، میسر نخواهد شد. تحریم‌های اقتصادی به عنوان واقعیتی از روابط بین‌المللی اقتصادی، در تقابل حاکمیت مطلق اقتصادی دولت‌ها با حقوق بین‌الملل نوین و در حال گذار قابل ارزیابی در این مسیر است. این مقاله سعی بر آن دارد به این سوال پاسخ دهد که تحریم‌های اقتصادی در تقابل مفاهیم سنتی حاکمیت و استقلال دولت‌ها با مفاهیم و واقعیات نظم حقوقی بین‌المللی کنونی از چه جایگاه و مرتبه‌ای برخوردار است؟ 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Economic independence Challenge and Governments’ Sovereignty: Revisiting the Legitimacy of Economical Sanctions in the Reality of International Legal Order

نویسنده [English]

  • akbar adibi
Assistant Professor, Department of Law, Tehran-Baharestan Branch, Payame Noor University, Tehran, Iran
چکیده [English]

While developing states still insist on the issue of economic governance to confront the developed countries positions or to maintain their own positions, the international legal realities indicate that mere reliance on the concept of “economic independence” and “permanent sovereignty over natural resources” cannot be a practical way to achieve the ideals of the so called developing countries. Sovereignty like Damocles sword can pave the way for maintaining the “status quo” or domination of premier economical powers in the international equations. While examnng the not-so-positive role of sovereignty on the procedure of setting relations between developing and developed states, this artciel attempts to emphasize the fact that balancing of existing economical unfair relations between north and south will not be possible, save by making inroads into the traditional concept of economical governance, the concept formed by developing states in 1960s and 1970s. Based on this, the present research  tackles the question of what is position of the economic sanctions in opposition the traditional concepts of sovereignty and independence of states with the concepts and facts of the current international legal order?

کلیدواژه‌ها [English]

  • Economic Independence
  • sovereignty
  • Economic Sanctions
  • Globalization
  • Economic New Order

مراجع

احمدی، حمید (1381) «جهانی‌شدن: هویت قومی یا هویت ملی»، فصلنامه مطالعات ملی، شماره 11، بهار، صص 36-13.
اختبار (1398)، «دادخواست ایران عیله آمریکا در دادگاه لاهه»،آخرین بازدید (07/05/1398)، قابل دسترس در:
http://www.ekhtebar.com/
ایرنا (1398)، «تحریم های هسته ای از آغاز تا پایان»، آخرین بازدید (07/05/1398)، قابل دسترس در:
 http://www.irna.ir/fa/News/81923424
ادیبی، اکبر (1393) نگرشی بر منشور سازمان ملل متحد به انضمام اساسنامه دیوان بین‌المللی دادگستری، اعلامیه جهانی حقوق بشر و عهدنامه بین‌المللی حقوق معاهدات، تهران: کیسان.
ادیبی، اکبر (1397) تحریم‌های اقتصادی در پرتو حقوق بین‌الملل اقتصادی، تهران: موسسه مطالعات و پژوهش‌های حقوقی شهر دانش.
استرن، بریژیت (1375) «تکاپو در جهت جهانی‌کردن حقوق: قانون هلمز-برتون، داماتو- کندی»، ترجمه ابراهیم بیگ‌زاده، مجله حقوقی بین‌المللی، ش 20، صص 72-46.
اسکندری زنجانی، منیژه (1372) «بحثی پیرامون مداخله بشردوستانه از دیدگاه حقوق بین‌الملل»، مجله سیاست خارجی، شماره 1، بهار، صص 118-116.
باقری، محمود (1385) «اقتصاد مبتنی بر بازار و کاستی‌های حقوق خصوصی»، مجله پژوهش‌های حقوق و سیاست، شماره 19، صص 89-41.
باقری، محمود (1386) «حقوق اقتصاد ملی در نظم حقوقی بین‌المللی»، فصلنامه  پژوهش حقوق عمومی، شماره 23، پاییز و زمستان، صص 320-261.
بی بی سی فارسی (1398)، «ترامپ خروج آمریکا از برجام را اعلام کرد»، آخرین بازدید (07/05/1398)، قابل دسترس در:
 http://www.bbc.com/persian/iran-44046111.
جاوید، احسان (1393) «مشروعیت اعمال تحریم‌های اقتصادی یک‌جانبه در حقوق بین‌الملل؛ ضامن اجرای حقوق بین‌الملل یا ابزار سیاست ملی؟»، مجله دانشنامه سیاست و حقوق، شماره 22، پاییز و زمستان، صص 131-120.
زمانی، سید قاسم، مظاهری، جمشید (1390) «تحریم‌های هوشمند شورای امنیت در پرتو قطعنامه 1029: حفظ یا تهدید صلح»، مجله حقوقی بین‌الملی، شماره 44، صص 161-115.
شاو، ملکم (1372) حقوق بین‌الملل، ترجمه محمد حسین وقار، تهران: اطلاعات.
شریفی طراز کوهی، حسین، فاطمی نژاد، سید صلاح الدین (1394) «سازمان جهانی تجارت و حقوق بین‌الملل بشر»، مجله مطالعات حقوقی دانشگاه شیراز، شماره 4، زمستان، صص 135-103.
صباحی، برزو (1379) نقش سازمان‌های منطقه‌ای در اجرای قطعنامه‌های شورای امنیت، تهران: آیینه آثار.
ضیایی، سید یاسر (1395) «صلاحیت فرا سرزمینی در حقوق بین‌الملل سرمایه‌گذاری»، فصلنامه حقوق ملل، شماره 22، صص 176-157.
ضیایی، سید یاسر، رشیدی، مهناز (1395) «تحریم کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران از منظر حقوق بین‌الملل»، مجله حقوقی بین‌المللی، شماره 54، صص 122-91.
علیزاده، مسعود، زرنشان، شهرام (1396) «تأملی بر نظام تصویب و نظارت قضایی بر تحریم‌ها در حقوق اتحادیه اروپا»، مجله مطالعات حقوقی دانشگاه شیراز، شماره 4، زمستان، صص 241-221.
عنابستانی، ابوالحسن (1392) تحریم‌های اقتصادی و حقوق بنیادین بشر، تهران: موسسه مطالعات و پژوهش‌های حقوقی شهر دانش.
فارس نیوز (1398)، «تصمیم دیوان بین المللی دادگستری درباره صدور دستور موقت شکایت ایران»، آخرین بازدید (07/05/1398)، قابل دسترس در: https://www.farsnews.com/news/13970710000599/
کمیسیون حقوق بین‌الملل (1388) مسئولیت بین‌المللی دولت، متن و شرح مواد کمیسیون حقوق بین‌الملل، ترجمه علیرضا ابراهیم گل، تهران: موسسه مطالعات و پژوهش‌های حقوقی شهر دانش.
ملاکریمی، امید، جلالی، محمود، رئیسی، لیلا (1396) «تحلیل حقوقی قطعنامه 2231 شورای امنیت و بررسی رابطه آن با برجام»، مجله مطالعات حقوق عمومی، شماره 4، زمستان، صص 1011-1007.
مرکز امور حقوقی بین المللی ریاست جمهوری (1398)، «شکایت ایران از آمریکا در دیوان بین المللی دادگستری به دلیل اعمال تحریم های یکجانبه و غیر قانونی»، آخرین بازدید(07/05/1398)، قابل دسترس در:
،http://cila.ir/Portal/Home/ShowPage.aspx?Object=News&ID=d0d2512b-b002-41e3-affa- rchKey=
مرکز امور حقوقی بین المللی ریاست جمهوری (1398)، «خلاصه ای از دادخواست و جلسات استماع دیوان بین المللی دادگستری در پرونده برخی اموال ایران»، آخرین بازدید (07/05/1398)، قابل دسترس در:
  http://cila.ir/Portal/Home/ShowPage.aspx?Object=Event&ID=cdb1aa91-24f6-4a88-9055-2238135a51a4&LayoutID=df6d8a09-84a9-4d2b-bdd9-5a2e86bd82af&CategoryID=c86ddb78-990e-467a-9a4b-1b4cfca500f3&SearchKey=
میرمحمدی، داود (1381) «جهانی‌شدن؛ ابعاد و رویکردها»، فصلنامه مطالعات ملی، شماره 11 ، بهار، صص 84-59.
وکیل، امیر ساعد، تحصیلی، زهرا (1292) ایران و تحریم‌های بین‌المللی، تهران: مجد.
ب. انگلیسی
Baldwin, David A. ) 1981) "The Power of Positive Sanctions", World Politics, Vol. 24, No 1. pp. 19-38.
Bartenstein, Blomeyer (1987) Due Diligence, in: Encyclopedia of Public International Law, Vol 10. pp.136-143.
Bennett, Leroy A. (1992) International Organizations: Priciples and Issues, London: Prentice Hall.
Clamitta, Jansen N. (2009) “Sanctions, Countermeasures and the Iranian Nuclear Issue”, Vanderbilt Journal of Transnational Law, Vol. 42, No. 5, pp. 1397- 1442.
Cortese, Bernardo (2008) International Economic Sanctions as a Component of Public Policy for Conflict-of-Laws Purposes, in: Economic Sanctions in International Law, Edited by L. Picchio
Denis, Alland & et al (ed) (2014) Unity and Diversity of International Law; Essays in Honour of Professor Pierre-Marie Dupuy, Martinus Nijhoff.
Dimitrovska, Milka (2015) “The Concept of International Responsibility of State in The International Public Law System”, Journal of Liberty and International Affairs, Vol. 1, No. 2, pp. 1-16.
Dupont, Pierre-Emanuel (2012) “Countermeasures and Collective Security: The Case of the EU Sanctions Against Iran”, Journal of Conflict and Security Law, Vol.17, pp.301-336.
Fox, Gregory H. & Roth, Brad R. (2005) Democratic Governance and International Law, Cambridge University Press.
Gani, Akbar (2018), “US Crippling Sanctions Against Iran: A New Wave of Anti-Americanism”, Last visted: (12/09/2108), Available in: https://www.huffingtonpost.com/akbar-ganji/us-crippling-sanctions-ag_b_3860933.html?utm_hp_ref=world.
Giardina, Andrea (1998) The Economic Sanctions of the United States against Iran and Libya and the GATT Security Exception, in: G. Hainer (ed.), Liber Amicorum Professor Ignaz Seidl-Hohenveldern, The Hague: Kluwer Law International.
Giumeli, Francesco (2013) The Success of Sanctions: Lessons Learned from the EU Experience, Routledge.
Goodrich, Leland M. & et al (1989) Charter of the United Nations; Commentary and Documents, New York: Columbia University Press.
Harris, David J. (1991) Cases and Materials on International Law, London: Sweet & Maxwell.
Hazelzet, Hadewych (1999) Assessing the Suffering from "Successful" Sanctions: An Ethnical Approach, in: Van Genugten and de Groot, United Nations Sanctions, 1999, Intersetia.
Katzman, Kenneth, & et al (2018) “U.S. Decision to Cease Implementing the Iran Nuclear Agreement” last visted (25/07/2019), Available at: https://fas.org/sgp/crs/nuke/R44942.pdf
Jackson, John H. (2013) Constitutional Treaties: Institutional Necessity and Challenge to International Foundaments, In: Marisa Crema et al. (ed.) Reflections on Constitutionalisation of International Economic Law (Liber Amicorum for Ernst-Ulrich Petersman), Martinus Nijhoff.
Joaquin, Roy, Cuba (2000) The United States and the Helmes-Burton Doctrine; International Reactions, University Press of Florida.
Kaldor, Mary (2004) “Nationalism and Globalisation”, Nations and Nationalism, Vol 10, Issue 1-2, pp. 161-171.
Knox, John H. (2010) "A Presumption Against Extra-Jurisdictionality", American Journal of International Law, Vol. 104, No. 3, July, pp. 351-396.
Lowe, Alan Vaughan (1993) Extraterritorial Jurisdiction: An Annotated Collection of Legal Materials, Cambridge: Grotius Publication Ltd.
Lowenfeld, Andreas F. (2002) International Economic Law, Oxford University Press.       
Paul, St (1997) The Foreign Relation Law of the United Nations, American Law Institute, vol I.
Picchio Fortali, Laura & Sicilianos, Linos-Alexandre (2008) Economic Sanctions in International Law, Hague Academy of International Law, Martinus Nijhoff.
Pieterjan, Kuyper (1984) The European Community and the U.S. Pipeline Embargo: Comments on Comment, German Yearbook of International Law.
Ronzitti, Natalino (2016) Coercive Diplomacy, Sanctions and International Law, Martinus Nijhoff.
Rubenstein, Kim (2009) Sanctions, Accountability and Governance in a Globalised World, London: Cambridge University Press.
Sellers, Mortimer N. (2008) Economic Sanctions Against Human Rights Violations, in: Picchio Fortali, Laura, & Sicilianos, Linos-Alexandre, Economic Sanctions in International Law, Hague Academy of International Law, Martinus Nijhoff.
Shan, Wenhua; Simons, Penelope & Singh, Dalvinder (2010) Redefining Sovereignty in International Economic Law, Bloomsbury Publishing.
Shue, Henry (1996) Basic Rights: Subsistence, Affluence and U.S. Foreign Policy, Princeton University Press.
Sornarajah, Muthucumaraswamy (2012) The International Law on Foreign Investment, Cambridge University Press.
Stuyt, Alexander Marie (2013) The General Principles of Law as Applied by International Tribunals to Disputes on Attribution and Exercise of State Jurisdiction, Springer.
Treasury Department (2018) “Frequently Asked Questions Regarding the Re-Imposition of Sanctions Pursuant to the May 8, 2018 National Security Presidential Memorandum Relating to the Joint Comprehensive Plan of Action (JCPOA)” Last visited (25/07/2019), Available at: https://www.treasury.gov/resource-center/sanctions/.../jcpoa_winddown_faqs.pdf
Vattel, Emer de (2008) Les Droits Des Gens Ou Principes De La Loi Naturelle Appliqués à La Conduite Et Aux Affaires Des Nations Et Des Souverains, London, 1958 ; In Laura Picchio Fortali & Linos-Alexandre Sicilianos, Economic Sanctions in International Law, Hague Academy of International Law, Martinus Nijhoff.
Wolfrum, Rudiger & et al (2008) WTO- Trade in Services, Brill Academic Pub.
 
-Judicial and Arbitrary Judgments
ICJ Reports (1986) Military and paramilitary Activities in and against Nicaragua V. United States of America, Mertis, Judgment of 27 June 1986.
ICJ Reports (2018) AllegedViolation of The 1955 Treaty of Amity, Economic Relations, And Consular Rights, Islamic Republic of Iran V. United Stated America, Order 3 Oct.
PCIJ Reports (1927) The Case of the S.S lotus, serie A, no. 10, 7 Sep.
RIAA (1928) Island of Palmas sentence, vol II, 4 April 1928.
WTO. US. Shrimp, (1998), WT/DS58/AB/R. 12 Oct 1998.
 
-Document
Convention of Brussels (1968) Convention on Jurisdiction and The Enforcement of Judgments in Civil and Commercial Matters, 27 Sep.
Council Regulations (1996) Protecting Against the Effects of the Extra-Territorial Application of Legislation Adopted by a Third Country, No 2271/96, 22 Nov.
Executive Order 13553, 13574, 13590: Authorizing OFAC to Impose Some ISA Sanctions (May & Nov 2011).
Joint Action 96/668/CFSP of 22 november 1996, Adopted by the Council on the Basis of Articles J.3 and K.3 of the Treaty on European Union Concerning Measures Protecting Against the Effects of the Extra-Territorial Application of Legislation Adopted by a Third Country, and Actions Based Thereon or Resulting Therefrom.
UN Doc. GA Res/ 51/22. GAOR. Suppl. No. 49 A/51/49, 17 Sep 1996.
UN Doc. GA Res/2625 (XXV) (1970) Declaration on Principles of International Law Concerning Friendly Relations and Co-operation Among States in Accordance with the Charter of the United Nations, A/8028 (October. 24).
UN Doc. GA Res/3281(XXIX). (1974) Charter of Economic Rights and Duties of States, para. 2, U.N. GAOR, 29th Sess. Supp No. 31 (Dec. 12).
UN Doc. GA Res/51/22. (1996) Elimination of Coercive Economic Measures as a Means of Political and Economic Compulsion, 27 Nov.
UN Doc. GA/Res 217(III)A. (1948) The Universal Declaration of Human Rights, 10 Dec.
UN Doc. GA/Res/2200A (XXI). (1966) International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights, 16 Dec.
UN Doc. Res/SC/2231 20 July 2015.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار