تأملی بر مفهوم «تعهد و التزام» در فقه امامیه و حقوق ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه فقه و حقوق اسلامی دانشگاه آیت الله حائری میبد

چکیده

چکیده
در فقه امامیه و قانون مدنی دو اصطلاح مترادف «تعهد و التزام»، در کاربرد اسمی به معنای تکلیف به انجام یا ترک عمل و در کاربرد مصدری به معنای «عهد بستن و به عهده گرفتن» می­باشد. در صورتی که موضوع آن یک «مضمونِ انشایی و اعتباری » نظیر تملیک یا زوجیت باشد، تشکیل دهنده مفهوم عقد است. در این معنا، تعهد سبب عقد است و نه اثر آن و هیچ ارتباطی با تعریف مرسوم از تعهد در حقوق غرب به معنای «رابطه حقوقی بین دو شخص» ندارد. در عین حال گروهی از حقوقدانان، بدون توجه به این معنا، تعریف مرسوم از تعهد را به عنوان مفهوم اصلی و اولیه آن در نظر گرفته و تعریف برخی دیگر از مفاهیم حقوقی از جمله تعریف عقد در ماده 183 قانون مدنی را با تعاریف حقوق خارجی یکسان دانسته و اشکالات گسترده‌ای بر آن وارد دانسته اند که مورد انتقاد نگارنده است.
 
 
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Contemplation on the Concept of "Commitment" and "Obligation" In the Shiah’s Jurisprudence and Iran Civil Law

چکیده [English]

Abstract
The two synonymous terms of "commitment and obligation", in Shiah’s jurisprudence and civil law have been used as infinitive and gerund forms. As with the gerund form, it means one's legal duty to perform or refrain from performing an act, while in infinitive form, it means, to be committed or to take a responsibility. In this sense if the subject is an assertive and subjective concept" it forms the concept of the contract. In this sense, the commitment is the reason of contract, and not its effect, and has nothing to do with the conventional definition of obligation in western law, which means "legal relationship between two parties". However, a group of lawyers, regardless the meaning of this term in Islamic jurisprudence, have considered the typical definition of obligation in western law as its primary concept. They have also regarded the definition of some legal concept, such as contract, similar to their foreign law, which has led to a corrupted sequence.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • obligation
  • commitment
  • contract
  • legal relationship
  • Shiah’s Jurisprudence
الف. فارسی
الشریف، محمد مهدی (1392). منطق حقوق. تهران: شرکت سهامی انتشار
امامی، حسن( 1386). حقوق مدنی. تهران: اسلامیه
بهرامی احمدی، حمید(1390) .حقوق تعهدات و قراردادها. تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر(1378). حقوق تعهدات. تهران: گنج دانش.
جوادی آملی، عبدالله(1387). تسنیم. قم: مرکز نشر اسراء
شهیدی، مهدی (1384). تشکیل قراردادها و تعهدات. تهران: انتشارات مجد
صافی، لطف‌الله( 1385). جامع الاحکام. قم: دفتر نشر آثار حضرت آیه الله العظمی صافی گلپایگانی دام ظله.
صفایی، سیدحسین(1351). تعهدات و قراردادها. تهران: نشریه موسسه عالی حسابداری.
طباطبائی، محمدحسین( 1378). ترجمه تفسیر المیزان. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم
عبدی پور، ابراهیم(1391). مباحث تحلیلی از حقوق تجارت. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
قنواتی، جلیل، حسن وحدتی شبیری، و ابراهیم عبدی پور (1379). حقوق قراردادها در فقه امامیه، جلد اول. تهران: سمت
کاتوزیان، ناصر(1372). قواعد عمومی قراردادها. ج اول. تهران: شرکت سهامی انتشار.
——— (1389). نظریه عمومی تعهدات. تهران: میزان
مکارم شیرازی، ناصر(1385). استفتائات جدید. قم: مدرسه الامام علی بن ابی طالب علیه السلام
محقق داماد، سید مصطفی(1389). نظریه عمومی شروط و التزامات در حقوق اسلامی. تهران: مرکز نشر علوم اسلامی
محقق داماد، مصطفی(1381). قواعد فقه. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها(سمت)
نعمت الهی، اسماعیل(1389). «عنصر وضع و تکلیف در تعهد»، حقوق اسلامی، سال هفتم، شماره ۲۵: ۷–۳۵.
یزدانیان، علیرضا(1392). درس‌هایی از حقوق مدنی تطبیقی، مطالعات تطبیقی در حقوق تعهدات. ج اول. تهران: نشر میزان
ب. عربی
ابن فارس، احمد بن فارس(1404). معجم مقاییس اللغة. قم: مکتب الاعلام الاسلامی
اصفهانی، محمد حسین(1409). الاجاره. قم: دفتر انتشارات اسلامی (وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم).
———(1419). حاشیه کتاب المکاسب(ط - القدیمه). قم: ذوی القربی.
‫ ‫آل یاسین، محمدحسن، و اسماعیل بن عباد صاحب بن عباد(1414). المحیط فی اللغه. بیروت: عالم الکتب.
ابوالفتوح رازی، حسین بن علی(1371). روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن. مشهد: آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهشهای اسلامی
بجنوردی، حسن(1419). القواعد الفقهیه. قم: نشر الهادی.
بهجت، محمدتقی(1426). جامع المسائل. قم: دفتر حضرت آیه الله العظمی بهجت - مد ظله العالی
تبریزی، جواد(1416). ارشاد الطالب الی التعلیق علی المکاسب. قم: اسماعیلیان.
تجلیل تبریزی، ابوطالب(1379). التعلیقه الاستدلالیه علی تحریر الوسیله. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)
‫‫جوهری، اسماعیل بن حماد(1376). الصحاح: تاج اللغة و صحاح العربیة. بیروت: دار العلم للملایین.
حسنی، هاشم معروف(بدون تاریخ). نظریه العقد فی الفقه الجعفری. بیروت: مکتبه هاشم.
حسینی مراغی، میر عبدالفتاح(1417). العناوین الفقهیه. قم: دفتر انتشارات اسلامی (وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم)
حمیری، نشوان بن سعید(1420). شمس العلوم و دواء کلام العرب من الکلوم. دمشق: دارالفکر.
خمینی، روح­الله(1421). کتاب البیع. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)
———(1385). تحریر الوسیله. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س)
———(1378). رساله توضیح المسائل. قم: نشر روح.
خویی، ابوالقاسم(1418). شرح العروة الوثقی. قم: شرکت التوحید نشر.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد(1412). مفردات الفاظ القرآن. بیروت: الدار الشامیه
روحانی، محمدصادق(2008). منهاج الصالحین. قم: مکتب آیه الله العظمی السید الروحانی
سبزواری، عبدالاعلی(1413). مهذب الاحکام. قم: موسسه لمنار.
سعد، نبیل ابراهیم(1998). النظریه العامه للالتزام. بیروت، لبنان: دار النهضة العربیة
سعدی، ابوجیب(1998). القاموس الفقهی. دمشق - سوریه.
سلطان، انور(بدون تاریخ). احکام الالتزام، الموجز فی النظریه العامه للالتزام. بیروت - لبنان: دارالنهضة العربیة.
سند، محمد(2007). فقه المصارف و النقود. قم: محبین
سنهوری، عبدالرزاق احمد(1975). الموجز فی النظریه العامه فی القانون المدنی المصری. بیروت: داراحیاء التراث العربی
شاهرودی، سید محمود(بدون تاریخ). کتاب الاجاره. قم: بی­جا
شهید اول، محمد بن مکی(بدون تاریخ). الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه.
طریحی، فخرالدین بن محمد(1414). مجمع البحرین. طهران: موسسه البعثه.
فاضل موحدی لنکرانی، محمد(1422.) الاحکام الواضحه. قم: مرکز فقه الائمه الاطهار علیهم السلام
فراهیدی، خلیل بن احمد(1409). کتاب العین. قم: نشر هجرت
فرج توفیق، حسن جمال(2009). مصادر و احکام الالتزام. بیروت: منشورات الحلبی الحقوقی
فیومی، احمد بن محمد(1414). المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی. قم: موسسه دار الهجرة
قرشی­بنایی، علی‌اکبر(1412). قاموس قرآن. تهران: دارالکتب الاسلامیه
گلپایگانی، محمدرضا(1417). مجمع المسائل. قم: دفتر آیت الله حاج شیخ حسین ایوقی
مشکینی اردبیلی، علی(1419). مصطلحات الفقه. قم: الهادی.
مصطفوی، حسن(1385). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. طهران: مرکز نشر آثار العلامه المصطفوی.
نایینی، محمدحسین(1373). منیه الطالب فی حاشیه المکاسب(طبع قدیم). تهران: المکتبه المحمدیه
نراقی، احمد بن محمدمهدی(1417). عوائد الایام. قم: مکتب الاعلام الاسلامی، مرکز نشر.
موسسه دائره المعارف فقه اسلامی( 1423). موسوعه الفقه الاسلامی طبقا لمذهب اهل البیت علیهم السلام. قم: موسسه دائره المعارف الفقه الاسلامی
 
ب. انگلیسی
Helge، Dedek، “encyclopédie of Ancient Obligation (Geek and Romanh.”, www.ssrn.com‌.
Malaurie، Philippe- Laurent Aynes (2007)، Droit Civil، Les Biens، 3é.éd. Defrenois.
Zimermann، Reinhard (1992)The Law of obligation: Roman fondations of civilian Tradition، Johannesburg: Juta Co Ltd.