صحت معامله با حسن نیت در تعارض با شرط منع عمل حقوقی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه پیام نور

2 دانشیار دانشگاه پیام نور

3 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشگاه پیام نور

چکیده

توافق یا شرطی که بر اساس آن مشروط علیه نسبت به مال یا تعهدی از انجام عمل حقوقی مخالف و معارض ممنوع می‌شود مانند شرط عدم رقابت بین کارفرما و مستخدم یا شرط عدم فروش یا اجاره مال معین شرط ترک فعل حقوقی نام دارد. مسئله این تحقیق شناسایی تأثیر این نهی و منع مشروط و حکم عمل حقوقی معارض با شرط است. صراحت به بطلان معامله معارض با شرط مندرج در مواد 454 و 455 قانون مدنی متضمن قاعده‌ای عام در این زمینه نیست. در نظریات حقوقی راجع به شروطی که مورد آن مال است گاه بدون تفکیک بین وجود یا عدم حق عینی مشروط علیه بر مال نظریات متعارضی بیان شده است؛ در عقود عهدی راهکار مناسبی بیان نشده است. این پژوهش با تفکیک عمل حقوقی معارض به عمل توأم با حسن نیت شخص ثالث و عمل توأم با سوءنیت وی، درصدد استثنا کردن بطلان و دفاع از ضمانت اجرای صحت و جبران خسارات مشروط له از طرق دیگر است. اصول صحت و لزوم و قاعده منع سوءاستفاده از حق، قاعده حمایت از شخص ثالث با حسن نیت و نظریه کارایی اقتصادی و نقض کارآمد قرارداد، از مهم‌ترین مبانی دفاع از نظریه صحت عمل حقوقی معارض در این تحقیق است.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The validity of the transaction in good faith in contravention of the prohibition on legal action

نویسندگان [English]

  • jalal soltan ahmadi 1
  • ebrahim taghizadeh 2
  • Razieh Taghizadegan 3
1 Assistant Professor Payame Noor University
2 Associate Professor Payame Noor University
3 PhD student of private law, Payame Noor University
چکیده [English]

The condition of omission in the Iranian legal system indicate a contractual term by which a party to contract undertakes not to take an action. The purpose of this research is to identify the effect of this clause. In this regard, it must be remarked that the solution of annulment as stipulated Articles 454 and 455 of the Civil Code does not count as a general rule. Also, it must be noted that in property contracts, the issue of omission has raised a variety of conflicting positions on the part of the legal scholarship. This essay tackles the question of how we can approach the issue of omission as a condition in contracts without stepping into frustrating the contract. In so doing, a number of general principles will be invoked and discussed.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Clause
  • condition
  • frustration
  • Contract validity
  • Good faith
  • Non juridical act
  • اصلانی، حمیدرضا (1386) «ضمانت اجرای شرط ترک فعل حقوقی از منظر فقه امامیه و حقوق مدنی ایران با رویکردی بر آرای امام خمینی ره»، مجله علوم اجتماعی، پژوهشنامه متین، شماره ۳۶، صص20-1.
  • امامی، حسن (1394) حقوق مدنی (جلد 1)، چاپ 36، تهران: انتشارات اسلامیه.
  • امین، سید امیرمهدی (1387) «اصل لزوم در فقه و قانون مدنی ایران»، فصلنامه دیدگاه‌های حقوقی، دانشکده علوم قضایی و خدمات اداری، شماره 45-44، صص 52-11.
  • جعفری لنگرودی، محمدجعفر (۱۳۶۹) حقوق تعهدات (جلد 1)، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  • جعفری لنگرودی، محمدجعفر (۱۳78) مبسوط در ترمینولوژی حقوق، ۵ جلدی، چاپ اول، تهران: گنج دانش.
  • جهانگیری، محسن و یزدانی، غلام‌رضا (1391) «بررسی اقسام شرط و آثار آن با تکیه بر نقض تعهد»، مجله آموزه‌های فقه مدنی، بهار و تابستان، ۵، صص 54-25.
  • دینی ترکمانی، علی (1392) «نسبت میان مکتب کمبریج و تعدیل به روش انفجار درمانی»، مجله دنیای اقتصاد، تهران، دوره 97، صص 29-28.
  • شعاریان، ابراهیم و ترابی، ابراهیم (۱۳۸۹) اموال حقوق قراردادهای اروپا و حقوق ایران (مطالعه تطبیقی)، تبریز: انتشارات فروزش.
  • شهابی، مهدی (۱۳۹۴) «قرارداد به مثابه قانون طبیعی (عقلی)؛ تأملی در مبنای مفاد قرارداد در نظام حقوق قراردادهای ایران و فرانسه»، مجله مطالعات حقوق تطبیقی، دوره ۶، شماره ۲، پائیز و زمستان، صص 625-601.
  • شهیدی، مهدی (13۶۹) «رابطه انسان با حقوق کلی مدنی و حق کلی اجرای حقوق»، مجله تحقیقات حقوقی، دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی، شماره ۸، پاییز و زمستان، صص 150-133.
  • صفایی، سید حسین و قاسم‌زاده، سید مرتضی (1376) حقوق مدنی (اشخاص و محجورین)، چاپ دوم، تهران: سمت.
  • عبدی پور فرد، ابراهیم و عبدالرضا پرهیزگار (1394) «بررسی تطبیقی مبانی التزام به عقد با تأکید بر نظریه اعتماد»، فصلنامه پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، دوره 4، صص 92-67.
  • کاتوزیان، ناصر و محمدهادی عباس‌زاده (1392) «حسن نیت در حقوق ایران»، فصلنامه حقوق، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، 43 شماره 3، صص 186-167.
  • کاتوزیان، ناصر (1378) اموال و مالکیت، چاپ دوم، تهران: دادگستر.
  • کاتوزیان، ناصر (۱۳۷۲) قواعد عمومی قراردادها (جلد ۱). چاپ دوم، تهران: انتشارات مدرس.
  • کریمی، عباس (1391) «تلاشی برای ساماندهی نظریه عدم نفود مراعی»، فصلنامه دیدگاه‌های حقوق قضائی، 17 شماره 58، صص 188-157.
  • قربانیان، حسین (۱۳۸۹) «مسئولیت مدنی کارگزاران بورس و فرآیند طرح دعاوی مرتبط در مراجعه صالحه»، مجله پژوهش‌های حقوقی، شماره ۱۷، صص ۳۴۰-۳۰۳.
  • مبین، حجت و لؤلؤ، سیده مهناز (۱۳۹۶) «مبانی و چگونگی جبران خسارت وارده به خریدار در معامله فضولی با مطالعه تطبیقی در حقوق انگلستان»، مجله مطالعات حقوقی دانشگاه شیراز، دوره نهم، شماره چهارم، زمستان، صص ۲۷۴-۲۴۶.
  • محقق داماد، سید مصطفی (1374) قواعد فقه بخش مدنی 2، چاپ اول، تهران: سمت.
  • میرزا نژاد جویباری، اکبر (1386) «امکان ابطال قرارداد معارض در حقوق ایران و انگلیس»، مجله حقوق مدنی تطبیقی تهران، انتشارات سمت و موسسه حقوق تطبیقی دانشگاه تهران، بهار، چاپ اول، صص 63-41.
  • نجفی، محمدحسن بن باقر (1368) جواهر الکلام، جلد 22، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
  • نسیمی سکوتی، رضا (1395) «بررسی فقهی و حقوقی ضمانت اجرای تخلف از شرط، ترک فعل حقوقی»، مجله آموزه‌های فقه مدنی، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، 13 بهار و تابستان، صص27-11.

 

 

ب. عربی

  • آخوند خراسانی، محمدکاظم (1417) کفایه الاصول، قم: موسسه آل البیت، الاحیاء التراث.
  • آل عصفور بحرانی، یوسف بن احمد بن ابراهیم (1410ق) الحدائق النضره فی احکام العتره الطاهره، چاپ دوم، بیروت: دارالاضواء.
  • انصاری، شیخ مرتضی (۱۴۲۰) المکاسب، جلد ۵، قم: الهادی.
  • خوانساری نجفی، موسی (1418ق) منیه الطالب فی شرح المکاسب، قم: موسسه نشر اسلامی.
  • خویی، سیدابوالقاسم (بی‌تا) مصباح الفقاهه، بی جا.
  • شهیدی تبریزی، میرزا فتاح (1407 ق) هدایه الطالب الی اسرار المکاسب، قم: کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی.
  • طباطبایی یزدی، شیخ محمدکاظم (1342) عروه‌الوثقی، نجف: مطبعه الآداب.
  • طوسی، محمد بن حسن (1378) الخلاف، قم: مؤسسه نشر اسلامی.
  • عاملی جبعی، زین‌الدین بن علی (1416 ق) مسالک الفهام فی شرح شرائع الاسلام. قم: مؤسسه معارف اسلامی.
  • عاملی کرکی، علی بن حسین (1414 ق) جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم: مؤسسه معارف اسلامی.
  • علامه حلی، حسین بن یوسف بن مطهر (1378) تحریرالاحکام الشرعیه علی مذهب الامامیه، مشهد: چاپ سنگی، مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
  • کاشف الغطاء، حسن بن جعفر (1422 ق) انوارالفقهاهه(کتاب البیع)، چاپ اول، نجف: مؤسسه کاشف الغطاء.
  • مامقانی، عبدالله(بی تا) مناهج المتقین فی فقه ائمه الحق و الیقین، قم: مؤسسه آل البیت(ع) الاحیاء التراث.
  • محقق اصفهانی، محمد حسین (1418) حاشیه مکاسب (جلد ۴)، تحقیق محمد آل سباع، قم: موسسه النشر الاسلامی العلمیه.
  • محقق یزدی طباطبایی، عبدالعزیز (1378) حاشیه مکاسب (جلد ۲)، قم: موسسه اسماعیلیان.
  • مقدس اردبیلی، احمد بن محمد (1411 ق) مجمع الفائده و البرهان فی شرح الاذهان الی الاحکام الایمان، قم: مؤسسه نشر اسلامی.
  • مکارم شیرازی، ناصر (۱۳۷۰) القواعد الفقهیه، الجزء الثانی، الطبعه الثلاثه، قم: مدرسه الامام علی بن ابی طالب علیه السلام.
  • موسوی بجنوری، سیدمیرزاحسن (1377) القواعد الفقهیه، قم: دارالکتب العلمیه.
  • موسوی خمینی، سیدروح الله (بی تا) کتاب البیع، قم: چاپخانه مهر.
  • موسوی خمینی، سید روح ا... (بی تا) البیع، قم: دارالعلم.
  • نائینی، محمد حسین (1413 ق) المکاسب و البیع، تقریر محمد تقی آملی، قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
  • نراقی، موسی احمد بن محمد مهدی (1375) عوائد الامام فی بیان قواعد الاحکام و مهمات مسائل الحلال و الحرام، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.

ج. انگلیسی

  • Bennett, Arthur (2013) "Liability of Department Stores for Torts of Lessees", John's Law Review, Vol. 15: Iss. 1, Article 6.pp.32-40.
  • Clark, Joseph (1992) Legal file the Cumberland Glass Mfg. Co, De Witt, 120 Md. 381- 392, 87 Atl, New Jersey: Manufacturer Notes: Cumberland Glass Manufacturing Company Bridgeton Directories.  
  • Hornstein, v. Podwitz (1930) Legal file the Van Wyck v. Manning, 173 N.E. 674, 254 N.Y. 443, New York: New York Court of Appeals.
  • Helleringer, Genevive (2017) "The Anatomy of the New French Law of Contract", European Review of Contract Law, 13, issue 4, pp. 355-375.

 

  • Lai, ho hock (1994) "Can a Thif Pass Title to Stolen Goods", Singapore Academy of Law Journal, Vol.6.S.Ac.L.J.pp.439-440.

 

  • Leathem, Quinn v. (1901) Is a Case on Economic Tort and is an Important Case Historically for British Labour Law.A. C. pp.203- 495, London: Court: House of Lords.

 

  • Marsters, Beekman V. (1907) Supreme Judicial Court of Massachusetts,195 Mass. 205.80N. E. 817, Massachusetts: Published opinions from Massachusetts courts.
  • Post, Robert M. (2013) "Validity of Contract Based upon Breach Of Prior Existing Contrast", John’s Law Reviow, Volume15, Issue 1 Volume15, Article 7, Number 1, pp.70-80.
  • Raymond R. Farrell (1950) "Regulation of Union Security Contracts", The Yale Law Journal, 59, No. 3, pp. 554-561.

 

  • Sadurski, Wojciech (1984) "Social Justice and Legal Justice", Springer Law and Philosophy, Vol. 3, pp. 329-354.

 

  • Said v. Butt (1920) The case said v. Butt, 3 K. B. 497. See note 21, supra. London: Jurisdiction: England and Wales.

 

د. فرانسوی