صورت‌بندی گفتمانی حقوق بشر در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد یار دانشگاه شیراز

2 کارشناس ارشد حقوق عمومی

چکیده

گفتمان اسلام سیاسی، آموزه‌های اسلام را در همه سویه‌های زندگی انسان راهگشا دانسته و می‌کوشد بر مبنای ساختار و نظام معنایی خویش به مسائل و موضوعات معنا و با تکیه بر تفکر توحیدی خویش، به دال‌ها ثبات معنا بخشد. در این مقاله ضمن تبیین دیدگاه قانون اساسی در باب مفهوم حقوق بشر، نشان خواهد داد که در گفتمان اسلام سیاسی، حقوق بشر بر محور دال مرکزی (کرامت انسانی) شکل گرفته و سایر نشانه‌ها و دال‌ها (حقوق سیاسی، اقتصادی-اجتماعی، فرهنگی و مدنی) پیرامون آن درک و دریافت می‌شوند؛ به عبارت دیگر هرچند مفهوم حقوق بشر مفهومی مدرن است و همچون دیگر مفاهیم مدرن وارد ادبیات اسلامی گردیده است اما مباحث مطرح شده پیرامون آن، گفتمان مفهومی خاصی را شکل داده است که از آن به گفتمان حقوق بشر اسلامی می‌توان تعبیر کرد. در گفتمان حقوق بشر اسلامی، کرامت انسانی دال برتر و مرکزی[i] و در کانون توجه است؛ و کلیه حقوق و امتیازات بشری به عنوان دال‌های شناور برگرد همین مفهوم درک و دریافت می‌شوند



[i]. دال مرکزی، نقطه کلیدی و هویت بخش در هر گفتمان است که نشانه‌های دیگر در سایه آن نظم پیدا می‌کند و باهم مفصل بندی می‌شوند.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Discoursal Configuration of Human Rights in the Constitution of the Islamic Republic of Iran

نویسندگان [English]

  • Seyed Javad Salehi 1
  • Mojtaba Dehgan 2
1 Assistant Professor of shiraz university
2 Master of public law
چکیده [English]

Abstract
The political Islamic discourse considers Islamic teachings as enlightening in all aspects of human life; therefore, it tries to stabilize to meanings and signifiers on the basis of its semantic system and monotheistic thought. In this article, after explanation of human rights in terms of the Constitution, it will be shown that, in the discourse of political Islam, human rights shapes around the central sighnifier of “human dignity”, while other signs and signifiers (e.g. political, social–economic, cultural and civil rights) are perceived according to that. In other words, although the concept of human rights is a modern one and has entered Islamic literature just as other modern concepts have, the issues raised in relation to that have formed a specific conceptual discourse, which can be named Islamic Human Rights Discourse. In the islamic discourse, human dignity is the central, transcendent signifier or central sighnifier, while all other human rights and privileges — which are floating signifiers — are perceived based on this sighnifier.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • discourse
  • Central and floating denoting
  • Hegemony
  • Structure-Breaking
  • Framework
  • Human right

مراجع

منابع
الف. فارسی
افروغ، عماد. صالحی، علی‌محمد،(1381-1382). «تبلور آرمان‌های پایه‌گذاران انقلاب در قانون اساسی»، فصلنامه علوم انسانی دانشگاه الزهرا، 44 و45: 77-51.
ایازی، محمدعلی (1386). «کرامت انسانی و آزادی در قرآن»، بینات، 53 : 13-15.
بهروزلک، غلامرضا (1385). «اسلام سیاسی و جهانی شدن»، فصلنامه مطالعات راهبردی، 31: 170- 145.
تسخیری، محمدعلی (1385). «پرتو قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، ترجمه محمد سپهری، تهران: مجمع تقریر مذاهب اسلامی.
جوادی آملی، عبدالله (1381). «حقوق بشر در اسلام»، رواق اندیشه، 9 : 26-5.
چوپانی یزددلی، محمدرضا(1384). «مبانی و منابع وضع قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه بصیرت، 35 : 103-87.
حسین‌زاده، سید محمدعلی (1383). «نظریه گفتمان و تحلیل سیاسی»، فصلنامه علوم سیاسی، 28 : 212-181.
حسینی بهشتی، محمد (1380). «مبانی نظری قانون اساسی»، تهران : بنیاد نشر آثار و اندیشه‌های شهید بهشتی.
«درآمدی بر حقوق اساسی».(1364). تهران : انتشارات اسلامی.
درخشه، جلال (1385). «بازسازی اندیشه دینی و تأثیر آن بر گفتمان سیاسی شیعه در ایران معاصر»، فصلنامه دانش سیاسی، 3 :141-117.
سجادی، عبدالقیوم (1388). گفتمان جهانی شدن و اسلام سیاسی در افغانستان پس از طالبان، قم : سازمان انتشارات دانشگاه مفید.
شکوری، ابوالفضل. صالحی، جواد (1382). «جایگاه گفتمان جمهوریت در اندیشه امام خمینی و تأویل‌های مرتبت با آن»، فصلنامه علوم انسانی دانشگاه الزهرا، شماره 46 و 47 :
صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی (1364).
ضیایی­فر، محمدحسین (1384). «آثار عملی دکترین جمهوری اسلامی ایران در زمینه حقوق بشر»، مجله کتاب نقد، شماره 36 : 254-203.
فیرحی، داوود (1384). «شیعه و دمکراسی مشورتی در ایران»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره 67: 158-137.
قاسمی، مهدی (1378). «منشأ مشروعیت حکومت اسلامی»، فصلنامه علوم سیاسی، 5: 259-244.
کسرایی، محمد سالار. یونس شیرازی، علی (1388). «نظریه گفتمان لاکلاو و موف ابزاری کارآمد در فهم و تبیین پدیده‌های سیاسی»، فصلنامه سیاست، 39 : 3، 339-360
مارش، دیوید. استوکر، جری (1384). «روش و نظریه در علوم سیاسی»، ت. حاج امیر یوسفی، تهران : انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی.
محمصانی، صبحی (1358). فلسفه قانون‌گذاری در اسلام. ترجمه اسماعیل گلستانی. تهران : انتشارات امیرکبیر.
مطهری، مرتضی (1354). «سیری در نهج‌البلاغه»، بی­جا : مرکز مطبوعاتی دارالسلام.
مقیمی، غلام حسین (1378). «امام خمینی، ولایت فقیهان و مشارکت مردم»، علوم سیاسی، 5 : 172-148.
مؤدب، سید رضا (1386). «کرامت انسانی و مبانی قرآنی آن از نگاه امام»، بینات، 53 : 161-136.
مونیک شمیلیه، ژاندرو (1382). بشریت و حاکمیت‌ها، سیری در حقوق بین‌الملل، ترجمه محسن کلانتریان، تهران: نشر آگه.
مهرپور، حسین (1374). حقوق بشر در اسناد بین‌المللی و موضع جمهوری اسلامی ایران، تهران انتشارات اطلاعات.
مهرپور، حسین (1385). «کرامت انسانی در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و پیامدهای آن»، مجله حقوق اساسی،1 : 32-28.
هوراث، دیوید (1377). «نظریه گفتمان»، ترجمه علی اصغرسلطانی، فصلنامه علوم سیاسی، 2.
ب. لاتین
Ahmad E.souaiaia,”Human rights and islam”.
Irene oh(2005), “Islam and the reconsideration of universal human rights”, http://www.irmgard-coninx-stiftung.de/48.html.
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار