امکان سنجی توقیف مبلغ تسهیلات بانکی در حقوق ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه شهید بهشتی

2 دانشجوی مقطع دکتری حقوق خصوصی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

چکیده

هدف این پژوهش، تلاش‌ در جهت شناخت تسهیلات بانکی و امکان توقیف مبلغ تسهیلات در حقوق ایران است. این مقاله، علاوه بر بررسی فرآیند توقیف موجودی حساب‌های بانکی در اجرای احکام یا اسناد نزد بانک، به مطالعه ماهیت انواع تسهیلات بانکی و تحلیل مسئله قابلیت بازداشت مبالغ تسهیلات بعد از واریز به ‌حساب تسهیلات گیرنده نیز می‌پردازد. پرسش مورد نظر آن است که آیا موجودی حساب‌های بانکی (حتی موجودی ناشی از واریز تسهیلات) در تمامی موارد به دستور مراجع قانونی قابل بازداشت است؟ و ماهیت مبلغ واریزی به حساب شخص در انواع تسهیلات بانکی چیست؟ در نهایت، ضمن پرداختن به روابط حقوقی بانک و مرجع اجرایی به عنوان یکی از مصادیق توقیف اموال نزد ثالث، به این ادعا مطرح می‌شود که در تسهیلات قرض‌الحسنه و تسهیلات مبادله‌ای از نوع سلف و خرید دین به سبب پیوستن وجوه اعطایی به دارایی صاحب حساب، امکان بازداشت مبلغ تسهیلات واریزی وجود دارد لیکن در تسهیلات مبادله‌ای از نوع فروش اقساطی، اجاره به شرط تملیک، جعاله، مرابحه و استصناع و کلیه تسهیلات مشارکتی، به دلیل عدم تعلق وجوه واریزی به صاحب حساب و اصل استقلال دارایی اشخاص از یکدیگر، بازداشت مبلغ امکان‌پذیر نیست. این رویکرد تحلیلی به موضوع، به نحو گسترده‌ای در میدان عمل ثمره داشته و ضمن تنویر ذهن مراجع اجرایی، می‌تواند از پیچیدگی‌ها در فرآیند اجرای احکام یا اسناد بکاهد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Seizing the amount of bank facilities in Iranian law

نویسندگان [English]

  • Mostafa Elsan Elsan 1
  • sajjad yavari 2
1 Faculty Member of Shahid Beheshti University, Tehran
2 Ph.D. student of private law, Faculty of Law and Political Science, University of Tehran
السان، مصطفی (1395) حقوق بانکی، تهران: نشر سمت.
السان، مصطفی (1387) «فروش اموال منقول توقیف‌شده در اجرای احکام و اسناد لازم‌الاجرا»، مجله کانون وکلا، 84، صص 48-28.
انصاری، مرتضی بن محمدامین (1410هـ.ق) کتاب المکاسب، جلد 3، قم: نشر الموتمر العالمی.
باختر، سید احمد و رئیسی، مسعود (1385) بایسته های اجرای احکام مدنی، جلد 1، تهران: نشر خط سوم.
بهرامی، بهرام (1388) اجرای احکام مدنی، تهران: نشر نگاه بینه.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1389) وسیط در ترمینولوژی حقوق، تهران: نشر گنج دانش.
جلالی، سید مهدی (1393) اجرای احکام مدنی، تهران: نشر خرسندی.
حسینی بهشتی، سید محمد(1387) بانکداری، ربا و قوانین مالی اسلام، تهران: نشر بقعه.
حسینی مراغی، میرعبدالفتاح بن علی (1417هـ.ق) العناوین، قم: انتشارات جامعه مدرسین.
حلی، حسن بن یوسف (1419هـ.ق) تذکره، جلد 2، تهران: نشر مکتبه المرتضویه.
خاوری، محمودرضا، (1369) حقوق بانکی، تهران: نشر مرکز آموزش بانکداری.
دریایی، رضا و کربلایی آقازاده، مصطفی، (1393) «ماهیت حقوقی سپرده‌گذاری نزد بانک‌ها»، مجله مطالعات حقوقی دانشگاه شیراز، 6، صص 71-33.
زردموی اوردکلو، شاپور (1389) بانکداری اسلامی در جمهوری اسلامی ایران، تهران: نشر مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
زنگباری، ناصر (1394) حقوق بانکی، جلد 1، تهران: نشر جنگل.
عاملی جبعی، زین الدین بن علی (شهیدثانی)(1394) تحریر الروضه فی شرح اللمعه، جلد 1، تهران: نشر سمت.
سلطانی، محمد (1393)ح قوق بانکی، تهران: نشر میزان.
شعبانی، احمد (1392) بانکداری اسلامی (رویکرد اقتصادی و فقهی)، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق.
شعبانی، احمد و همکاران (1394) درآمدی بر بانکداری اسلامی، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق.
شمس، عبدالله (1394) جزوه اجرای احکام مدنی (مقطع کارشناسی ارشد)، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
صدر، سید محمدباقر (1393) بانک بدون ربا در اسلام (با ترجمه سید یحیی علوی)، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق.
صفایی، سید حسین (1387) قواعد عمومی قراردادها، تهران: نشر میزان.
عمید، حسن (1390) فرهنگ عمید، تهران: انتشارات امیرکبیر.
کاتوزیان، ناصر (1390) عقود معین (مشارکت ها و صلح)، جلد 2، تهران: نشر گنج دانش.
کاتوزیان، ناصر (1392) قواعد عمومی قراردادها، جلد 1، تهران: نشر شرکت سهامی انتشار.
محقق حلی، نجم الدین جعفر بن حسن (1408هـ.ق) شرائع الاسلام، جلد 2، قم: نشر اسماعیلیان.
محقق داماد، مصطفی و شیری، جمشید و قاسمی، فروغ (1395) «خرید دین در نظام بانکداری اسلامی»، فصلنامه آموزه‌های فقه مدنی،3، صص28-3.
مدنی کرمانی، عارفه (1374) اجرای احکام مدنی، تهران: نشر مجد.
معین، محمد (1386) فرهنگ معین، جلد 1، تهران: نشر بهزاد.
منصوری، سعید (1390) «بررسی ماهیت قرارداد استصناع در حقوق ایران»، فصلنامه حقوق، 2، صص 260-239.
موسویان، سید عباس و احمدی، سعید (1390) «بررسی تطبیقی مدل‌های عملیاتی کارت اعتباری در بانکداری اسلامی»، فصلنامه اقتصاد اسلامی، 43، صص 126-97.
موسویان، سید عباس (1376) عقود با بازدهی ثابت (مجموعه سخنرانی‌ها و مقالات هشتمین سمینار بانکداری اسلامی)، تهران: نشر موسسه عالی بانکداری ایران.
موسویان، سید عباس (1386) «طراحی کارت‌های اعتباری در بانکداری بدون ربا بر اساس بیع مرابحه»، فصلنامه اقتصاد اسلامی، 28، صص 138-117.
موسویان، سید عباس (1390) «کاربرد مرابحه در بانکداری بدون ربا»، فصلنامه روند پژوهش‌های اقتصادی، 59، صص 57-33.
مهاجری، علی (1384) شرح جامع قانون اجرای احکام مدنی، جلد 1، تهران: نشر فکرسازان.
نجفی، محمدحسن بن باقر (1404هـ.ق) جواهرالکلام، جلد 24، بیروت: دار احیاءالتراث العربی.
نظافتیان، عبدالعلی (1391) بررسی و نقد اصول و مبانی قانونی و حقوقی بانکداری بدون ربا در ایران، تهران: نشر قدیس.
نظرپور، محمدنقی (1390) «استقلال یا عدم استقلال عقد استصناع»، مجله فقه اهل‌بیت، 67-66، صص 168-121.
هدایتی، علی‌اصغر و همکاران (1389) عملیات بانکی داخلی، تهران: نشر موسسه عالی بانکداری ایران.