تأثیر درجات تقصیر غیرعمدی بر مسؤولیت واردکنندة زیان: مطالعه تطبیقی حقوق ایران و کامن‌لا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دورة دکتری حقوق خصوصی دانشکدة حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 دانشیار دانشکدة حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

3 دانشجوی دورة دکتری حقوق خصوصی دانشکدة حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

10.22099/jls.2023.42255.4605

چکیده

درجه‌بندی تقصیر به مراتب مختلف، پیچیدگی‌های بسیاری در عالم حقوق دارد. به همین روی، برخی به‌کل منکر هرگونه درجه‌بندی گردیده و برخی دیگر، برای آن مراتب بسیاری متصور شده‌اند. در این مقاله، و با هدف سامان‌دادن به این تشتّت، دیدگاهی جدید در این خصوص مورد پذیرش قرار گرفته‌است. به عبارتی، در کنار به رسمیت‌شناختنِ اصل مشکّک‌بودنِ مفهومِ تقصیر، حدود این درجات نیز مورد واکاوی قرار گرفته است. به طوری که در کنار داشتنِ معیارهای شخصی برای شناسایی رفتار عمدی، از ضوابط عینی نیز برای تکمیل آن استفاده نماید. این مفهوم از تقصیر، که در مرز میان عمد و غیرعمد قرار می‌گیرد، نیاز به پشتوانه‌ای حقوقی دارد تا به محک اندیشه حقوق‌دانان سیقل خورده و پس از تنقیح، به عنوان ضابطه‌ای کلی برای پوشش رفتارهای عمدی از آن یاد شود. در این میان، با مصادیق متعددی از انواع دیگر تقصیر روبه‌رو می‌شویم که بی‌آن‌که واجد وصف عمدی باشند، از تقصیر عادی صِرف نیز فاصله گرفته‌اند. به طور مثال، به هنگام بررسیِ برخی مواد قانون مجازات، خسارت تنبیهی و یا مقررات حوزة حقوق بیمه،‌ خواهیم دید که قانون‌گذار به برخی از انواع تقصیرها چون مستی، عدم تعادل ناشی از مصرف مواد مخدر و... به طور خاص اشاره نموده و آثاری چون پرداخت خسارت مضاعف، یا رجوع بیمه‌گر، برای آن در نظر گرفته‌است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Critical Appraisal of Effects of Different Levels of Negligence on Liability of Tortfeasors Under Iranian Law: A comparative Study

نویسندگان [English]

  • Taha Arabasadi 1
  • Hassan Badini 2
  • Amir Ghaffari 3
1 PhD Student in Private Law, Faculty of Law & Political Science, University of Tehran, Tehran, Iran.
2 Assistant Professor, Faculty of Law & Political Science, University of Tehran, Tehran, Iran.
3 PhD Student in Private Law, Faculty of Law & Political Science, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]

Classification of negligence into different levels, is a complex legal issue. Therefore, some commentators have entirely rejected its multi-layered nature and some others have identified its different levels. In an attempt to make sense of the nature of negligence, we have put foreward a new thesis. We have adopted a dualist approach in identification of the nature of negligence in the sense that while in principle resort should be made to subjective criteria in making sense of negligence, one must also take objective criteria into account. Accordingly, one faces instances where negligence is not of an ordinary nature nor an intentional one. In said instances, law confers certain effects on the acts commited. For instance, under Iranian Penal Code and Insurance Code, binging and excessive drug use entail consequences such as coupled damages and claims made by insurers for refund.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Classification of negligence
  • Recklessness
  • Gross Negligence
  • Inexcusable Negligence

مراجع

الف. فارسی
الهام، غلام­حسین، برهانی، محسن (1393) درآمدی بر حقوق جزای عمومی (واکنش در برابر جرم)، چاپ دوم، جلد اول، تهران: نشر میزان.
امانی، مسعود (1386) «مطالعة تطبیقی آثار تقلب وتقصیر سنگین متصدی حمل­ونقل»، مجلة حقوق خصوصی، شمارة 14، پاییز، صص 102-85.
ایزانلو، محسن (1393) شروط محدودکننده و ساقط­کننده مسؤولیت در قراردادها، چاپ چهارم، تهران: شرکت سهامی انتشار.
باریکلو، علی­رضا (1396) مسؤولیت مدنی، چاپ هفتم، تهران: نشر میزان.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1388) دایره المعارف حقوق مدنی و تجارت، چاپ اول، تهران: انتشارات گنج­ دانش.
جعفری لنگرودی، محمد جعفر (1395) دایره المعارف عمومی حقوق (الفارق)، چاپ سوم، جلد دوم، تهران: انتشارات گنج ­دانش.
صفایی، حسین، رحیمی، حبیب­الله (1393) مسؤولیت مدنی (الزامات خارج از قرارداد)، چاپ هفتم، تهران: سمت.
صفایی، حسین (1392) «تقصیر عمدی یا سنگین در شرط عدم مسؤولیت»، مجله رأی، دوره 2، شماره 3، تابستان، صص 7-24.
کاتوزیان، ناصر (1395) الزام­های خارج از قرارداد (قواعد عمومی)، جلد اول، چاپ چهاردهم، تهران: مؤسسه انتشارات دانشگاه تهران.
 
ب. عربی
آخوند خراسانی، محمدکاظم (1409 ق) کفایه الأصول، چاپ اول، جلد اول، قم: مؤسسه آل­البیت علیهم السلام.
اردبیلی، احمد بن علی (1403 ق) مجمع الفائده و البرهان فی شرح ارشاد الأذهان، چاپ اول، جلد سوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
حلّی (علامه)، حسن بن یوسف (1413 ق) قواعد الأحکام فی معرفه الحلال و الحرام، چاپ اول، جلد سوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
خوئی، سید ابوالقاسم (1418 ق) مؤسوعه الإمام الخوئی، چاپ اول، جلد سی‌ام، قم: مؤسسه احیاء آثار الإمام الخوئی.
رشتی، میرزا حبیب‌الله (بی‌تا) کتاب‌الغصب، بی‌جا: بی‌نا.
مراغی، میرفتاح (1417 ق) العناوین الفقهیه، چاپ اول، جلد اول و دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
نجفی (صاحب جواهر)، محمدحسن (1404 ق) جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، چاپ هفتم، جلد دوازدهم و بیست­وپنجم، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
 
ج. انگلیسی
Byrd III, Edwin H. (1988) “Reflection on Willful, Wanton, Reckless and Gross Negligence”, Louisiana Law Reiview, Vol. 48, No. 6, pp. 1383-1409.
Garner, Bryan A. (2004) Black’s Law Dictionary, Tehran: Nashr E Mizan.
Green, Fredrick (1928) “High Care and Gross Negligence”, American Law Review, Vol, 62, No. 4, pp. 545-578.
Howard, Daniel O. (1954) “An Analysis of Gross Negligence”, Marquette Law Review, Vol. 37, No. 4, pp. 334-342.
Keeton W. Page et al. (1984) Prosser and Keeton on Torts, 5th ed., Minnesota: West Publishing Company.
Martin, Patrick H. (2011) “The BP Spill and the Meaning of Gross Negligence or Willful Misconduct”, Louisiana Law Review, Vol. 71, No. 3, pp. 957-1028.
Monte, Jacqueline (1995) “Gross Negligence and Willful and Wanton Misconduct – Thanks to Jennings v. Southwood, Michigan Now Knows What They Mean”, Detroit College of Law Review, No. 4, pp. 1379-1416.
Sergent, Randolph Stuart (2000) “Gross, Reckless, Wanton, and Indifferent: Gross Negligence in Maryland Civil Law”, University of Baltimore Law Review, Vol. 30, No. 1, pp. 1-74.
Voinarevich, Olga (2015) “An Overview of the Grossly Inconsistent Definition of Gross Negligence in American Jurisprudence”, John Marshall Law Review, Vol. 48, No. 2, pp. 471-494.
Ward, Justin (2013) “Filling the Gaps: The Value of the Common Law Approaching to Gross Negligence and Punitive Damages”, Juornal of Civil Law Studies, Vol. 6, No. 1, pp. 215-250.
 
Cases
American Laundry Machine Industries, Inc. v. Horan, 412, A.2d. 407, 45 Md. App. 97 (Ct. Spec. App. 1980).
Apache Corp. v. Moore, 891, S.W.2d 671 (Tex. App. 1994).
Boucher v. Riner, 514, A.2d 485, 68 Md. App. 539 (Ct. Spec. App. 1986).
Coggs v. Bernard, 2 Ld. Raym. 909 (1703).
Denman v. Johnston, 85 Mich. 387, 48 N.W. 565 (1891).
Diamond State Iron Co. v. Giles, 7 Houst. 557 (1887).
Flint v. Pere Marquette Railroad Company, 14 Mich. 477 (1866).
Genay v. Norris, 1 S.C.L. (1 Bay) 6, 1 S.C.L. 6 (1784).
Gibbard v. Cursan, 225 Mich. 311, 196 N.W. 398, 225 Michigan 311 (1923).
Griffin v. Shively, 315 S.E.2d 210, 227 Va. 317 (1984).
Helme v. Great Western Milling Co., 43 Cal. App. 416, 185 P. 510 (1919).
Jardel Co., Inc. v. Hughes, 523 A.2d 518 (Del. 1987), and Thompson v. Bohlken, 312 N.W.2d 501 (Iowa 1981).
Kelly v. Malott, 135 F. 74 (1905).
LaCroix v. Through Department of Transportation, 477 So. 2d 1246 (La. Ct. App. 1985).
LLC v. Carver Fed. Sav. Bank, 914 F. Supp. 2d 280 (S.D.N.Y. 2012).
Mallet v. Kelly, 2010 N.Y. Slip Op 61304 (App. Div. 2010).
Maryland State Department of Personnel v. Sealing, 471 A.2d 693, 298 Md. 524 (1984).
Massaletti v. Fitzory, 228 Mass. 487, 118 N.E 168 (1917).
Placek v. City of Sterlig Heights, 275 N.W.2d 511, 405 Mich. 638, 52 Mich. App. 619 (1979).
Pleasant v. Johnson, 325 S.E.2d 244, 312 N.C. 710 (1985).
Railroad Co. v. Lockwood, 84 U.S. 357, 21 L. Ed. 627 (1873).
Resolution Trust Corp v. Franz, 909 F. Supp. 1128 (N.D.lll. 1995).
Rideout v. Winnebago Traction Co., 123 Wis. 297, 101 N.W. 672, 123 Wi. 297 (1904).
Steamboat New World v. King, 57 U.S. (16 How.) 469 (1853).
Williamson v. McKenna, 354 P.2d 56, 223 Or. 366, 223 Ore. 366 (1960).
 
 
مطالعات حقوقی
دوره 15، شماره 1 - شماره پیاپی 47
اردیبهشت 1402
صفحه 167-200

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار