اصل علنی بودن دادرسی مدنی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه شیراز

2 دانشجوی دکتری دانشگاه شیراز

چکیده

اصل علنی بودن دادرسی از جمله اصول بنیادین حاکم بر انواع دادرسی‌هاست که در زمره حقوق بشر قلمداد شده و یکی از مؤلفه‌های مهم در تحقق دادرسی منصفانه به شمار می‌رود. هرچند در امور کیفری، به اصل علنی بودن دادرسی و مسائل مرتبط با آن تا حد قابل‌ملاحظه‌ای پرداخته شده لیکن ضرورت رعایت این اصل در امور مدنی، چندان مورد توجه واقع نشده و قانون‌گذار آیین دادرسی مدنی نیز موضوع را مسکوت گذاشته است، لذا هدف این مقاله تجزیه و تحلیل اصل علنی بودن دادرسی در امور مدنی است. شاید در بادی امر، علنی بودن دادرسی مدنی، امری خیالی و غیرضروری به نظر آید لیکن اهمیت اصولی که در فقدان علنی بودن دادرسی ممکن است در معرض آسیب قرار گیرند و ثمرات متعدد ناشی از اجرای اصل، برای توجیه ضرورت علنی بودن دادرسی مدنی کافی به نظر می‌رسد. لذا سوال اصلی این پژوهش این است که جایگاه این اصل از منظر قانونی در روند دادرسی مدنی چیست و چه ضمانت اجرایی دارد؟ به نظر می‌رسد از حیث ضمانت اجرا، عدم رعایت مفاد اصل علنی بودن دادرسی را می‌توان در زمره تخلفات انتظامی قضات برشمرد، لیکن در اینکه آیا نقض چنین اصلی می‌تواند به تنهایی موجب نقض رأی دادگاه در مراجع عالی شود، تردید وجود دارد. در حقوق فرانسه، عدم رعایت اصل علنی بودن دادرسی مشروط به اینکه تا قبل از ختم مذاکرات طرفین از سوی اصحاب دعوا به عنوان ایراد مطرح شده باشد و در مرحله تجدیدنظر یا فرجام نیز مورد استناد قرار گیرد، موجب نقض رأی در مراجع بالاتر خواهد شد. از یافته های اصلی این پژوهش این است که در حقوق ایران، سکوت قانون‌گذار راجع به اصل علنی بودن در دادرسی مدنی و ضمانت اجرای آن، پذیرش ایده مزبور را با تردید مواجه می‌سازد، هرچند که راه‌حل اتخاذ شده در حقوق فرانسه مطلوب به نظر می‌رسد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The principle of openness of civil proceedings

نویسندگان [English]

  • sirus heidari 1
  • hamid hamidian 2
1 دانشگاه شیراز
2 shraz university
چکیده [English]

The principle of openness of the proceedings is one of the fundamental principles governing the types of proceedings that are considered human rights and is one of the important components in the realization of a fair trial. However, in criminal matters, the principle of openness of the proceedings and related issues has been considered to a considerable extent. In the air, the publicity of civil proceedings may seem imaginary and unnecessary, but the importance of the principles that may be at stake in the absence of public proceedings, and the many fruits of principle, are sufficient to justify the necessity of public hearings. arrives. In terms of enforcement guarantees, non-compliance with the provisions of the principle of openness of proceedings can be considered as a disciplinary violation of judges. If it is appealed or appealed in the appeal stage, it will cause a violation of the vote in higher authorities. In Iranian law, the legislator's silence on the principle of openness in civil proceedings and the guarantee of its implementation cast doubt on the acceptance of this idea, although the solution adopted in French law seems desirable.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The principle of openness of the trial
  • civil proceedings
  • fair trial
  • judicial transparency
الف. فارسی
امیدی، جلیل و سمیه نیکویی (1387) «تعریف و مبانی علنی بودن دادرسی کیفری»، فصل‌نامه مدرس علوم انسانی، شماره 58، صص 38-23.
اقمشه، علیرضا و امیر سلمان‌پور (1394) «حق دسترسی رسانه‌ها به اطلاعات قضایی (با مطالعه تطبیقی در ایران، فرانسه و آمریکا)»، علوم اجتماعی، علوم خبری، شماره 15، صص 141-117.
انصاری، باقر (1390) «مطالعه تطبیقی حق دسترسی رسانه‌ها به دادرسی‌ها و اطلاعات قضایی»، فصلنامه پژوهش حقوق، 13، شماره 35، صص 269-308.
بهادری جهرمی، علی و سیده لطیفه حسینی (1393) «اصول دادرسی عادلانه در پرتو اندیشه اسلامی و نظام حقوق داخلی»، مطالعات حقوق بشر اسلامی، 3، شماره هفتم، صص 32-9.
پرو، روژه (1384) نهادهای قضایی فرانسه، ترجمه شهرام ابراهیمی و تدین، عباس، کوشکی، غلامحسین تهران: سلسبیل.
جاوید، محمدجواد و عصمت شاهمرادی (1394) «تعهد رسانه در قبال شفافیت قضایی»، فصلنامه پژوهش حقوق عمومی، 17، شماره 47، صص 33-9.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1388) مبسوط در ترمینولوژی حقوق، ج 4، تهران: گنج دانش.
حبیب‌نژاد، سید احمد؛ عامری، زهرا (1395) «شاخص‌های شفافیت در حکومت اسلامی (با تأکید بر حکومت علوی)»، فصلنامه حقوق اسلامی، 13، شماره 49، صص 129-157.
حجتی ‌کرمانی، علی (۱۳۶۹) سیر قضاوت در ادوار مختلف تاریخ، تهران: مشعل دانشجو.
خالقی، علی (1383) «علنی‌ بودن‌ دادرسی‌ در پرتو اسناد بین‌المللی‌ و حقوق داخلی»،شهر دانش، 3، شماره 5، صص 49-29.
خدری، صالح (1394) «دادرسی منصفانه در داوری تجاری بین‌المللی»، مجله مطالعات حقوق تطبیقی، 6، شماره 2، صص 540-519.
دهخدا، علی‌اکبر (1377) لغت‌نامه دهخدا، ج 10، تهران: مؤسسه لغت‌نامه دهخدا.
رزاقی، کیانوش (1389) «استانداردهای دادرسی در اسناد بین‌المللی و نظام قضایی ایران»، مجله کانون، شماره 105، صص 117-85.
کوشه، ژرار (1391) آیین دادرسی مدنی فرانسه، ترجمه سید احمدعلی هاشمی، تهران: دادگستر.
ساریخانی، عادل و روح‌الله اکرمی سراب (1392) «کارکردهای پیشگیرانه شفافیت در سیاست جنایی»، مجله حقوقی دادگستری، شماره 82، صص 116-91.
شمس، عبدالله (1390) آیین دادرسی مدنی، ج 2، تهران، انتشارات دراک.
غمامی، مجید و حسن محسنی (1385) «اصول تضمین‌کننده عملکرد دموکراتیک در دادرسی و اصول مربوط به ویژگی‌های دادرسی مدنی»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی (دانشگاه تهران)، شماره 74، صص 296-265.
فضائلی، مصطفی (1393) «جایگاه و اصول دادرسی عادلانه در حقوق بشر و دکترین قضایی اسلام»، پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، شماره 1، صص 178-159.
قربانی، علی و جعفر موحدی (1392) «مطالعه تطبیقی دیدگاه حقوقی اروپایی با دیدگاه حقوقی اسلامی فقه و اصول»، فقه اهل‌بیت، شماره 75 و 76، صص 296-3.
محسنی، حسن (1388) اداره جریان دادرسی مدنی بر پایه همکاری و در چارچوب اصول دادرسی، رساله دکتری حقوق خصوصی، دانشگاه تهران.
محسنی، حسن (1395) آیین دادرسی مدنی فرانسه، جلد نخست، تهران: شرکت سهامی انتشار.
معین، محمد (1388) فرهنگ معین، تهران: رفاه.
هاشمی، سید محمد (1384) حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: میزان.
مهر پور، حسین (1373) «ضمانت اجراهای قانونی در حقوق ایران در زمینه رعایت حقوق بشر»، مجله راهبرد، شماره 4، صص 223-207.
وزیر نظامی، محمد (1321) «در اطراف جلسات دادرسی حقوقی»، مجموعه حقوقی، شماره 249، صص 308-302.
نهج‌البلاغه (1379) ترجمه محمد دشتی، تهران: بنیاد نهج‌البلاغه.
یاوری، اسدالله (1383) «حق برخورداری از دادرسی منصفانه و آیین دادرسی نوین»، مجله حقوق اساسی، شماره 2، صص 290-253.
 
ب. عربی
اردبیلی، ملااحمد (1414) مجمع الفائده و البرهان، بیروت: موسسه النشر الاسلامی.
باقر الموسوی، محسن (1419) القضاء الیغنام القضایی عندالإمام علی (ع)، بیروت: الغدیر.
تمیمی مغربی، ابو حنیفه نعمان بن محمد (1385) دعائم الاسلام، چاپ دوم، قم: موسسه آل البیت (ع).
حسینی عاملی، سیدجواد (بی‌تا) مفتاح الکرامه فی شرح قواعد العلامه، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
قلعه جی، محمد رواس (1402 ق) موسوعه فقه علی بن ابی طالب، بیروت: دارالمعرفه.
نجفی، محمد حسن (بی‌تا) جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
 
ج. انگلیسی
Andrews, Neil (2012) Fundamental Principles of Civil Procedure, The Hague, T.M.C. Asser Press.
Baker, William H; H. Lon Addams & Brian Davis (2005) "Critical Factors for Enhancing Municipal Public Hearings", Public Administration Review, Vol. 65, No. 4, pp. 490-499.
Bodnár, Eszter (2016) "Transparency and Openness of Courts in the 21st Century. An Issue Worth Researching on", Iuris Dictio; Revista de Derecho, 18, pp. 153-164.
Bogdandy, Armin von & Ingo Venzke (2012) "In Whose Name? An Investigation of International Courts Public Authority and its Democratic Justification", The European Journal of International Law, Vol.23, No.1, pp. 7-41.
Cameron, Jamie (2003) "Victim Privacy and the Open Court Principle", Policy Center for Victims Issues, Research and statistic Division, Canada. Available at: http://www.justice. gc.ca/eng/rp-pr/cj-jp/victim/rr03_vic1/rr03_vic1.pdf
Doebbler, Curtis (2006) Introduction to International Human Rights Law, CD Publishing.
Garner, Bryan A. (1388) Black's Law Dictionary, Mizan Pub.
OSCE Office for Democratic Institutions and Human Rights (ODIHR) (2012) Legal Digest of International Fair Trial Rights, Available at: https://www.osce.org/odihr/94214?download=true
Herrero, Alvaro & Gasper Lopez (2010) "Access to Information and Transparency in the Judiciary", Working Paper, World Bank Institute.
Kojima, Takeshi (1990) "Civil Procedure Reform in Japan", Michigan Journal of International Law, Vol. 11, Issue 4, pp. 1218-1234.
Mclachlin, Beverley (2014) "Openness and the Rule of Law", Annual International Rule of Law Lecture, January 8,2014, London, United Kingdom, Available at: https://www.barcouncil.org.uk /media/270848/jan_8__2014_-_12_pt.__rule_of_law_-_annual_ international_rule_of_law_lecture.pdf
Reid, Karen (2004) A Practitioner’s Guide to the European Convention on Human Rights, Sweet and Maxwell.
Reuben, Richard C. (2000) "Constitutional Gravity: A Unitary Theory of Alternative Dispute Resolution and Public Civil Justice", 47 UCLA Law Review 949, pp. 949-1104.
Riepan v. Austria (2000) European Court of Human Rights, Available at: https://www.legal-tools.org/doc/c50ef0/pdf/
Robertson QC, Geoffrey (2007) The Media and Judicial Corruption, in: Global Corruption Report 2007; Corruption in Judicial Systems, Transparency International, Cambridge Universiry Press, pp. 108-115. Available at:
http://siteresources.worldbank.org/INTLAWJUSTINST/Resources/gcr07_complete_final.pdf
Synmonides, Janusz (2002) Human Rights: Concept and Standards, UNESCO Publishing.
 
د. فرانسه
Fricero, Natalie (2009) L’essentiel de la procedure civile, 6e édition, Lextenso éditions, Paris.
Guillien, Raymond et Jean Vincent (2010) Lexique des terms juridiques, Dalloz, 17e edition, Paris.
Guinchard, Serge (1999) Nouveau Code de Procédure Civile, Première édition, Dalloz, Paris.
Guinchard, Serge; Cécile Chainais & Frédérique Ferrand (2010) Procédure Civile, 30e édition, Dalloz, Paris.
Matringe, Eve (2011) La dialectique entre vie privée et publicité de la procédure en matière familiale, HAL Id: hal-00629724, Disponsible sur: https://hal.archives-ouvertes.fr/hal-00629724v1
Mercadal, Barthélemy (2002) “La légitimité du juge”, Revue Internationale de Droit Comparé. Vol. 54, No. 2, pp. 277- 291.
Oppetit, Bruno (1999) Philosophie du Droit, 1re edition, Paris, Dalloz.
Roure, Sandrine (2006) “L’élargissement du principe de publicité des débats judiciaires: une judiciarisation du débat public”, Revue française de droit constitutionnel, Vol. 4, No 68, pp 737-779, Disponsible sur: https://www.cairn.info/revue-francaise-de-droit-constitutionnel-2006-4-page-737.htm