تأملی بر مدل‌های مسئولیت کیفریِ اشخاص حقوقی (مطالعه‌ نظام‌های کیفری آمریکا، استرالیا و ایران)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه شیراز

چکیده

نظام‌های حقوقی برای فائق آمدن بر معضل انتساب مسئولیت کیفری به اشخاص حقوقی تا کنون سازوکارهای مختلفی را به بوته آزمایش برده‌اند؛ از جمله، مسئولیت کیفری مافوق و کارفرما، مسئولیت کیفری مبتنی بر نظریه مغز متفکر، مسئولیت کیفری استوار بر ایده تقصیر جمعی، مسئولیت کیفری مأخوذ از نظریه قدرت و پذیرش که به رغمِ داشتن تفاوت‌های معنادار، بر انتقال تقصیر از فرد یا افرادی خاص به شخص حقوقی‌‌ موضع مشترک دارند. مسئولیت کیفری سازمانی اما برگرفته از احراز تقصیر در ساختار شخص حقوقی و به عبارتی سیاست جرم‌زای آن و نه فردی معین است. نظام کیفری ایران، به‌موجب ماده (143) قانون مجازات اسلامی به مسئولیت اشتقاقی مبتنی بر نظریه نمایندگی قانونی‌ گرایش نشان داده است. رویکرد مضیقی که از دو سو مولّد اشکال است: نخست، عدم توجه به نمایندگی قراردادی و دیگر، عدم اعتنا به مسئولیت سازمانی. با این بیان، پرسش اساسی آن است که از چه روی می‌توان به نوعی از مسؤولیت دست یافت که از یک‌جهت از کم‌ترین اِشکال برخوردار و از جهت دیگر با گونه‌های اشخاص حقوقی بیشترین همسویی را داشته باشد؟ از جمله مهم‌ترین دلایل انجام این تحقیق که روش آن توصیفی-تحلیلی و ابزار گردآوری آن کتابخانه‌ای است، نوپا بودن مسؤولیت کیفری قاعده‌مند اشخاص حقوقی به‌ویژه در نظام کیفری ایران و هدف بنیادین آن، استخراج ضعف‌های مترتب بر سازوکارهای انتساب مسؤولیت به آن‌ها و ارائه‌ طریق برای رفع‌شان است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Contemplation on Criminal Liability Models of Legal Persons

نویسنده [English]

  • mohsen sharifi
چکیده [English]

Legal systems to overcome the problem of attributing criminal responsibility to persons have already tested various solutions for including criminal responsibility of superiors and employers, criminal responsibility based on the theory Thoughtful Brain, criminal responsibility based on the idea of ​​collective blame, criminal responsibility arising from the theory of power and acceptance. These models, have a common position on the transfer of fault from a person or special persons to a legal person. The criminal liability of an organization is based on the fault of legal person’s structure, in other words, the entity’s policy of crime production, and not a certain Individual. The Iranian penal system Under Article 143 of the Islamic Penal Code has shown a tendency to derivative responsibility based on the legal representation theory. With this in mind, the fundamental question is: how this model of responsibility can be adjusted to the realities of corporate crimes on the ground. This research seeks to examine the flaws and limitations of the criminal model used in the Iranian Penal Code and to propose a solution for strengthening the present model.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Legal persons
  • Competency Criminal
  • Criminal liability
  • Direct criminal liability
  • vicarious liability

مراجع

 اردبیلی، محمد (1395) حقوق جزای عمومی، جلد دوم، چاپ چهل و پنجم، تهران: نشر میزان.
 استفانی، گاستون و دیگران (1383) حقوق جزای عمومی، چاپ دوم، جلد اول و دوم، تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.  
اشتیاق، وحید (1385) مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی، رساله دکتری، مدرسه عالی شهید مطهری.
رفیع‌زاده، علی (1392) مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی حقوق عمومی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه    شهید بهشتی.
روح الامینی، محمود (1387) «دگرگونی‌های مسؤولیت کیفری اشخاص حقوقی در نظام حقوقی فرانسه»، مجله فقه و حقوق، سال چهارم، شماره 16، صص 156-129.
حسنی، محمد حسن (1389) مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی در قتل و صدمات بدنی در حقوق ایران و استرالیا، رساله دکتری، دانشگاه شهید بهشتی.
خوانساری، محمد (1396) دوره مختصر منطق صوری، چاپ بیست و یکم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
شریفی، محسن (1394) مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی در ایران و انگلستان، چاپ اول، تهران: نشر میزان.
صانعی، پرویز (1383) حقوق جزای عمومی، چاپ دوم، تهران: انتشارات طرح نو.
عبدی، مهدی (1392) مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی در حقوق ایران و فرانسه، چاپ اول، مشهد: نشر نورالهی.
عیسائی تفرشی، محمد (1395) مباحثی تحلیلی از حقوق شرکت‌های تجاری، چاپ دوم، تهران: انتشارات دانشگاه   تربیت مدرس.
فرج اللهی، رضا (1388) مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی در حقوق فرانسه، چاپ اول، تهران: نشر میزان.
موسوی مجاب، سید دُرید (1388) نقش اراده در مسئولیت کیفری، چاپ اول، تهران: انتشارات بهنامی.
میر سعیدی، سید منصور (1390) مسئولیت کیفری، جلد اول، چاپ سوم، تهران: نشر میزان.
یوسفیان شوردلی، بهنام (1390) «مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی در جرائم اقتصادی یا سازمان‌یافته: رویکردهای نوین ملی و بین‌المللی»، مجله تحقیقات حقوقی، شماره 56، صص 408-371.
محمدخانی، عباس (1395) عنصر روانی جرم، جلد اول، چاپ اول، تهران: نشر میزان.
نیکو منظری، امین و محسنی فرید (1396) «نقد رویکرد قانون‌گذار کیفری ایران در نحوه انتساب رفتار مجرمانه به اشخاص حقوقی»، فصلنامه پژوهش‌های حقوق کیفری، سال ششم، شماره 16، صص 258-233.
 
ب. خارجی
Ashworth, Andrew & Horde Jeremy (2013) Principles of Criminal Law, Seven Edition, Oxford University Press.
Bastable, Gerorg (2011) "Corporate Convictions", Criminal Law and justice Weekly,16th April, Vol.175.
Bihain, L & Masset, A (2010) La Responsibilite Penal des Persones Morales En Droit: Report to XVIIth International Congress of Comparative Law, Wshington.
Brickey, kathleen (1995) Corporate and White Collar Crime: Cases and Material, 6th edition 2nd end (Torento: Little, Brown).
Brodowski, Dominik & et al (2014) Regulating Corporate Criminal Liability, 4th Edition, Springer, available in: https://www.springer.com/la/book/9783319059921.
Catargiu, Magdalena (2013) “The Origins of Criminal Liability of Legal Person: A Comparative Perspective” AGORA International Journal of Judicial Setvices, No.3, www.juridicaljournal.univagora.ro.
Clough, Jonathan (2002) The Prosecution of Corporations, (1 ed.) South Melbourne Vic Australia: Oxford University Press.
Diskant, Edward (2008) “Compartive Corporate Criminal Liability: Exploring the Uniquely American Doctrine Through Comprarive Criminal Procedure” Yale Law Journal, pp. 176-125.
Evanco, Holdings (Pty) Ltd (2001) Amalagmated Society of Carpenter, Joiner, Bricklayers and Plasterers of Australiasia union of Employees, Queensland.
Field, Stewart & Jorg, Nico (1991) “Corporate Liability and Manslaughter: should we be going Dutch?” Criminal Law Review (March), pp. 156-171.

Fisse, Brent (1990) “Sentencing Options Against Corporations”, The Official Journal of the Society for the Reform of Criminal Law, Vol. 1, pp. 211–258.  

Foerchler, Ann (1999) “Corporate Criminal Intent: Toward a Better Understanding of Corporate Misconduct”, California Law Review, vol. 78, pp. 1287-1311.
Gobert, Johnson (2008) “The Evolving Legal Test of Corporation and White Collar Crime” in: Corporate and white-Collar Crime, chapter 3, pp. 61-80.
Hall, Daniel (2009) Criminal Law and Procedure, Fifth Edition, New York,    Delmar cengage Learning.
Harding, Christofer (2007) “Criminal Enterprise: Individual, Organization and Criminal Responsibility”, The British Journal of Criminology, Vol. 48, Issue 3, May 2008, pp. 418–420.
Hefendehi, Roland (2000) “Corporporate Criminal Liability”, Buffalo Criminal Law Review, Vol. 4 No. 1, pp. 283-300.
Herring, Jonathan (2011) Criminal Law, First Edition, London, Macmillan, available in: https://books.google.com/books?isbn=0230344836.
Israel, Jerold & at al (2009) White Collar Crime: Law and Practice, Third Edition, American Casebook Series.
Kulen, Brent & Gritter, Erik (2010) “Corporate Criminal Liability in the Netherlands”, Electronic Journal of Cormarative Law, Vol. 14.3, December, available in: http://www.ejcl.org, PP. 1-12.
Lederman, Eli (2000) “Models for Corporate Criminal Liability: From Adaptation and Imitation Toward Aggeration and The search for self-Identity”, Buffalo Criminal Law Review, Vol. 4 No. 1, pp.649-670.
Lee, Lan B. (2011) “Corporate Crimimnal Responsibility as Team Member Responsibility” Oxford Journal of Legal Studies, Vol. 31, Issue 4, Winter, pp. 755–781.
Leigh, Leonard Herschel (1977) The Criminal Liability Corporation and other Groups: a study prepared for Law Reform Commission of Canada, Kanata, Ont: Micro-Can.
Matthews, Richard (2008) Guide to the Corporate Manslaughter and Corporate Homicide Act 2007, 1st end, First Edition, London: Oxford Univrrsity Press.
Peradel, Jean (2014) Droit Pénal Général, 20e edition, Paris: Éd. Cujas, DL.
Pieth, Mark & Ivory, Radha (2011) Emergence and Convergenre: Corporate Criminal Liability Principle in Overview Vol. 9, Springer.
Pinto, Amanda & Evanse, Martin (2008) Corporate Criminal Liability, Third, Edition, Sweet & Maxwell, available in: http://www.amazon.co.uk.
Sahlool, Hashim Jalal (2013) Corporate Criminal Liability: A Comparsion Between the law in the United State and Saudi Arabia.
Smith, Hugan (1988) Criminal Law, Butter worths, sixth edition, available in: http://www.amazon.co.uk.
Stefani, Gaston & et al (2007) Droit Penal General, 20 édition, Dalloz, available in: https://www.amazon.es/Droit-pénal-général...Dalloz/dp/2247071481.
Wells, Celia (2011) “Corporate Liability in England and wales: past, Present, and Future” in:  Pieth, Mark & Ivory, Radha, Corporate Criminal Liability, Springer, pp. 91-112.
Wheeltwright, Karen (2005) “Some Care Little Responsibility? Promoting Directors, and Managers, Legal Accountability for Occupational Health and Safetyih the workplace” Deakin Law Review, Vol. 10, No. 2, pp. 470-497.
Wilson, William (2015) Criminal Law, University of London International Programmes, University of London.
Wong, Kiriston (2012) Development of Corporate Criminal Liability, A Dissertation Submitted in Partial Fulfilment of Requirement of the Degree of Bachelor of Law (Honours) at the Univerity of Otago.
 
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار