اصل تناظر در دادرسی اداری با تأکید بر دادرسی دیوان عدالت اداری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار حقوق خصوصی، دانشکده حقوق وعلوم سیاسی، دانشگاه شیراز

چکیده

جوهره اصل بنیادین تناظر در «حق استماع شدن» یا لزوم تأمین «اطلاع» و «امکان مناقشه» برای اصحاب دعوا خلاصه می­شود. بر مبنای این اصل، هر یک از اصحاب دعوا حق دارند ضمن برخورداری از امکان طرح ادعاها و دلایل خویش، از تمام عناصر مورد استناد طرف مقابل یا استنتاج شده توسط دادرس در زمان مناسب مطلع شده و در خصوص این عناصر امکان مناقشه داشته باشند. مفاد اجمالی اصل تناظر تحت عنوان حق استماع شدن از حوزه دادرسی مدنی به قلمرو دادرسی اداری رسوخ کرده و دامنه تأثیر آن در حال توسعه است. الزامات حداقلی ناشی از اصل تناظر در دادرسی دیوان عدالت اداری لحاظ گردیده و نظارت دیوان منجر به شناسایی این اصل در رسیدگی مراجع اختصاصی نیز شده است لیکن موقعیت اصل مزبور در نزد مراجع اخیر از استحکام کمتری برخوردار است. در قلمرو دادرسی دیوان نیز ابهاماتی در قانون وجود دارد که زمینه را برای نقض اصل تناظر فراهم می­نماید. النهایه، حق استماع شدن در فرایند اتخاذ تصمیمات اداری توسعه روزافزونی را در حقوق کشورهای پیشرفته تجربه می­کند اما هنوز نشانه­ای از شناسایی این حق در ایران ملاحظه نمی­گردد.
 
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Adversarial Principle in the Administrative Adjudication With Emphasis on the Procedure of Administrative Justice Tribunal

نویسنده [English]

  • Sirus Heidari
Assistance Professor at Private Law, Faculty of Law and Political Sciences, Shiraz University, Shiraz, Iran
چکیده [English]

The essence of "Adversarial Principle" (Principe de la Contradiction) as a leading procedural principle is the right to be heard or giving the litigants of notice and opportunity to debate. The adversarial principle requires that both parties should be entitled to the possibility of introducing their allegations and evidences, be informed at suitable time of the points invoked by the opposing party or inferred by the judge sua sponte and have the opportunity to challenge them. The notion of the principle has increasingly entered into the area of administrative procedure from the scope of civil procedure. The minimum requirements of the adversarial principle have been considered in the proceedings of administrative justice tribunal and by virtue of the tribunal control, it has been recognized in brief by exceptional jurisdictions. However, there are some uncertainties in the procedural code of administrative justice tribunal which may lead to the breach of adversarial principle. Finally, the right to be heard in the process of administrative decision-making has experienced a significant development in the advanced countries but no signal about the recognition of this right is seen in the Iranian administrative law.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Adversarial Principle
  • Procedural Principles
  • The Right to Be Heard
  • Administrative Adjudication
  • Administrative Justice Tribunal
منابع
الف. فارسی
آقایی، محب­الله(1389)، بررسی تطبیقی آیین دادرسی دیوان عدالت اداری ایران و شورای دولتی فرانسه، تهران: انتشارات جاودانه(جنگل).
آگاه، وحید(1389)، حقوق بنیادین و اصول حقوق عمومی در رویه هیئت عمومی دیوان عدالت اداری، تهران: انتشارات جنگل.
احمدوند، یاسر(1390)، عدالت اداری در حقوق ایران، تهران: انتشارات جنگل.
الیوت، کاترین و کاترین ورنون(1382)، نظام حقوقی فرانسه، ترجمه صفر بیگ زاده، تهران: مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی.
بادامچی، حسین(1382)، آغاز قانون‌گذاری؛ تاریخ حقوق بین‌النهرین باستان، تهران: انتشارات طرح نو.
پرو، روژه(1384)، نهادهای قضایی فرانسه، ترجمه شهرام ابراهیمی، عباس تدین و غلامحسن کوشکی، چاپ اول، قم: انتشارات سلسبیل.
حسین زاده، جواد(1386)، «دادرسی تناظری در ابطال آیین‌نامه‌های دولتی خلاف قانون»، فصلنامه مدرس علوم انسانی، دوره 11، شماره 4، 103-83.
حیدری، سیروس(1389 الف)، «اصل تناظر در حقوق فرانسه و کامن لا»، مجله مطالعات حقوقی دانشگاه شیراز، دوره دوم، شماره اول، 158-123.
حیدری، سیروس­(1389 ب)، «علم قاضی و اصل تناظر»، مجله تحقیقات حقوقی، ویژه نامه شماره 2، 173-117.
دلاوری، محمدرضا­(1392)، قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری در نظم حقوقی کنونی، تهران: انتشارات آویشن شمال.
دیانی، عبدالرسول (1386)، ادله اثبات دعوا در امور مدنی و کیفری، تهران: انتشارات تدریس.
رضایی زاده، محمدجواد و فرامرز عطریان­(1393)، «اصل الزام به ارائه دلایل تصمیمات اداری در پرتو مفهوم اداره خوب: مطالعه تطبیقی نظام حقوقی ایران و اتحادیه اروپا»، فصلنامه دانش حقوق عمومی، سال سوم، شماره 10، 111-91.
زارعی، محمدحسین­(1376)، «تحلیلی از پیوند حقوق اداری و مدیریت دولتی بر پایه حاکمیت قانون»، مدیریت دولتی، شماره 38، 44-27.
ساکت، محمد حسین ­(1370)، نگرشی تاریخی به فلسفه حقوق، تهران: شرکت انتشارات جهان معاصر.
سیدفاطمی، سیدمحمدقاری­(1382)، حقوق بشر در جهان معاصر، دفتر اول، تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
شمس، عبدالله­(1381)، «اصل تناظر»، مجله تحقیقات حقوقی، شماره 36-35، 86-59.
صدرالحفاظی، سیدنصرالله­(1371)، «دادرسی فوری و دستور موقت در قلمرو صلاحیت دیوان عدالت اداری»، مجله قضایی و حقوقی دادگستری، سال اول، شماره سوم، 84-69.
صدرزاده افشار، سیدمحسن(1376)، آیین دادرسی مدنی و بازرگانی (سه جلدی)، چاپ چهارم، تهران: مؤسسه انتشارات جهاد دانشگاهی(ماجد).
فلاح زاده، علی­محمد(1392)، «تحولات حق استماع در حقوق اداری انگلستان و ایران»، فصلنامه پژوهش حقوق عمومی، سال پانزدهم، شماره 41، 206-169.
گرجی ازندریانی، علی‌اکبر(1389)، «عدالت رویه‌ای و تحول‌گرایی در لایحه آیین دادرسی دیوان عدالت اداری»، فصلنامه پژوهش حقوق، سال دوازدهم، شماره 29، 386-351.
متین دفتری، احمد(1381)، آیین دادرسی مدنی و بازرگانی، جلد اول، تهران: انتشارات مجد.
محمدی، سام و مهران قلی پور علمداری(1395)، «مطالعه تطبیقی اصل تناظر در حقوق ایران و انگلیس»، فصلنامه پژوهش حقوق خصوصی، سال چهارم، شماره پانزدهم، 127-109.
محمود، سید احمد(2005)، اصول التقاضی وفقا لقانون المرافعات، مصر: دارأبوالمجد للطباعة بالهرم.
محمودی، جواد(1386)، «قانون جدید دیوان عدالت اداری در بوته نقد»، نشریه حقوق اساسی، سال چهارم، شماره هشتم، 240-223.
مرکز استخراج و مطالعات رویه قضایی کشور [پژوهشگاه قوه قضائیه] (1393)، مجموعه آرای قضایی شعب دیوان عدالت اداری (اسفند 1391)، دوم، تهران: مرکز مطبوعات و انتشارات قوه قضائیه.
مکرم، علی(1387)، بانک اطلاعات آراء دادگاهها و نظریات مشورتی (لوح فشرده)، نسخه 1/5 اول، تهران.
ویژه، محمدرضا و وحید آگاه(1391)، «کاوشی انتقادی در لایحه تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری»، فصلنامه پژوهش حقوق عمومی، سال چهاردهم، شماره 38، 161-121.
هداوند، مهدی(1389)، حقوق اداری تطبیقی، جلد دوم، تهران: انتشارات سمت.
هداوند، مهدی و علی مشهدی(1389)، اصول حقوق اداری (در پرتو آراء دیوان عدالت اداری)، تهران: انتشارات خرسندی.
هداوند، مهدی و مسلم آقایی طوق(1389)، دادگاه‌های اختصاصی اداری در پرتو اصول و آیین‌های دادرسی منصفانه(حقوق ایران و مطالعه تطبیقی)، تهران: انتشارات خرسندی.
هداوند، مهدی و همکاران(1389)، آیین‌های تصمیم‌گیری در حقوق اداری (مطالعه تطبیقی)، تهران: انتشارات خرسندی.
یاوری، اسداله(1383)، «حق برخورداری از دادرسی منصفانه و آیین دادرسی نوین»، نشریه حقوق اساسی، سال دوم، شماره 2، 290-253.
یزدان­مهر، محمد(1394)، تحلیلی بر قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری، تهران: انتشارات مجد.
 
ب. لاتین
Asimov, Michael (2015), "Five Models of Administrative Adjudication", The American Journal of Comparative Law, Vol. 63, pp. 3-31. Available at:
Bignami, Francesca (2005), "Creating European Rights: National Values and Supranational Interests", Columbia Journal of European Law, Vol. 11, pp. 241-352. Available at: http://scholarship.law.duke.edu/faculty_scholarship/705/
Cadiet, Loїc (2006), "La legalite procedurale en matiere civile". Disponsible sur: https://www.courdecassation.fr/IMG/File/intervention_cadiet.pdf
Calamandrei, Piero (1956), Procedure and Democracy, New York University Press.
Davtyan, Ani (n.d.), "Principles of Civil Procedure", Available at: http://www.archiv.jura.uni-saarland.de/projekte/Bibliothek/text.php?id=65
Galey, Matthieu; Girard, Charlotte (n.d.), "Le Procés équitable dans l’espace normatif anglais: l’éclairage du droit public". Disponsible sur:https://halshs.archives-ouvertes.fr/halshs-00419087/file/Le_proces_equitable_dans_l_espace_normatif_anglais_-_l_eclairage_du_droit_public_-_GALEY_Matthieu_et_GIRARD_Charlotte.pdf
Guinchard, Serge (1999), Nouveau Code de Procédure Civile, Première edition, Dalloz.
Jolowicz, JA (2003), "Adversarial and Inquisitorial Models of Civil Procedure", International and Comparative Law Quarterly, Vol. 52, Issue 2, pp. 281-295.
Julien, Pierre; Fricero, Natalie (2001), Droit Judiciaire Privé, Paris: L.G.D.J.
Kuner, Christopher (2000), "Legal Obstacles to ADR in European Business-to-Consumer Electronic Commerce", Brussels: Morrison & Foerster LLP, Available at: http://www.kuner.com/data/pay/adr.html
Laureote, Xavier (n.d.), "Le Procès équitable devant le juge administratif français", Disposible sur: https://halshs.archives-ouvertes.fr/halshs-00419087/file/Le_proces_equitable_devant_le_juge_administratif_francais_-_LAUREOTE_Xavier.pdf
Motulsky, Henri (1973), Écrits, Études et Notes de Procédure Civile, "Les droits naturel dans la pratique jurisprudentielle: Le respect des droits de la defénce en procédure civile", Préface de Gérard Cornu et Jean Foyer, Dalloz.
Ohbuchi, Ken-ichi, Kazuhiko Teshigahara, Ikuo Sugawara, Kei-ichiro Imazai(2005), "Procedural Justice and the Assessment of Civil Justice in Japan", Law & Society Review, Vol. 39, Issue 4, pp. 875-892.
Reppy, Alison (1954), Introduction to Civil Procedure; Actions and Pleading at Common Law, New York: Dennis & Co.
Robenstein, William. B (2001), "The Concept of Equality in Civil Procedure". Available at Social Science Research Network (SSRN); https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=281271
Schwarze, Jürgen (2004), "Judicial Review of European Administrative Procedure", Law and Contemporary Problems, Vol. 68, pp. 85-105.
Available at: http://scholarship.law.duke.edu/lcp/vol68/iss1/5
Solum, Lawrence B. (2004), "Procedural Justice", Southern California Law Review, Vol. 78, pp. 181-321. Available at Social Science Research Network (SSRN); https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=636721
Tarzia, Giuseppe(1981), "Le principe du contradictoire dans la procédure civile Italienne", Revue Internationale de Droit Comparé, Volume 33,  Numéro 3, pp. 789-800. Disponsible sur: http://www.persee.fr/showpage.do?urn=ridc_0035-3337_1981_num_33_3_3170
Vincent, Jean et Serge Guinchard (1991), Procédure Civile, 22e édition, Dalloz.
Warren, Roger K. (2000), "Public Trust and Procedural Justice", Court Review, pp. 12-16. Available at http://aja.ncsc.dni.us/courtrv/cr37/cr37-3/CR37-3Warren.pdf
Yardley, D.C.M. (1986), Principles of Administrative Law, Second Edition, London: Butterworths.