بنیادهای سیاسی و اجتماعی نظام‌های انتخاباتی مجلس شورای ملی در ایران عصر مشروطه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار بخش علوم سیاسی دانشگاه شیراز-

چکیده

چکیده
تحقیق حاضر در پی پاسخ به این سؤال است که رابطه بسترهای سیاسی و اجتماعی با تحول قوانین انتخاباتی مجلس شورای ملی در ایران عصر مشروطه چگونه بوده است؟ فرض این پژوهش آن است که عوامل اصلی در شکل‌دهی به بنیادهای این نظام انتخاباتی و تغییرات سه‌گانه آن عناصری مانند ایدئولوژی، ساختار طبقاتی، عوامل اقتصادی، عرف و سنت، نوع رژیم سیاسی و ... بوده است. یافتههای پژوهش نشان می‌دهد که در نظامنامه انتخابات صنفی (1285ش)، قانون انتخابات دو درجه‌ای سال 1288 و قانون انتخابات یک درجه‌ای که مبنای انتخابات مجلس سوم تا بیست و چهارم البته با اصلاحاتی بود عناصر فوق هر یک سهم متفاوتی داشته‌اند. این پژوهش تلاش دارد از منظر جامعه‌شناسی تاریخی این رابطه را به بحث گذارد. سهم و تأثیر این روش آن است که نمی‌توان حقوق واقعی یک ملت را بدون شناخت محیط اجتماعی که خالق روابط حقوقی میان افراد است درک کرد.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Social & Political Foundations of Electoral Systems in Iran's Constitutional Era(Majlese Shuraye Melli)

نویسنده [English]

  • ebrahim Abbasi
چکیده [English]

 
The present research aims to answer the question, that is what has been the relationship between social & political contexts and development in laws & regulations of electoral systems in Iran's constitutional era ? The main hypothesis is that, the main factors in shaping to The foundations of electoral systems  in national consultative  parliament and its triple changes have been compounded of: ideology, balance of power  and class structure of society, economic foundations, common law and tradition, kind of political regime and so on. The research findings show the above components have had different roles in the professional (the Guilds) electoral system of the first parliament (majles), electoral system of the second parliament (two degree electoral law) and in the electoral system of the third parliament until fourth twenty parliament (one degree electoral law). This research tries to study the above-mentioned relationship with explanative-causal method and historical-sociological approach. The impact and influence of historical sociological approach is that, the real right of a nation, cannot been realized without recognition of social context that create the legal relations among peoples. So, the shaping of electoral systems in Iran as other political & legal systems are reflection of Social and political facts.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iran
  • Electoral System
  • Historical sociology
  • National Consultative Carliament (Majlese Shouraye Melli)
  • the Constitutional Era
منابع
الف. فارسی
آفاری، ژانت(1385)، انقلاب مشروطه ایران، ترجمه رضا رضایی، تهران: نشر بیستون.
آبراهامیان، یرواند(1391)، ایران بین دو انقلاب، ترجمه احمد گل محمدی و محمدابراهیم فتاحی. تهران: نشر نی.
اتحادیه، منصوره(1361). پیدایش و تحول احزاب سیاسی مشروطیت. چاپ اول. تهران: نشر تاریخ ایران.
اسنادی از انتخابات در مجلس شورای ملی در دوره پهلوی اول (1378)، اداره کل آرشیو، اسناد و موزه دفتر رئیس‌جمهور، به کوشش علیرضا اسماعیلی، شفیعی و اکبری بایگی، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
احمدی، علی(1389). انتخابات در ایران. چاپ اول. تهران. انتشارات میزان.
اطاعت، جواد(1385)، قوانین و نظام انتخابات در دوران مشروطه، اطلاعات سیاسی-اقتصادی، شماره 230-227.
امامی، محمد(1391). درآمدی بر بنیادهای حقوق اساسی و نظام‌های سیاسی. چاپ اول. تهران: نشر میزان.
بامداد، مهدی(1347) تاریخ رجال ایران. چاپ اول. تهران: مجلدات اول، دوم، سوم، چهارم و پنجم: انتشارات زوار.
 بشیریه، حسین(1386)، آموزش دانش سیاسی، تهران: طرح نو.
بهار، محمدتقی(1371). تاریخ مختصراحزاب سیاسی (انقراض قاجاریه)، جلد اول. تهران: انتشارات امیرکبیر.
توکلی طرقی، محمد(1382)، تجدد بومی و بازاندیشی تاریخ، تهران: نشر تاریخ ایران.
رحیمی، مصطفی(1389)، قانون اساسی مشروطه ایران و اصول دموکراسی، چاپ چهارم، تهران: نیلوفر.
رشیدی، احمد(1394)، درآمدی بر رهیافت جامعه‌شناسی تاریخی در پژوهش‌های علوم سیاسی، فصلنامه سیاست، دوره 25، شماره 2، 474-457.
زرگری نژاد، غلامحسین (1382)، قانون حکومت ایران (سومین قانون اساسی عصر ناصری)، فصلنامه تخصصی گروه تاریخ دانشگاه تهران، شماره چهارم.
دوتوکویل، الکسی(1391)، انقلاب فرانسه و رژیم پیش از آن، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: مروارید
زولر، الیزابت(1389)، درآمدی بر حقوق عمومی. مترجم سید مجتبی واعظی. تهران: انتشارات جاودانه.
ژاله، حجت(1392)،«جایگاه امر عمومی در نوسازی حقوقی دولت مدرن در ایران»، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شیراز، دانشکده حقوق و علوم سیاسی.
دولت آبادی، یحیی(1371)، حیات یحیی، ج اول و دوم و سوم، تهران: انتشارات عطار و فردوسی.
سائلی کرده ده، مجید(1378)، سیر تحول قوانین انتخاباتی در ایران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
شاکری، خسرو(1384)، پیشینه های اقتصادی و اجتماعی جنبش مشروطیت و انکشاف سوسیال دموکراسی، تهران: 1384.
شجیعی، زهرا(1372) نخبگان سیاسی ایران از انقلاب مشروطیت تا انقلاب اسلامی، ج اول و ج چهارم، تهران: انتشارات سخن.
شمیم، علی‌اصغر(1372)، ایران در دوره سلطنت قاجار، تهران: شرکت چاپ و انتشارات علمی.
صانعی، پرویز (1381) حقوق و اجتماع، رابطه حقوق با عوامل اجتماعی و روانی. چاپ دوم. تهران: انتشارات طرح نو
طباطبایی، سید جواد(1392)، تاملی درباره ایران، جلد دوم: نظریه حکومت قانون در ایران. تهران: انتشارات ستوده.
فوران، جان(1392)، تاریخ تحولات اجتماعی ایران، ترجمه احمد تدین، تهران: رسا.
فی، برایان(1383)، پارادایم‌شناسی در علوم انسانی. مترجم مرتضی مردیها. چاپ اول. تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
قاسم‌زاده، قاسم(1393)، حقوق اساسی، تهران: انتشارات جنگل.
قانون انتخابات مجلس شورای ملی مصوب بیست و نهم مهرماه ۱۲۹۰ خورشیدی - مصوب ۲۸ شهر شوال‌المکرم ۱۳۲۹
کرمانی، ناظم الاسلام(1363)، تاریخ بیداری ایرانیان. به کوشش علی‌اکبر سعیدی سیرجانی، تهران: موسسه انتشارات آگاه.
گرجی، علی‌اکبر(1395)، حقوقی سازی سیاست، تهران: انتشارات خرسندی.
مستشارالدوله تبریزی، میرزا یوسف­خان(1386)، رساله یک کلمه، به اهتمام علیرضا دولت آبادی، تهران: انتشارات بال.
ملک زاده، مهدی(1363)، تاریخ انقلاب مشروطیت ایران. جلد اول، چاپ اول. تهران: انتشارات علمی.
نائینی، احمدرضا(1390)، «تاریخچه قانون‌گذاری در ایران»، نشریه اطلاع‌رسانی و کتابداری پیام بهارستان، شماره 12 ویژه‌نامه تاریخ مجلس، 227 تا 256.
نظامنامه انتخابات دو درجه مجلس شورای ملی - مورخه ۱۲ جمادی‌الثانیه ۱۳۲۷ قمری (برابر با ۹ تیرماه ۱۲۸۶).
نظامنامه انتخابات (اصنافی) مجلس شورای ملی مورخه ۱۹ رجب ۱۳۲۴ قمری.
ویژه، محمدرضا و قهوه‌چیان، حمید(1391)، تحلیلی بر نظام‌نامه انتخاباتی سال 1285 مجلس شورای اسلامی، فصلنامه فقه و حقوق اسلامی، سال دوم، شماره پنجم، زمستان 1391، 195 تا 225.
 
ب. انگلیسی
Rae.w Daglas (1971), the political Consequences of Electeral Laws, Yale University Press.