بررسی فقهیِ امکان توثیق اختراع

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

2 دانشیار گروه حقوق تجارت بین‌الملل و حقوق مالکیت فکری و فضای مجازی، دانشکده حقوق، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

10.22099/jls.2023.41020.4434

چکیده

یکی از مرسوم‌ترین روش‌های تأمینِ مالی، اخذ وام از بانک‌ها و مؤسسات مالی می‌باشد که تضمین بازپرداخت وام، برقراری حق وثیقه برای وام‌دهنده در اموال وام‌گیرنده را می‌طلبد. امروزه به سبب اهمیت راهبردیِ حقوق مالکیت فکری و به ویژه اختراعات در کسب اعتبار، تعداد زیادی از کشورهای جهان، ظرفیت آن به عنوان وثیقه را شناسایی نموده‌اند. در همین راستا نیاز است تا در حقوق ایران نیز این رویکرد بررسی گردد و این امر مستلزم کاوش در مباحث ماهویِ عقد رهن در فقه یعنی لزوم عینیت و قابلیتِ قبض داشتنِ مال مرهونه می‌باشد و پرسشِ مطروحه چنین است که: چگونه می‌توان اختراع را «عین معین» و «قابل قبض» دانسته و رهن آن را صحیح قلمداد نمود؟ برخی نویسندگان با تفسیرهایی سعی در جای دادنِ اختراع در دستۀ اعیانِ قابل قبض نموده‌اند؛ ولی محدود ساختنِ مصادیق توثیقی در فقه، بنا بر مصالحی بوده که گسترش دامنۀ شمولِ این مصادیق، ممنوع می‌باشد و بنابراین پرسشِ دیگر این است که چگونه می‌توان حقوق ناشی از اختراعات را توثیق نمود؟ در این تحقیق با روش توصیفی-تحلیلی درصدد بررسی ماهیت قواعد رهن از حیث آمره یا تکمیلی بودن برآمده تا بتوان امکان انعقاد عقد وثیقه‌ای متفاوت از رهن را بررسی نمود و این امر در ادامه، تحلیل قواعد ناظر بر اختراعات را می‌طلبد تا بتوان شیوه انعقاد این قرارداد را نیز به دست آورد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Jurisprudential study of the possibility of pledging an invention

نویسندگان [English]

  • Amirreza Hamidi Aval 1
  • Mirghassem Jafarzadeh 2
1 PhD Student in Private Law, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
2 Associate Professor, Department of International Trade Law and Intellectual Property Law and Cyberspace, Faculty of Law, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
چکیده [English]

One of the most common methods of financing is borrowing from banks and financial institutions, which the guarantee of loan repayment necessity, requires a security right for the lender in the borrower's property. due to the strategic importance of intellectual property rights, and especially inventions in obtaining credit, many countries have recognized its capacity as collateral. In this regard, it is necessary to study this approach in Iranian law, and this requires exploring the substantive issues of the mortgage contract in jurisprudence, ie the need for tangibility and the ability to possess the mortgaged property. thus: how can an invention be considered "tangible" and "possessable" and its mortgage be considered valid? Some authors have tried to place the invention in the category of intangible assets. however, restricting pledging examples in jurisprudence is based on benefits and are prohibited from expanding the scope of these examples. thus the other question is, how can patent rights be secured? In this paper, by descriptive-analytical method, it has been tried to investigate the nature of mortgage rules in terms of jurisprudence as to be mandatory or non mandatory, in order to examine the possibility of concluding a different collateral from the mortgage, and This, in turn, requires an analysis of the rules governing inventions in order to obtain a method for concluding this contract.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Intellectual Property Rights
  • Invention
  • Mortgage Contract
  • Collateralize
الف.‌ فارسی
­پیری، جواد (1396) قواعد عمومی عقود وثیقه­ای، تهران، پایان­نامه کارشناسی ارشد دانشگاه شهید بهشتی.
­جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1370) حقوق مدنی رهن و صلح، تهران: کتابخانه گنج دانش.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1393) مقدمه عمومی علم حقوق، تهران: انتشارات گنج دانش.
­جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1395) حقوق تعهدات، تهران: کتابخانه گنج دانش.
­شمس­الهی، عطیه (1391) توثیق مال آینده در حقوق ایران با مطالعه تطبیقی در حقوق ایالات متحده آمریکا، تهران، پایان­نامه کارشناسی ارشد دانشگاه شهید بهشتی.
­شمس، عبدالله (1383) آیین دادرسی مدنی، جلد نخست، تهران: انتشارات دراک.
شیخ­الاسلام، سیدمحمد (1368) راهنمای مذهب شافعی، جلد اول، تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
­علامه حائری، علی (1379) آثار قبض در حقوق مدنی ایران، تهران: چاپخانه آذر.
­صفایی، سیدحسین، قاسم­زاده، سیدمرتضی (1382) حقوق مدنی اشخاص و محجورین، تهران: انتشارات سمت.
کاتوزیان، ناصر (1384) قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی، تهران: نشر میزان.
­کاتوزیان، ناصر (1384) کلیات حقوق؛ نظریه عمومی، تهران: شرکت سهامی انتشار.
­کاتوزیان، ناصر (1395) دوره حقوق مدنی، قواعد عمومی قراردادها، جلد اول، تهران: شرکت سهامی انتشار.
دانش شهرکی، محمدرضا (1396) «مفهوم حاکمیت ملی در پرتو نظریه حقوق اساسی»، کنفرانس سالانه پژوهش در علوم انسانی و مطالعات اجتماعی، صص 40-20.
شهبازی­نیا، مرتضی، تقی­زاده، ابراهیم، رضایی امین، مهدی (1397) «مطالعه تطبیقی ماهیت قبض در عقد رهن»، فصلنامه مطالعات حقوق خصوصی، دوره 48، شماره 3، صص 548-529.
­کریمی، عباس، محمد معین، اسلام (1387) «رهن اموال فکری»، فصلنامه حقوق، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 38، شماره 2، صص 324-315.
­محمودی، اصغر (1391) «رهن اموال فکری در پرتو مقررات قانون مدنی و مطالعه تطبیقی»، مجله پژوهش­های حقوق تطبیقی، دوره 16، شماره 1، صص 172-157.
‌موسوی بجنوردی، سید محمد (1374) «نقش قبض در عقد رهن»، مجله فقه اهل بیت، دوره 1، شماره 3، صص 49-31.
ب. عربی
اصبهانی، سید ابو­الحسن (1350) وسیلة النجاة، قم: مکتب دارالعلم.
الشیخ محمد الشربینی الخطیب (1377) مغنی المحتاج، جزء ثانی، قم: المکتب الاسلامیه.
­خمینی، روح­الله (1343) تحریرالوسیله، جلد چهارم، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
شهید اول (1383) لمعه دمشقیه، جلد اول، قم: انتشارات دارالفکر.
­شیخ محمد بن­الحسن بن علی الطوسی (1377) کتاب الخلاف فی الفقه، جلد اول، تهران: چاپ رنگین تهران.
قمی، میرزا ابوالقاسم (1371) جامع­الشتات، تصحیح­: رضوی، مرتضی، جلد دوم، قم: مؤسسه کیهان.
‌نجفی، محمدحسن (1404 قمری) جواهرالکلام فی شرح شرایع‌الاسلام، جلد 25، بیروت: دارالحیاءالتراث العربی.
ج.‌ انگلیسی
 
"Enterprise Mortgage-Floating Charge-All Asset Security" (2014) (Visited: 01/12/2021), Available at: https://www.prh.fi/en/yrityskiinnitykset/yleista.html
 
Erdenechimeg, Dashpuntsag (2016) "Using Intellectual Property as Collateral an International Experience and Mongolian Perspective", WIPO, pp 1-16.
 
"Intangible Assets" (2010) (Visited 2019/30/08) Available at: www.investopedia.com
 
Kramer, William J, Gerstein, Marshall, (2017) "Securitssation of Intellectual Property Assets in US Market", (Visited: 01/05/2018) Available at: www.ipo.org.
 
Nanayakkara, Tamara (2018) "Intangible Assets and Finance", Wipo Intellectual Property Organization, pp 1-36.
 
UNCITRAL Legislative Guide on Secured Transactions, Supplement on Security Rights in Intellectual Property, United Nations, New York, 2011.
 
UNCITRAL Model Law on Secured Transactions, Vienna, 2016.
World Intellectual Property Organization, (2014) "What is a Patent?" (Visited: 03/14/2021) Available at: https://www.wipo.int/patents/en/.