کنوانسیون جنبه‌های مدنی کودک‌ربایی بین‌المللی و سنجش میزان سازگاری آن با قوانین موضوعه ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه تهران

10.22099/jls.2023.38326.4048

چکیده

به رسمیت شناختن حق کودک در بازگشت به محل سکونت خود اصلی‌ترین مؤلفه کنوانسیون جنبه‌های مدنی کودک-ربایی بین‌المللی است. از آنجا که در این کنوانسیون حق تحفظ برای کشورهای عضو وجود ندارد، بر آن هستیم با تحلیل محتوایی مواد کنوانسیون، میزان سازگاری آن‌ها را با مبانی حقوقی ناظر به جرم آدم‌ربایی، حضانت کودکان، تعیین محل اقامت کودکان، انتقال کودکان بسنجیم. یافته‌های پژوهش حاضر که به روش توصیفی تحلیلی و با استناد به منابع کتابخانه‌ای انجام شده نشان می‌دهد درک یکسانی از مفهوم «انتقال غیرقانونی کودک»، «نگهداری غیرقانونی»، «حضانت کودک»، «سن کودکی»، «حق انتخاب کودک در برابر حق ولی قهری»، «جایگاه اشخاص حقوقی در حضانت کودک» میان کنوانسیون و نظام حقوقی ایران وجود ندارد. پیوستن به کنوانسیون از آن جهت که حق رسیدگی به دعاوی اتباع ایرانی در تعیین محل زندگی کودک را به مراجع قضایی غیرایرانی واگذار کرده و به این مراجع حق تفسیر و بررسی میزان انطباق خواسته افراد را با قوانین ایران می‌دهد با اصول قانون اساسی و قوانین عادی ناسارگار است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Convention on the Civil Aspects of International Child Abduction and Measuring Its Compliance with the Iranian Law

نویسندگان [English]

  • saeid Nazari Tavakkoli 1
  • Mahdiyeh Hamzeh Gassabsaraei 2
1 Department of Jurisprudence & the Essentials of the Islamic Law, Faculty of Theology and Islamic studies, University of Tehran, Tehran, Iran
2 Department of Jurisprudence & the Essentials of the Islamic Law, Faculty of Theology and Islamic studies, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]

Recognition of the child’s right to return to his or her residence is a key component of the Convention on the Civil Aspects of International Child Abduction. Since this convention does not provide for the right of conditional protection or acceptance for member states, we intend to analyze the content of the articles of this convention to determine their compatibility with the legal principles and materials related to the crime of kidnapping, child custody, determining the children’s residence, illegal child transfer and other issues. The findings of the present study, which are done by the descriptive-analytical method and citing to library sources, show that there isn’t the same definition and common understanding of some basic concepts, between the Convention and the Iranian legal system. Accession to the Convention is incompatible with Juridical sovereignty of Iran over its citizens and with the indisputable principles of the Constitution and ordinary laws because it entrusts the right to investigating the claims of Iranian citizens on child custody and determination of his or her residence to non-Iranian juridical authorities and gives these authorities the right to interpret and review the compliance of individuals with Iranian law.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Child
  • Convention
  • Child Abduction
  • Convention on the Child Abduction
  • Iranian Law

الف. فارسی

اداره کل حقوقی قوه قضائیه (1389) «نظریه‌های جدید مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضائیه»، ماهنامه قضاوت، دوره 9، شماره 65، صص 45-46.
اشتری، بهناز (1380) قاچاق زنان: بردگی معاصر، تهران: اندیشه برتر.
امامی، اسدالله (1378) «وضع حقوقی فرزندخواندگی در ایران»، پژوهش‌های فلسفی کلامی، دوره 1، شماره 2، صص 22-23.
امیدی، جلیل (1398) قانون‌نامه احوال شخصیه شافعیه، تهران: انتشارات قوه قضاییه.
بیگدلی، سعید و صحرانورد، ابوذر (1392) «تعارض نقش دادستان و سازمان‌های غیر قضایی در حمایت از محجوران»، پژوهش حقوق خصوصی، دوره 1، شماره 3، صص 95-123.
پارساپور، محمدباقر و نوربخش، سوسن (1394) «معیارهای ارزیابی مصلحت کودک در فقه امامیه، حقوق ایران و کنوانسیون حقوق کودک»، پژوهش‌های تطبیقی حقوق اسلام و غرب، دوره 2، شماره 3، صص 1-27.
جعفری لنگرودی، محمد جعفر (1384) ترمینولوژی حقوق، چ 15، تهران: کتابخانه گنج دانش.
حبیب‌زاده، محمدجعفر و رحیمی‌نژاد، محمداسماعیل (1383) «جرم آدم‌ربایی در حقوق ایران»، مجله دادرسی، دوره 8، شماره 43، صص 46-49.
حبیب‌زاده، محمدجعفر و شریفی، محسن (1391) «تحلیل ارکان جرم آدم‌ربایی در روند قانون‌گذاری ایران با نگاهی به حقوق فرانسه»، پژوهش‌نامه اندیشه‌های حقوقی، دور 1، شماره 1، صص 19-43.
خنجری علی‌آبادی، امین (1396) «بررسی فرزندخواندگی در فقه امامیه و حقوق موضوعه ایران»، قانون‌یار، دوره 1، شماره 1، صص 11-33.
دانش‌پژوه، مصطفی (1396) «تأملی ایضاحی – انتقادی – اصلاحی در اصول و مواد قانونی مربوط به احوال شخصیه اقلیت‌های دینی و مذهبی در حقوق ایران»، حقوق اسلامی، دوره 14، شماره 53، صص 25-57.
رودگر کوهپر، عطاءالله (1387) «گونه شناسی، روش‌های ارتکاب و راهکارهای پیشگیری جرائم مرتبط با گذرنامه»، مطالعات پیشگیری از جرم، دوره 3، شماره 9، صص 111-128.
زارع، سروش (1334) «آئین‌نامه زرتشتیان راجع به احوال شخصیه»، کانون وکلا، دوره 6، شماره 41، صص 91-99.
شاکریان، شاهرخ و دیگران (1376) مجموعه کنوانسیون‌های بین‌المللی، تهران: اداره کل قوانین و مقررات کشور.
شهبازی، آرامش و قربانپور، محمد (1396) «کنوانسیون 1980 لاهه راجع به جنبه‌های مدنی کودک‌ربایی بین‌المللی و تبعات الحاق ایران به آن»، فصلنامه مطالعات حقوق عمومی، دوره 47، شماره 2، صص 481-505.
صفائی، سید حسین و امامی، اسدالله (1381) حقوق خانواده، چ 3، تهران: دانشگاه تهران، ج 2.
طبیبی جیلی، مرتضی (1397) «تحلیل تطبیقی حق ملاقات والد غیرحاضن با فرزند در حقوق جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده آمریکا»، پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، دوره 5، شماره 3، صص 119-142.
عباسی سرمدی، مهدی و زنگی اهرمی، عهدیه (1394) «بررسی سن کودک و آثار حقوقی آن از منظر اسناد بین‌المللی»، فصلنامه فقه و حقوق خانواده، دوره 20، شماره 63، صص 23-41.
کاتوزیان، ناصر (1383) حقوق مدنی (خانواده)، چ 6، تهران: انتشارات شرکت سهامی انتشار، ج 2.
الماسی، نجادعلی (1400) حقوق بین‌الملل خصوصی، چ 19، تهران: بنیاد حقوقی میزان.
مصفا، نسرین و داور، زهرا (1391) میثاق حقوق کودک در اسلام از منظر حقوق بشردوستانه بین‌المللی، تهران: شهر دانش.
موثقی، سید احمد و اسفندیاری، گلپر (1387) «قاچاق انسان، بردگی در عصر جدید»، فصلنامه سیاست، دوره 38، شماره 3، صص 287-312.
نصیری، محمد (1400) حقوق بین‌الملل خصوصی، چ 40، تهران: نشر آگه.
نظری توکلی، سعید (1385) حضانت کودکان در فقه اسلامی، تهران: سمت.
نظری توکلی، سعید و مصلح، محمدصالح (1391) «مرتبه‌پذیری مفهوم بلوغ و گونه‌های مسئولیت ناشی از آن در فقه مذاهب اسلامی»، مجله فقه مقارن، دوره 6، شماره 11، صص 175-193.
وب سایت‌ها
پایگاه اطلاعات قوانین و مقررات کشور (3/7/1387) «مقرّرات احوال شخصیه مسیحیان پروتستان ایران» (27/10/1401) در: http://www.dastour.ir/brows/?lid=385773.
مرکز تحقیقات، مطالعات و مقالات آشور (5/8/1317) «قوانین احوال شخصیه ارامنه گریگوری ایران» (27/10/1401) در: http://ashour.ir/ContentDetails.aspx?ContentId=6234

ب. عربی

ابن منظور، محمد بن مکرم‌ (1414 ق) لسان العرب، چ 3، بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، ج 10.
بابرتی، محمد بن محمد (بی‌تا) العنایة شرح الهدایة، بیروت: دارالفکر، ج 2.
چم کوری، محمد (1391) أوضاع الیهود و المسیحیین فی التشریع الإیرانی، بوشهر: دانشگاه آزاد اسلامی واحد بوشهر.
حلی، محمد بن حسن (1387 ق) ایضاح الفوائد، قم: انتشارات علمیه، ج 2.
حلّى، حسن بن یوسف (1414 ق) تذکرة الفقهاء، قم: مؤسسه آل البیت، ج 3.
خرشی، محمد بن عبدالله (بی‌تا) شرح مختصر خلیل، بیروت: دارالفکر، ج 8.
خلاف، عبدالوهاب (1410 ق) احکام الأحوال الشخصیة فی الشریعة الإسلامیة على وفق مذهب أبی حنیفة وما علیه العمل بالمحاکم، چ 2، کویت: دار القلم للنشر و التوزیع.
شافعی، محمد بن إدریس (1323 ق) الام، بیروت: دارالمعرفة، ج 3.
عبدالحمید، محمد محیی الدین (2006) الأحوال الشخصیة فی الشریعة الإسلامیة مع الإشارة الى مقابلها فی الشرائع الأخرى، بیروت: دار الکتب العلمیه.
فاضل هندی، محمد بن حسن (1405 ق) کشف اللثام، قم: انتشارات کتابخانه آیه الله مرعشی، ج 2.
فتح‌الله، احمد (1415 ق) معجم الفاظ فقه الجعفری، بی‌نا، بی‌جا.
فراهیدى، خلیل بن احمد‌ (1410 ق) کتاب العین، چ 2، قم: نشر هجرت‌، ج 7.
مازندرانى، علی‌اکبر (1428 ق) دلیل تحریر الوسیلة، چ 2، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى.
مرداوی، علی بن سلیمان (1419 ق) الانصاف فی معرفة الراجح من الخالف، بیروت: دارإحیاء التراث العربی، ج 8.
مرغینانی، علی بن ابی‌بکر (بی‌تا) الهدایة فی شرح بدایة المبتدی، بیروت: دارإحیاء التراث العربی، ج 3.
نجفى، محمدحسن (1404 ق) جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، چ 7، بیروت: دار إحیاء التراث العربی‌، ج 26 و 31.
نراقى، مولى احمد بن محمدمهدی (1417 ق)‌ عوائد الأیام فی بیان قواعد الأحکام و مهمات مسائل الحلال و الحرام، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.