استفاده شخصی مدیر از اطلاعات محرمانه شرکت و فرصت های ناشی از آن با تأملی در حقوق انگلیس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه فقه و حقوق، دانشگاه بزرگمهر، قائنات، ایران

10.22099/jls.2022.40925.4423

چکیده

مدیران شرکت‌‌های تجاری نماینده شرکت محسوب و در جریان اطلاعات محرمانه، سفارشات، قراردادها و مذاکرات می‌باشند؛ از اینرو این امکان ایجاد می‌گردد که از فرصت‌های شرکت در راستای منافع شخصی استفاده نمایند. مقنن کسب و بهره‌برداری غیرمجاز از هرگونه اطلاعات، إفشاء اسرار و نشر اطلاعات نهانی تجاری را ممنوع دانسته و مسئولیت مدنی و کیفری پیش‌بینی نموده است؛ امّا در حالتی که ثروت تحصیل شده، فراتر از خسارت وارد بر شرکت باشد، ضمانت‌اجراء‌های فوق بازدارنده نیست. در حقوق انگلیس مدیران در صورت نقض تکلیف به وفاداری و تحصیل سود در فرض فوق، ملزم به استرداد منفعت تحصیل شده هستند. لزوم استفاده از اطلاعات و فرصت‌های‌ شرکت در راستای منافع آن به عنوان یک قاعده فقهی و حقوقی، قابل اثبات بوده و در صورتی که مدیر شخصا یا از طریق شرکت وابسته به خود به بهره‌بر‌داری از اطلاعات تجاری محرمانه می‌پردازد و ثروت تحصیل شده بواسطه عینیت بخشیدن آن اخبار باشد، می‌توان سود را به تبع مالکیت بر اطلاعات، متعلق به شرکت دانست و در حالتی که نقش اخبار در کسب منفعت کلیدی نباشد، می‌توان با توجه به وقوع نقض عهد و تفویت منفعت مسلم، به پرداخت بدل سود کسب شده حکم داد. این مقاله با روش کتابخانه ای و تطبیقی نگاشته شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

directors' personal use from the confidential information of company and opportunities that result from it with recognition in the British legal system

نویسنده [English]

  • - -
-
چکیده [English]

Directors of companies are main agent of corporation and they are aware from confidential information, orders, contracts and negotiations; thus it is possible that misuse the opportunities of the corporation for their own interests. The legislature has prohibited the unauthorized acquisition and use of any information, the disclosure of secrets and the disclosure of trade secret information, and determined civil and in some cases criminal liability; but in the case of acquired wealth, beyond the damage to the company, the guarantee of the above performances is not deterrent. The directors in case of breach of duty of loyalty and earn benefit in the above assumption are required to refund the acquired interest to that commercial institution in the British legal system. The necessity to use of information and opportunities of the company in the interests of it, can be proved as a jurisprudential and legal rule and if the manager personally or through his affiliated company exploits confidential business information and the wealth is acquired by objectifying it, those profits can be attributed to the company as a result of ownership of the information and in the event that the role of the news is not important in the acquisition of profits, It is possible to pay a consideration's payment due to breach of contract and destroying the obvious benefit.

کلیدواژه‌ها [English]

  • corporation
  • directors
  • duty of loyalty
  • opportunity
  • confidential information
الف. فارسی
امامی، سیدحسن (1370) حقوق مدنی، ج  5، چاپ ششم، تهران: انتشارات اسلامیة. 
اسکینی، ربیعا (1383) شرکت­های تجاری، ج 1، چ 8، تهران: سمت.
اسکینی، ربیعا (1384) شرکت­های تجاری، ج 2، چ7، تهران: سمت.
اسکینی، ربیعا، شریفی آل هاشم، سید الهام­الدین (1379) «تحلیل اختیارات مدیران شرکت‌های سهامی با توجه به مبانی رابطه مدیران با شرکت در نظام‌های حقوقی ایران و انگلیس»، مدرس علوم انسانی، دوره چهارم، شماره چهارم، صص 1- 15.
اصغری آقمشهدی، فخرالدین و محمد عیسی تفرشی (1385) «ماهیت حقوقی رابطه مدیران شرکت‌های سهامی با شرکت»، مجله دانشکده علوم اداری و اقتصاد دانشگاه اصفهان، سال هجدهم، شماره دوم، تابستان، صص 52- 35.
اصغری آقمشهدی، فخرالدین، اصغری، شهرام (1389) «بررسی فقهی- حقوقی مالکیت فکری با رویکردی به نظر امام خمینی (س)»، پژوهشنامه متین، دوره 12، شماره 48، صص 1- 16.
امینی، منصور، ناطق نوری، سوده (1390) «مطالعه تطبیقی نظریه «از دست دادن فرصت» بررسی اجمالی حقوق اروپا و ایالات متحده آمریکا»، پژوهش­های حقوق تطبیقی، دوره 15، شماره 3، صص 21- 37.
اسماعیلی، محسن، تقی­زاده، ابراهیم، حیدری منور، حسین (1399) «تعلق حقوق معنوی (اخلاقی) برای صاحبان اسرار تجاری: نقطه تمایز اسرار تجاری با نظام مالکیت فکری»، فصلنامه مطالعات حقوق خصوصی، دوره 50، شماره 2، صص 189- 208.
آیت­اللهی، محمدصادق (1376) «ولی قهری و قلمرو اختیارات او در معاملات»، ماهنامه کانون، شماره 2، صص 71- 86.
بهاری اردکانی، ابوالفضل، هاشمی باجگانی، سید هاشم، سلیمیان، ابوالفضل (1395) «مسئولیت مدنی ناشی از فرصت از دست رفته»، فصلنامه مجلس و راهبرد، سال بیست و سوم، شماره هشتاد و شش، صص 69- 94.
پاسبان، محمدرضا (1387) حقوق شرکت­های تجاری، چاپ سوم، تهران: سمت.
 پاسبان، محمدرضا و جواد نیک نژاد (1390) «جایگاه حقوقی مدیران در شرکت‌های سهامی»، فصلنامه تحقیقات حقوقی آزاد، دوره 4، شماره 14، زمستان، صص 9- 40.
پارساپور، محمدباقر (1380)  گزیده­ای از حقوق اموال، قم: دانشگاه قم ( انتشارات اشراق).
تفرشی، محمد عیسی، رمضانی ­آکردی، حبیب، عباسی­منش، حمیدرضا (1394) «ارتقای موفقیت شرکت؛ وظیفه‌ای برای مدیران (مطالعه در حقوق انگلیس و ایران)»، پژوهش­های حقوق تطبیقی، دوره نوزدهم، شماره چهارم، صص 123- 148.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1382) ترمینولوژی حقوق، چاپ سیزدهم، تهران: کتابخانه گنج دانش.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1386) مبسوط در ترمینولوژی حقوق، ج 2،4 و 5، چاپ سوم، تهران: کتابخانه گنج دانش.
جنیدی، لعیا، نوروزی، محمد (1389) «شناخت دارندگان اطلاعات نهانی شرکت­های سهامی عام»، فصلنامه حقوق، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، مقالات موضوعی، دوره 40، شماره 101،  صص 69- 51.
جعفرزاده، میرقاسم، شیخی، مریم (1394) «رابطه حقوق رقابت و رقابت غیرمنصفانه: از رویکرد یکسان انگاری تا رهیافت مکمل و استقلالی»، پژوهشنامه حقوق تطبیقی، سال اول، شماره 2، صص 59- 85.
حسن­زاده، محمدمهدی (1390) «آثار ید امانی در معاملات مدیران شرکت­های تجاری»، ماهنامه کانون، سال 53، شماره 123، صص 15- 42.
رهبری، ابراهیم (1388) «نقش قراردادهای محدودکننده در حمایت از اسرار تجاری مطالعه در حقوق آمریکا، انگلستان، فرانسه و ایران»، مجله تحقیقات حقوقی، دوره 12، شماره 50، صص 531- 586.
زمانی، عباس (1394) «عدم رعایت مصلحت در انتقال مال از سوی وکیل»، مجله حقوقی دادگستری، سال هفتاد و نهم، شماره نود، صص 85- 100.
سیمایی صراف، حسین، حمداللهی، عاصف (1394) «مفهوم رقابت نامشروع تجاری و مقایسه آن با نهادهای مرتبط»، فصلنامه پژوهش­های حقوق خصوصی، سال سوم، شماره یازدهم، صص 37- 69.
شهیدی، مهدی (1384) تعهدات، چ 6، تهران: انتشارت مجد.
شیروی، عبدالحسین (1384) حقوق تطبیقی، چاپ دوم، تهران: سمت.
صفایی، حسین (1388) دوره مقدماتی حقوق مدنی: اشخاص و اموال، چ 10، تهران: میزان.
صفایی، سید حسین، پورعبدالله، محسن (1390) «ادعای حقوق فکری شخص ثالث نسبت به مبیع در حقوق ‌ایران، مصر، انگلیس و کنوانسیون بیع بین المللی (1980 وین)»، فصلنامه علمی تحقیقاتی حقوقی آزاد، دوره 4، شماره 14 - شماره پیاپی 14، صص 118- 174.
طباطبائی، محمدحسین (1374) ترجمه تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج 4 و 9، چاپ دوم، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی.
عمید، حسن (1363) فرهنگ عمید، ج 3،  چاپ اول، تهران: موسسه انتشارات امیرکبیر.
عمید، حسن (1371) فرهنگ عمید، چ 2، تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر.
عسگری توانی، علی (1383) «ماهیت حقوقی رابطه مدیر با شرکت­های تجاری»، ماهنامه دادرسی، شماره 47، سال هشتم، آذر و دی، صص 77- 81.
فخلعی، محمدتقی و علی­اکبری بابوکانی، احسان (1393) «پژوهشی فقهی در مالیت و مالکیت خبر در رسانه­های جمعی و حقوق ناشی از آن»، مطالعات اسلامی: فقه و اصول، سال چهل و ششم، شماره پیاپی 96، صص 105- 132.
کاتوزیان، ناصر (1383) قواعد عمومی قراردادها، ج 2، چاپ ششم، تهران: شرکت سهامی انتشار با همکاری بهمن برنا.
کاتوزیان، ناصر (1383) دوره مقدماتی حقوق مدنی: اموال و مالکیت، چ 8، تهران: میزان.
کاتوزیان، ناصر (1382) عقود اذنی- وثیقه‌های دین، ج 4، چاپ چهارم، تهران: شرکت سهامی انتشار با همکاری بهمن برنا.
کاتوزیان، ناصر (1391) الزام­های خارج از قرارداد- مسئولیت مدنی، ج 1، چاپ یازدهم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
کاتوزیان، ناصر (1391) الزام­های خارج از قرارداد- مسئولیت مدنی، ج 2، چاپ دهم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
کاظمی، محمود (1380) «نظریه از دست دادن فرصت در مسئولیت مدنی»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 53، شماره 53، صص 185- 228.
کوشا، ابوطالب، خادمان، محمود، جعفری، علی­اکبر (1397) «اطلاعات محرمانه تجاری در فقه و حقوق ایران»، فصلنامه دیدگاه­های حقوقی قضایی، دوره 24، شماره 84، صص 197- 224.
مطهری، مرتضی (1368) نظری به اقتصاد اسلامی، چ 1، تهران: انتشارات صدرا.
محقق داماد، مصطفی (1406ق) قواعد فقه، ج 1 و 2، چاپ دوازدهم، تهران: مرکز نشر علوم انسانی.
نصیری، مرتضی (1379) «استفاده از فرصت­های شغلی در شرکت­های ایرانی»، فصلنامه تأمین اجتماعی، سال 2، شماره 4، صص 173- 186.
نصیری، مرتضی (1382) مبانی حقوقی تأمین اجتماعی در ایران، چ 1، تهران: مؤسسه عالی پژوهش تأمین اجتماعی.
 نیک نژاد، جواد (1390) «جایگاه حقوقی مدیران در شرکت‌های سهامی در فقه حقوق ایران و انگلستان»، پژوهش­های فقه و حقوق اسلامی. سال هفتم، شماره 25، صص 209-169.
ب. عربی
ابن منظور، ابوالفضل (1414 ق) لسان العرب، جلد 7، چاپ سوم، بیروت: دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع - دار صادر.
اصفهانی، حسین بن محمد راغب (1412ق، مفردات الفاظ القرآن، چاپ اول، لبنان- سوریه: دارالعلم- الدار الشامیة.
انصاری، شیخ­ مرتضی (1415ق) مکاسب، ج 3، چاپ اوّل، قم: کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری.
اردبیلی، احمدبن­محمد (1403ق) مجمع الفائدة و البرهان، ج 4، چاپ اوّل، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
بحرانی، یوسف­بن­احمد (1405ق) حدائق­الناضرة، ج 18، چاپ اوّل، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
بحرالعلوم، محمدبن­محمد (1403ق) بلغة الفقیه، ج 3، چاپ چهارم، تهران: منشورات مکتبة الصادق.
بهبهانى، محمدباقر (1310ق) رساله عملیه متاجر وحید بهبهانی (با تعلیقات میرزای شیرازی)، چاپ اول، تهران: حاج شیخ رضا تهرانی.
بجنوردی، سید حسن (1419 ق) القواعد الفقهیة، ج 2و  3، چاپ اول، قم: نشر الهادی.
جوهرى، اسماعیل بن حماد (1410 ق) الصحاح - تاج اللغة و صحاح العربیة، ج‌3، چاپ اول، بیروت: دارالعلم للملایین.
حلّی، ابن­ادریس (1410) سرائر، ج 1 و 2، چاپ دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
حرّعاملی، محمد­بن­حسن (1409) وسائل الشیعة، ج 17، 21 و 25، چاپ اول، قم: موسسه آل­البیت (ع). 
حکیم، محسن (بی­تا) نهج الفقاهه، چاپ اول، قم: انتشارات 22 بهمن.
حائری، سید کاظم حسینی (1423) فقه العقود، ج 1، چ 2، قم: مجمع اندیشه اسلامی.
خوئی، ابولقاسم­ (بی­تا) مصباح الفقاهة، ج 5، بی­جا.
شهید اوّل، محمد­بن­مکی (1417ق) الدروس، ج 3، چاپ دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
شهید ثانی، زین الدین­بن­علی (1410ق) الروضة البهیة، ج‌ 4، چاپ اوّل، قم: کتابفروشی داوری. 
شهید ثانی، زین الدین­بن­علی (1413ق) مسالک، ج 3، چاپ اوّل، قم: موسسة المعارف الإسلامیة.
صدوق، محمد بن على بن بابویه (1409 ق) من لا یحضره الفقیه - ترجمه، مترجم: غفارى، على اکبر، جلد 4، چاپ اول، تهران: نشر صدوق.
طوسی، ابوجعفر (1387ق) مبسوط، ج 2، چاپ سوم، تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة.
طریحى، فخر الدین (1416 ق) مجمع البحرین، جلد 2، چاپ سوم، تهران: کتابفروشى مرتضوى.
طباطبایی یزدی، سیّد­محمد­کاظم (1414ق) تکملة عروة الوثقی، ج 1، چاپ اول، قم: کتابفروشی داوری.
علامه­حلّى، حسن­بن­یوسف (1410ق) إرشاد الأذهان، ج 1، چاپ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
علامه­حلّى، حسن­بن­یوسف (1413ق) مختلف­الشیعة، ج 5، چاپ دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
علامه­حلّى، حسن­بن­یوسف (1413ق) قواعد الأحکام، ج 2، چاپ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
عاملى، یاسین عیسى (1413ق) الاصطلاحات الفقهیة فی الرسائل العملیة، چاپ اول، بیروت: دار البلاغة للطباعة و النشر و التوزیع.
عاملی، سیدجواد (1419ق) مفتاح الکرامة، ج 12 و 21، چاپ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
فراهیدى، خلیل بن احمد (1410 ق) کتاب العین، جلد 4، چاپ دوم، قم: نشر هجرت.
فیومى، احمد بن محمد مقرى (بی­تا) المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، جلد 2، چاپ اول، قم: منشورات دار الرضی.
کرکی، محقق ثانی (1414ق) جامع المقاصد، ج 8، چاپ اول، قم: موسسه آل­البیت (ع).  
لنکرانی، محمد فاضل (1416 ق)  القواعد الفقهیه، چ 1، قم: چاپخانه مهر.
محقق­حلّی، نجم­الدین (1408ق) شرایع الإسلام، ج 2، چاپ دوم، قم: موسسه اسماعیلیان.
میرزای­قمی، ابولقاسم­بن­محمد (1413ق)­ جامع­الشتات، ج 2 و 4، چاپ اول، تهران: موسسه کیهان.
مراغى، سید میر عبد الفتاح (1417ق) العناوین، ج 1، چاپ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
موسوی خمینی، سیّد روح الله (بی‌تا) تحریر الوسیلة، جلد 2، چاپ اول، قم: موسسه مطبوعات دار العلم.
مکارم شیرازی، ناصر (1411 ق) القواعد الفقهیه، ج 2، چ 3، قم: مدرسه امیرالمومنین (ع).
مصطفوى، حسن (1402‍ ق) التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، جلد 6، چاپ اول، تهران: مرکز الکتاب للترجمة و النشر.
نجفی، صاحب­الجواهر (1404ق) جواهر­الکلام، ج 27، چاپ هفتم، بیروت: دار إحیاء التراث العربی. 
ج. انگلیسی
 
Burrows, Andrew (2011) The Law of Restitution, Third edition, Oxford: University Press.
Bourne, Nicholas (2013) Bourne on Company Law, sixth Edition, London And New York: Routledge.
Campbell, Joseph Charles (2014) "Fiduciary Relationships in a Commercial Context", Sydney Law School Research Paper, No. 14/26, 1- 69.
Cook v Deeks (1916) "Cook_v_Deeks 1 AC 554, UKPC 10", (2019 11--08), in: https://en.wikipedia.org/wiki/Cook_v_Deeks .
Cook v Deeks (1916) "Cook_v_Deeks 1 AC 554, UKPC 10" (2019 11--08), in: https://swarb.co.uk/cook-v-deeks-and-hinds.
Davies, John (2007) "A guide to directors’ responsibilities under the Companies Act 2006", ACCA.
Dine, Janet and Marios Koutsias (2009) Company Law, Seventh Edition, Basingstoke: Palgrave Macmillan Law Masters.
Griffin, Stephen (2006) Company Law Fundamental Principles, Longman.
Gordley, James (2000) "The Common Law in the Twentieth Century: Some Unfinished Business", California Law Review, Vol. 88, No. 6, December, pp. 1815- 1876.
Industrial Development Consultants Ltd v Cooley (1972) "Industrial Development Consultants Ltd v Cooley, 1 WLR 443 ", (2021- 9-2), in: https://swarb.co.uk/industrial-development-consultants-ltd-v-cooley-1972/.
Island Export Finance v Umunna: ChD (1986) "Island Export Finance v Umunna: ChD, BCLC 460", (2021- 9-2), in: https://swarb.co.uk/island-export-finance-v-umunna-chd-1986/.
Laby, Artur B. (2008) "The Fiduciary Obligation as the Adoption of Ends", Buffalo Law Review, Vol. 56, No. 1, pp. 99- 166.
Miller,Paul B. (2011) "A Theory of Fiduciary Liability", McGill Law Journal / Revue de droit de McGill, Vol. 56, No. 2, pp. 235- 288.
Martin, Elizabeth A. (1384) Dictionary of Law, Fifth edition, Oxford: University Press.
Nosworthy, Beth (2010) "Directors’ Fiduciary Obligations: Is the Shareholder an Appropriate Beneficiary?", Australian Journal of Corporate Law, Vol. 24, No. 3, pp.282- 307.
Radan, Peter, Stewart, Cameron (2010) Principles of Australian Equity and Trusts, Chatswood: LexisNexis.
Regal (Hastings) Ltd v Gulliver (1942) "Regal (Hastings) Ltd v Gulliver, 1 All ER 378,, 2 AC 134,, UKHL 1 ", (2019 11--15), in: https://en.wikipedia.org/wiki/Regal (Hastings) Ltd v Gulliver.
Smith, Gordon (2002) "The Critical Resource Theory of Fiduciary duty", Vanderbilt Law Review, Vol. 55, No.5, pp 1399- 1497.  
Stuart, Sime, Taylor, Margot (2014) Company Law in Practice, Tenth edition, Oxford: University Press.
Williamson, Oliver E. (1985) The Economic Institutions of Capitalism Firms, Markets, Relational Contracting, New York: Free Press.