اثر خسارت مقطوع قراردادی در قواعد عام و رقابتی؛ بررسی تطبیقی نظام حقوقی ایران، کامن لا و اتحادیه اروپا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه حقوق، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه بجنورد، بجنورد، ایران

2 استادیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه شیراز

چکیده

به طور معمول قصد و هدف مشترک طرفین قرارداد اجرای کامل مفاد آن است. برای جلوگیری از نقض قرارداد و تحقق خواست مشترک طرفین، ضمانت اجراهای متعددی وجود دارد که یکی از آن‌ها پیش‌بینی مبلغ معینی در قرارداد به‌عنوان خسارت مقطوع است. هدف از این پژوهش بررسی اثر این ضمانت اجرا در قواعد عام و رقابتی است. در این راستا به بررسی ماهیت و آثار حقوقی این روش پرداخته شده تا به این سؤال اصلی پاسخ دهد که ماهیت و آثار حقوقی خسارت مقطوع در نظام‌های حقوقی مورد تطبیق چیست و کدام نگرش با عدالت معاوضی و هدف قراردادی سازگاری بیشتری دارد؟ در کنار قواعد عام، در قواعد رقابتی اعمال رویه‌های ضد رقابتی تعادل نسبی قدرت میان طرفین قرارداد را بر هم می‌زنند. بر اساس یافته‌های این پژوهش، اثر گنجاندن این ضمانت اجرا مطابق قواعد عام، سه رویکرد است: اعمال و اجرای مطلق– مانند حقوق ایران و حقوق فرانسه قبل از اصلاحات سال 1975؛ بطلان شرط – در صورت کیفری بودن آن - در نظام حقوق عرفی و اعمال و اجرای خسارت مقطوع با امکان تعدیل آن در خصوص شروط نامعقول و گزاف (اصول UNIDROIT، PECL و حقوق فرانسه پس از اصلاحات سال 1975). از دیگر سوی، قواعد رقابتی بدون هرگونه اغماض در مواجهه با شروط غیرمنصفانه، به اعمال ضمانت اجراهای مختلف ازجمله اعلام فسخ یا بطلان قرارداد و یا دستور به توقف اجرا رویه و رفتار خلاف قواعد رقابتی روی آورده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Comparative Study on the Effect of Liquidated Damages in General and Competitive Rules (Iranian Law, Common Law, European Union Law)

نویسندگان [English]

  • fezzeh salimi 1
  • Hanieh Zakerinia 2
1 assistant professor, law department, humanities faculty, university of bojnord, bojnord, Iran
2 Shiraz University
چکیده [English]

Normally, the common intention and goal of the parties to the contract is the full implementation of its provisions. To prevent breach of contract and fulfill the common will of the parties, there are several performance guarantees that One of them is the provision of a certain amount in the contract as a liquidated damages. The purpose of this study is to investigate the effect of this performance guarantee on general and competitive rules. In this regard, the nature and legal effects of this method have been studied to answer this main question that What is the nature and legal effects of liquidated damages in applicable legal systems, and which approach is more compatible with reciprocal justice and the purpose of the contract? In addition to the general rules, in competitive rules, the application of anti-competitive practices upsets the relative balance of power between the parties to the contract.The effect of including this performance guarantee in accordance with the general rules is three approaches: Absolute application - such as Iranian law and French law before the 1975 reforms; The invalidity of the condition - in the system of common law and the application and execution of partial damages with the possibility of adjusting it to unreasonable and exaggerated conditions (UNIDROIT principles, PECL and French law after the 1975 amendments).

کلیدواژه‌ها [English]

  • Liquidated Damages
  • Penal Clause
  • Unfair Condition
  • Adjustment
  • Dominant Position

مراجع

الف. فارسی
ابراهیمی، گیتی (1381) «اعمال قواعد عمومی قراردادهای در شروط تحمیلی»، پایان‌نامه برای اخذ درجه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران.
اخلاقی، بهروز و امام، فرهاد (1379) اصول قراردادهای تجاری بین‌المللی، چاپ اول، تهران: موسسه مطالعات و پژوهش­های حقوقی شهر دانش.
امامی، سید حسن (1371) حقوق مدنی، ج 1، تهران: نشر اسلامیه.
امینی، منصور و دیگران (1391) «نحوه مقابله نظام‌های حقوقی با شروط ناعادلانه قراردادی و سکوت قانون حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان ایران»، مجله تحقیقات حقوقی، شماره 59، صص 212-171.
انصاری، مهدی (1390) تحلیل اقتصادی حقوق قراردادها، چاپ اول، تهران: انتشارات جنگل.
باریکلو، علیرضا (1382) «ضمانت اجرای حقوقی سوءاستفاده از وضعیت اضطراری طرف قرارداد»، مجله حقوق خصوصی دانشگاه تهران، دوره 1، شماره 4، صص 45-25.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1391) ترمینولوژی حقوق، تهران: کتابخانه گنج دانش.
حبیبی درگاه، بهنام (1389) اصول حقوق قرارداد اروپا، چاپ اول، تهران: انتشارات مجد.
حسین‌آبادی، امیر (1381) «بررسی وجه التزام مندرج در قرارداد»، مجله تخصصی دانشگاه علوم اسلامی رضوی، سال دوم، زمستان، شماره 2 (پیاپی 6)، صص 47 - 59.
ساردویی نسب، محمد، کاظم پور، سید جعفر (1390) «مؤلفه‌های غیرمنصفانه بودن قراردادها»، مجله حقوقی دادگستری، دوره 75، شماره 75، صص 37 - 74.
شعاریان، علی‌اکبر، ترابی، ابراهیم (1389) اصول حقوق قراردادهای اروپا و حقوق ایران (مطالعه تطبیقی)، چاپ اول، تبریز: انتشارات فروزش.
صفایی، سیدحسین (1382) حقوق مدنی، تهران: نشر میزان.
صفایی، سیدحسین (1385) دوره مقدماتی حقوق مدنی، جلد دوم: قواعد عمومی قراردادها، تهران: نشر میزان.
طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم، (1340 ه.ق.) سؤال و جواب، نجف اشرف: مطبقه الحیدریه.
عادل، مرتضی (1380) «توافق بر خسارت در قراردادها»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 53، شماره 813، صص 77 - 112.
غفاری فارسانی، بهنام (1393) حقوق رقابت و ضمانت اجراهای مدنی آن، چاپ اول، تهران: نشر میزان.
فضائلی، مصطفی و دیگران (1389) «توافقات ضد رقابت تجاری»، فصلنامه حقوق دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، شماره 8، صص 263-262.
کاظم پور، سید جعفر (1389) «بررسی تطبیقی حمایت از طرف ضعیف قرارداد در ایتالیا و دکترین نامعقول بودن در ایالت متحده امریکا»، مجله حقوق دادگستری، دوره 74، شماره 71، صص 139 - 180.
  کاتوزیان، ناصر (1383) قواعد عمومی قراردادها، ج 5، چاپ سوم، تهران: شرکت سهامی انتشار
کریمی، عباس (1381) «شروط تحمیلی از دیدگاه قواعد عمومی قراردادها»، مجله پژوهش‌های حقوقی، دوره 1، شماره 1، صص 75 - 82.
لطفیان، حسین (1371) قولنامه: ماهیت حقوقی و آثار آن، چاپ دوم، تهران: انتشارات روزنامه رسمی.
محقق قمی، میرزا ابوالقاسم (1376) جامع الشتات، ج 2، چاپ اول، تهران: انتشارات کیهان.
معبودی نیشابوری، رضا (1392) «قرارداد‌های تبعیض‌آمیز مخل رقابت مطالعه تطبیقی در حقوق ایران، ایالات‌متحده امریکا و اتحادیه اروپا»، دوفصلنامه دانش حقوق اقتصادی، دوره 20، شماره 3، صص 135 - 165.
مقصودی، رضا (1390) «تعدیل وجه التزام و نتایج آن در حقوق فرانسه، انگلیس و ایران»، پژوهش‌نامه حقوق کیفری، دوره 2، شماره 2، صص 103 - 119.
 
ب. عربی
غزال، جبرائیل (1963) أبحاث حقوقیة: سلطة القاضی فی تعدیل التعویض الإتفاقی، مجلة: القانون ; السنة الرابعة عشرة، العدد 3 .
 
ج. انگلیسی
Atiah, patrick & Smith, Stepphen A. (2005) Atiah ̓s Introduction to the Law of Contract, 6thed, Oxford: Clarendon Press.
Broder, Douglas (2010) Antitrust Law and Enforcement: A Practice Introduction, New York: Oxford University Press.
Ibbetson, David John (2001) A Historical Introduction to the Law of Obligations, first published in Paperback, Oxford University Press.
Edwards, Carolyn (2009) Freedom of Contract and Fundamental Fairness for Individual Parties: The Tug of War Continues, Faculty Pub, originally published at 77 UMKC L. Rev. 647.
Foer, Albert (2016) Abuse of Superior Bargaining Position (ASBP): What Can We Learn from Our Trading Partners? AAI Working Paper No. 16-02، Available at:
 http://www.antitrustinstitute.org/content/working-paper-no-16-02-abuse-superior-bargaining-position-asbp-what-can-we-learn-our-trading
Greene, Hillary (2010) “Antitrust Censorship of Economic Protest”, Duke Law Journal, Vol.59, No.6, pp.1037-1104.
ICN, Special Program for Kyoto Annual Conference (Apr.2008) Report on Abuse of Superior Bargaining Position, Task Force for Abuse of Superior Bargaining Position, Kyoto, Japan.
Jowitt, William (1982) Jowitt’s Dictionary of English Law, 7thed, Great Britain: Pitman Press.
Lando, Ole & Beale, Hugh (2000) "Principles of European Contract Law", Parts I & II, Prepared by the Commission on European Contract Law, Kluwer Law International, The Hague, London, Boston.
Lawson, Frederick. H. (1980) Contract Remedies of English Law, 2nded, London: Buttersworth.
Nicholas, Barry (1992) The French Law of Contract, 2nded, Oxford: Clarendon Press.
Patterson, Mark R (2015) “Standardization of Standard-Form Contracts: Competition and Contract Implications”, William & Mary Law Review,  Rev. 327,  Vol. 52, pp.357-358.
Treitel, Guenter Heinz (1995) The Law of Contract, 9thed, London: Sweet & Maxwell.
Walt, Steve (2011) Penalty Clause And Liquidated Damages, Contract Law and Economics,
USA, Massachusetts, Edward Elgar Pub, p: 179-207.
 
- قوانین و مقررات
Lanham (Trademark) Act (Pub.L. 79–489، 60 Stat. 427، enacted July 5, 1946, codified at 15 U.S.C. § 1051 et seq. (15 U.S.C. ch. 22))
Principles Of European Contract Law (PECL), 1998.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار