جنبه‌های حقوقی سانحه‌ هوایی هشتم ژانویه 2020 مربوط به پرواز شماره ۷۵۲ شرکت هواپیمایی اوکراین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد

2 دانش آموختۀ دکتری حقوق بین الملل دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

در 18 دی ۱۳۹۸ پرواز شماره ۷۵۲ شرکت هواپیمایی اوکراین که از تهران به مقصد کیف در حال ‌پرواز بود، در مدت‌زمان کوتاهی پس از پرواز مورد اصابت موشک قرار گرفت و تمامی سرنشینان آن جان باختند. ستاد کل نیروهای مسلح ایران با صدور بیانیه‌ای اعلام می‌کند که شلیک به هواپیما براثر بروز خطای انسانی و اشتباه پدافند هوایی ایران در تعیین ماهیت هواپیما بوده است. این مقاله که در انجام تحقیق از روش توصیفی- تحلیلی استفاده کرده است به این پرسش اصلی می‌پردازد که مسئولیت حقوقی و کیفری در قبال این سانحه برای چه اشخاصی ایجاد می‌شود و جبران خسارت‌های ناشی از این سانحه از چه طریق امکان‌پذیر است؟ اقدام پدافند هوایی که به دولت ایران قابل‌انتشار است، تعهدات بین‌المللی ایران ازجمله تعهدات به‌موجب کنوانسیون بین‌المللی هواپیمایی کشوری (سال 1944) را نقض می‌کند و زمینه مسئولیت بین‌المللی دولت ایران را فراهم می‌آورد. ازاین‌رو، هر یک از دولت‌های متبوع جان‌باختگان این سانحه می‌تواند با پیگیری سازوکار پیش‌بینی‌شده در کنوانسیون بین‌المللی هواپیمایی کشوری این مسئله را تا طرح دعوا در دیوان بین‌المللی دادگستری دنبال کند. همچنین، مسئولیت کیفری افراد مسبب این سانحه به‌طور هم‌زمان قابل‌تعقیب است. بااین‌حال، دولت ایران می‌تواند به دنبال رفتار با حسن نیت خود در پذیرش شلیک به هواپیما و اظهار تأسف شدید، با اقدام‌هایی از قبیل تعقیب کیفری مؤثر افراد مرتبط و مذاکره با دولت‌های متبوع جان‌باختگان و پرداخت غرامت و کسب رضایت خانواده‌های جان‌باختگان، از عواقب شدیدتری که ممکن است به‌واسطه رجوع به دیوان بین‌المللی دادگستری یا دیوان بین‌المللی کیفری و یا دادگاه‌های ملی برای آن به وجود بیاید، پیشگیری کند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Legal aspects of Aerial Incident of the 3 January 2020 Concerning Ukraine International Airlines Flight 752 and International Responsibility Arising from it

نویسندگان [English]

  • Azam Amini 1
  • Vahid Bazzar 2
1 Assistant professor, Law and Political Science of Ferdowsi, Mashhad
2 P.H.D of International Law, Faculty of Law and Political Sciences, Allameh Tabataba'i University
چکیده [English]

On January 8, 2020, Ukraine International Airlines Flight 752, which was flying from Tehran to Ukraine, was hit by a missile shortly after takeoff and killed all its passengers. The General Staff of the Armed Forces of the Islamic Republic of Iran has issued a statement declaring that the firing on the aircraft was because of the human error and a mistake by the Iranian Air Defense in determining the nature of the aircraft. This article, which uses a descriptive-analytical method in conducting research, addresses the main question of who is responsible for civil and criminal responsibility for this incident, and how is it possible to repair the damages caused by this incident? The air defense action, which can be attributed to Iran, violates Iran's international obligations, including the obligations under the International Civil Aviation Convention (1944), and raises the international responsibility of Iran. following the mechanism provided for in the International Convention on Civil Aviation. However, Iran could pursue its good actions in accepting firefighting and expressing its regret, with measures such as effective prosecution of those involved and negotiating with the victims' State of nationality and compensation and satisfaction of its families and Prevent more severe consequences by resort to the International Court of Justice or the International Criminal Court or national courts.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ukrainian passenger aircraft
  • responsibility
  • reparation
  • International Court of Justice
  • International Criminal Court

مراجع

اسماعیلی، شیوا (1398) «بررسی مسئولیت حقوقی ناشی از سقوط هواپیمای مسافربری در حقوق ایران و اسناد بین‌المللی»، فصلنامه قانون یار، دوره 3، شماره 9، صص 320-299.
ایرنا، (1398)، «اطلاعیه ستاد کل نیروهای مسلح درباره سقوط هواپیمای مسافربری اوکراین» (تاریخ مشاهده 24/4/1399) در: .www.irna.ir/news/83628809
ایرنا، (1398)، «پرداخت خسارت هواپیمای اوکراینی به توافق تهران و کی‌یف بستگی دارد» (تاریخ مشاهده 24/4/1399) در: .www.irna.ir/news/83630211
ایرنا، (1398)، «خطای انسانی در سقوط هواپیمای اوکراینی تأیید شد» (تاریخ مشاهده 24/4/1399) در: .www.irna.ir/news/83640767
ایرنا، (1398)، «مشخصات پهپادی که در ترور سردار سلیمانی استفاده شد» (تاریخ مشاهده 24/4/1399) در: .www.irna.ir/news/83620416
ایزانلو، محسن و اشراقی آرائی، مجتبی (1391) «حقوق و تعهدات طرفین قرارداد اجاره هواپیما در بیمه‌های هوایی: بررسی الحاقیه بیمه‌نامه AVN67B»، پژوهشنامه بیمه، سال 27، شماره 3، صص 173-147.
بادینی، حسن (1389) «مطالعه تطبیقی مسئولیت مدنی غیرقراردادی متصدی حمل‌ونقل هوایی»، فصلنامه حقوق، دوره 40، شماره 3، صص 76-57.
بذّار، وحید (1399) «جان دو علیه ایران: پیگیری قضایی سانحه هواپیمای مسافربری اوکراین در دادگاه اونتاریو کانادا»، تارنمای انجمن ایرانی سازمان ملل متحد (تالار گفتگو).
بذّار، وحید (1397) تأثیر تقصیر زیان‌دیده بر مسئولیت دولت در حقوق بین‌الملل، رساله دکتری در رشته حقوق بین‌الملل عمومی دانشگاه علامه طباطبائی.
بذّار، وحید (1393) «جایگاه مسئولیت بین‌المللی در حقوق بین‌الملل در پرتو طرح‌های کمیسیون حقوق بین‌الملل در خصوص مسئولیت بین‌المللی دولت‌ها (2001) و سازمان‌های بین‌المللی (2011)»، مجله حقوق ملل، سال 4، شماره 16، صص 124-115.
جباری، منصور (1388) «مروری بر اسناد حاکم بر حقوق حمل‌ونقل بین‌المللی هوایی و سیر تحول آن»، پژوهش حقوق و سیاست، سال 11، شماره 26، صص 62-43.
جباری، منصور (1389) «مفهوم حادثه در حقوق حمل‌ونقل هوایی»، پژوهش‌های حقوق تطبیقی، دوره 14، شماره 2، صص 108-79.
حبیبی، همایون و بذّار، وحید (1396) «حملات سایبری و ممنوعیت توسل به زور»، مجله تعالی حقوق، شماره 19، صص 178-155.
فخاری، امیرحسین و محمدزاده، مسلم (1386) «ارکان تحقق مسئولیت قراردادی متصدی حمل‌ونقل هوایی در برابر مسافر در سیستم ورشو و کنوانسیون مونترآل 1999»، پژوهش‌نامه حقوق اسلامی، دوره 8، شماره 25، صص 238-197.
عبداللهی، محسن و شافع، میرشهبیز (1386) مصونیت قضایی دولت در حقوق بین‌الملل، تهران: اداره چاپ و انتشارات ریاست جمهوری.
عزیزی، ستار و بذّار، وحید (1398) «دفاع مصونیت دولت پس از پذیرش ارجاع اختلاف به داوری بین‌المللی»، مجله مطالعات حقوق عمومی، دوره 49، شماره 2، صص 490-471.
علوی، سید محمد و هادیان، مهدی و اسماعیلی، محمد (1398) «مسئولیت کیفری ناشی از سوانح هوایی به‌وسیله پروازهای نظامی»، فصلنامه علوم و فنون نظامی، سال 15، شماره 47، صص 78-53.
موسوی، فضل‌الله و بذّار، وحید (1395) «نظارت قضایی محاکم بین‌المللی بر شورای امنیت سازمان ملل متحد»، مجله حقوقی بین‌المللی، شماره 54، صص 90-59.
نژندی‌منش، هیبت‌الله و بذّار، وحید (1396) «تکمیلی بودن صلاحیت دیوان بین‌المللی کیفری و جنایت تجاوز»، مجله آموزه‌های حقوق کیفری، شماره 14، صص 224-201.
 
ب. انگلیسی
Amarasinghe, Punsara and Jayawardane, Eshan (2020) “International Law and the Downing of Ukraine International Airlines Flight 752,”BESA Center Perspectives Paper,No. 1,414, pp.1-3.
Brown, Par Rory Stephen (2007) “Shooting Down Civilian Aircraft: Illegal, Immoral and Just PlaneStupid,” Quebec Journal of International Law, Vol. 20, Issue. 1, pp.57-106.
Donahue, Bernard E. (1989) “Attacks on Foreign Civil Aircraft Trespassing in National Airspace,” A. F. L. Rev, Vol. 30, pp. 49-76.
Foont, Brian E. (2007) “Shooting down Civilian Aircraft: Is There anInternational Law,”Journal of Air Law and Commerce, Vol. 72, Issue. 3, pp.695-725.
Geib, Robin. (2005) “Civil Aircraft as Weapons of Large-Scale Destruction: Countermeasures, Article 3BIS of the Chicago Convention, and Countermeasures, Article 3BIS of the Chicago Convention, and the Newly Adopted German "Luftsicherheitsgesetz" the Newly Adopted German "Luftsicherheitsg,” Michigan Journal of International Law, Vol. 15, pp. 227-256.
Karber, Phillip A. (2002) “Re-Constructing Global Aviation in an Era of the Civil Aircraft as a Weapon of Destruction,” Quebec Journal of International Law, Vol. 15, pp.781-814.
Milanovic, Marko (2020) “Mistakes of Fact When Using Lethal Force in International Law,”www.ejiltalk.org, pp.1-3.
Papp, Zoltan (2016) “States’ interpretation of the rules of international law regarding the use of force against civil aircraft in cases before the International Court of Justice,”Pázmány Law Working Papers 2016/13, pp.1-13.
Sulyok, Gabor (2006) “An Assessment of the Destruction of Rogue Civil Aircraft under International Law and Constitutional Law,”Fundamentum, pp.5-30.
 
 
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار