بررسی مشروعیت شرط عدم استیلاد در نکاح، بر مبنای ماده 232 قانون مدنی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته کارشناسی ارشد فقه و مبانی حقوق اسلامی، پردیس فارابی دانشگاه تهران، قم، ایران.

2 استادیار گروه فقه و حقوق پردیس فارابی دانشگاه تهران

10.22099/jls.2022.39247.4192

چکیده

از جمله شروطی که زوجین تحت تاثیر شرایط اجتماعی اقتصادی و فرهنگی کنونی مایل به گنجاندن آن ضمن عقد نکاح هستند، شرط عدم استیلاد می‌باشد؛ که از چالش‌های جدی پیرامون آن بحث مشروعیت آن از منظر قانون است. در پژوهش حاضر با تمسک به روش توصیفی تحلیلی در‌صدد پاسخ‌گویی به این پرسش برآمدیم که: مفهوم شرط نامشروع مورد نظر قانون‌گذار در متن ماده 232 قانون مدنی چه می‌باشد و شرط عدم استیلاد مشمول آن قرار می‌گیرد یا خیر؟ پس از بررسی مفهوم شرط نامشروع از دیدگاه حقوق‌دانان، دریافتیم شرط مذکور مشمول هیچ‌یک از این موارد نبوده و از نظر قانون‌مدنی شرطی مشروع است. ضمانت اجرای شرط مذکور نیز حسب مورد، مطالبه خسارت، پرداخت وجه التزام و یا به استناد ماده 1119 قانون مدنی، حق طلاق زوجه خواهد بود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analyzing the legitimacy of the condition of non-childbearing in marriage contract, based on article 232 of the Civil Law

نویسندگان [English]

  • Fateme Shabani 1
  • Ali Jafari 2
1 MA. in Jurisprudence and Islamic law, University of Tehran (College of Farabi), Qom_Iran
2 , Assistant Professor, Faculty of Jurisprudence and Islamic law , University of Tehran (College of Farabi)
چکیده [English]

One of the conditions that couples, under the influence of current socio-economic and cultural status, want to include in marriage contract, is the condition of non-childbearing; That one of the serious challenges around it is the issue of its legitimacy from the point of view of the law .In the present study, by using descriptive-analytical method, we seek to answer the question: what is the meaning of illegitimate condition considered by the legislator in Article 232 of the Civil Law and whether the condition of non-childbearing is included in it or not? After examining the concept of illegitimate condition from the point of view of lawyers, we found that the mentioned condition is not included in any of its cases and is a legitimate condition from the point of view of civil law. The sanction of the mentioned condition will be, as the case may be, the demand for damages, the payment of the obligation money or, according to Article 1119 of the Civil Law, the wife's right to divorce.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Condition of Non-childbearing
  • Legitimacy
  • Civil Law
  • Imperative rules
  • Marriage
الف. فارسی
احسانگر، نورا (1392) «بررسی فقهی و حقوقی شروط باطل و تأثیر آن در عقود»، راه وکالت، سال پنجم، شماره 10، صص 51-29.
اسدی‌‌نیان، معصومه (1396) «شرط نامشروع از نگاه علما و قانون»، مطالعات علوم سیاسی، حقوق و فقه، دوره 3، شماره 1/ 3، صص 53-42.
امامی، اسدالله؛ صفایی، سیدحسین (1395) مختصر حقوق خانواده، چاپ 43، تهران: میزان.
امامی، سیدحسن (1368) حقوق مدنی، جلد 1، چاپ 7، تهران: اسلامیه.
امامی، سیدحسن (1384) حقوق مدنی، جلد 4، چاپ 18، تهران: اسلامیه.
ایرانشاهی، علیرضا (1390) «بررسی معیار نظم عمومی در نظارت قضایی بر رأی داوری»، مجله حقوقی بین‌الملل، دوره 28، شماره 44، صص 73-114.
تبریزی، جواد (1385) استفتائات جدید، جلد 2، چاپ 1، قم: سرور.
ثمنی، لیلا؛ فتاحی، سید‌محسن؛ شاکری، طوبی (1397) «بررسی تطبیقی حکم فرزندآوری در فقه عامه و امامیه با رویکردی بر مقاصد شریعت»، پژوهشنامه‌ مذاهب اسلامی، دوره 5، شماره 9، صص 200-181.
جعفرپور، جمشید؛ ذوالفقاری، سهیل (1390) «وابستگی اقتضای ذات نکاح به رابطه زناشویی»، مطالعات فقه و حقوق اسلامی، دوره 2، شماره 4، صص 46-25.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1381) مبسوط در ترمینولوژی حقوق، جلد 5، چاپ 2، تهران: کتابخانه گنج دانش.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1388) ترمینولوژی حقوق، تهران: کتابخانه گنج دانش
جعفریان، رسول (1428) رسائل حجابیه، جلد 2، قم: دلیل ما.
چلبی، فائقه؛ قاسم‌آبادی، مرتضی و آقاپور، کمال (1396) «تحلیلی بر جایگاه نظم عمومی در نظام حقوقی ایران»، قضاوت، دوره 17، شماره 91، صص 89-120.
دهخدا، علی‌اکبر (1372) لغت‌نامه دهخدا، جلد 2، چاپ اول از دوره جدید، تهران: موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران (با همکاری انتشارات روزبه).
دهقان نژاد، رضا؛ محمدی، سید سجاد و پور‌لطف‌اله، حسن (1397) «بازپژوهی مقتضای ذات عقد نکاح از منظر فقه فریقین و حقوق مدنی ایران»، فقه، دوره 25، شماره 94، صص 101-126.
ساکت، محمدحسین (1371) حقوق‌‌شناسی؛ دیباچه‌‌ای بر دانش حقوق، مشهد: ترجمه.
شبیری زنجانی، موسی (83-1382) کتاب نکاح، جلد 4، قم: موسسه پژوهشی رای‌پرداز.
شریف الرضی، محمدبن‌حسین (بی‌تا) ترجمه و شرح نهج البلاغه، ترجمه و تصحیح: فیض الاسلام اصفهانی، علی نقی، تهران: موسسه چاپ و نشر تالیفات فیض الاسلام.
شهیدی، مهدی (1385) مجموعه مقالات حقوقی، چاپ اول، تهران: مجد.
صانعی، یوسف (1387) استفتائات پزشکی، چاپ 12، قم: میثم تمار.
صفایی، حسین؛ قاسم زاده، مرتضی (1392) اشخاص و محجورین، چاپ 19، تهران: سمت.
صفایی، سیدحسین (1378) حقوق خانواده، جلد 2، چاپ 7، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
عباسی، مجید (1391) «وضعیت شروط ناظر بر روابط جنسی زوجین»، خانواده پژوهشی، دوره 8، شماره 30، صص 234-213.
عمید زنجانی، عباسعلی (1389) دانشنامه فقه سیاسی: مشتمل بر واژگان فقهی و حقوقی عمومی، تدوین و تنظیم: ابراهیم موسی‌‌زاده، جلد 2، تهران: دانشگاه تهران.
غزالی طوسی، ابوحامد محمد (1371) کیمیای سعادت، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
قراملکی، علی‌مظهر؛ مرتاضی، احمد و امیرپور، حیدر (1388) «مشروعیت الزام به فرزندآوری در فقه امامیه»، فقه و مبانی حقوق اسلامی، دوره 42، شماره 1، صص 140-125.
کاتوزیان، ناصر (1367) مقدمه علم حقوق، چاپ 9، بی‌جا: بهنشر.
کاتوزیان، ناصر (1383) قواعد عمومی قراردادها، جلد 3، چاپ 4، تهران: شرکت سهامی انتشار.
کاتوزیان، ناصر (1384) حقوق مدنی 3، چاپ 10، تهران: سهامی انتشار و بهمن برنا.
کاتوزیان، ناصر (1387) فلسفه حقوق، تهران: شرکت سهامی انتشار.
 کاتوزیان، ناصر (1393) اعمال حقوقی (قرارداد ـ ایقاع)، چاپ 12، تهران: شرکت سهامی انتشار.
کاتوزیان، ناصر (بی‌تا) خلاصه ای جامع از کتاب قواعد عمومی قراردادها، گردآور: امین قاسم پور، ج 3 (آثار قرارداد)،[جزوه]
الماسی، نجادعلی (1368) تعارض قوانین، چاپ 1، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
الماسی، نجادعلی؛ علیزاده، عبدالرضا و کریم‌پور، صالح (1395) «نظم عمومی در رویکرد حقوقی، فقهی و جامعه‌شناختی»، پژوهش‌های فقهی، دوره 12، شماره 1، صص 36-1.
محقق داماد، سیدمصطفی (1384) بررسی فقهی حقوق خانواده (نکاح و انحلال آن)، چاپ 12، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
محقق داماد، سید مصطفی (1389) «شرط فرزندآوری و عدم آن»، فقه پزشکی، دوره 2، شماره 2، صص 24-11.
محقق داماد، سید‌مصطفی (1406) قواعد فقه، چاپ 12، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
معینی فر، محدثه (1398) «نگرشی نو بر مفهوم شرط نامشروع و اثر آن بر صحت عقد از دیدگاه مذاهب خمسه و حقوق ایران»، مطالعات فقه اسلامی و مبانی حقوق، دوره 13، شماره 40، صص 30-5.
موسوی، سیدحسن (1397، الف) «وجوب فرزندآوری از دریچه فقه»، تا اجتهاد، دوره 2، شماره 3، صص 132-101.
موسوی، سید‌حسن (1397، ب) «حکم ثانوی فرزنددار شدن»، تا اجتهاد، دوره 2، شماره 4، صص 138-117.
نیک‌نژاد، جواد (1394) «وضعیت فقهی-حقوقی شروط راجع به فرزندآوری یا عدم فرزندآوری در نکاح»، پژوهشنامه حقوق اسلامی، دوره 16، شماره 1(پیاپی 41)، صص 124-103.
هاشمی، سیدمحمد (1384) حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، جلد 1، چاپ 6، تهران: میزان.
یوسف‌‌وند، محسن؛ عابدیان‌کلخوران، سیدحسن (1394) «جایگاه حقوقی نظم عمومی در معارف اسلامی و اسناد بین‌‌الملل»، اندیشه‌‌های حقوق عمومی، سال پنجم، شماره 1(پیاپی 8)، صص 106-87.
ب. عربی
اصفهانی مجلسی، محمدباقر (1410) بحارالانوار، جلد 2، چاپ 1، بیروت: موسسه الطبع والنشر.
العاملی الکرکی (محقق کرکی)، علی‌بن‌الحسین (1414) جامع المقاصد فی شرح القواعد، جلد 12 و 13، چاپ 2، قم: موسسه آل‌البیت لاحیا التراث.
انصاری، مرتضی (1415) کتاب النکاح، قم: الموتمر‌العالمی بمناسبه الذکری‌المئویه الثانیه لمیلاد‌الشیخ الانصاری.
انصاری، شیخ محمدعلی (1415) الموسوعه الفقهیه المیسره، جلد 3، قم: مجمع الفکر الاسلامی.
ایروانی، باقر (1391) دروس تمهیدیه فی الفقه الاستدلالی علی المذهب الجعفری، جلد 2، چاپ 1، قم: مرکز نشر هاجر وابسته به مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه خواهران.
جبعی عاملی (شهیدثانی)، زین­الدین‌بن‌علی (1425) مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام، جلد 8 و 7، چاپ 3، قم: نشر و تحقیق موسسه المعارف الاسلامیه.
حر عاملی، محمد‌بن‌حسن (1409) وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، جلد 20، قم: موسسه آل البیت.
حسینی‌شیرازی، سیدمحمد (1413) الفقه (القواعد الفقیه)، چاپ 1، بیروت: موسسه امام رضا (ع).
حلی، جعفر‌بن‌حسن (1409) قواعد‌الاحکام فی‌المسائل الحلال و الحرام، تهران: استقلال.
حلی (علامه حلی)، حسن‌بن‌یوسف (بی‌تا) تحریر الاحکام الشرعیه، جلد 2، مشهد: موسسه آل‌البیت.
خطیب الشربینی، محمد بن احمد (1415) مغنی‌المحتاج الی معرفه معانی‌الفاظ‌المنهاج، بیروت: دارالفکر‌العلمیه.
خمینی، روح‌الله (1386) تحریر‌الوسیله، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
خمینی، روح‌الله (1421) کتاب البیع، جلد 5، چاپ 1، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
خویی، ابوالقاسم (1410) منهاج الصالحین، چاپ 28، قم: مدینه العلم.
خویی، ابوالقاسم (1412) منیه السائل، بیروت: دارالمجتبی.
صدر، سیدمحمدباقر (1375) اقتصادنا، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
طوسی، ابوجعفر (1400) نهایه، چاپ 2، لبنان: دارالکتب العربی.
قحف، محمد منذر (1428) النصوص الاقتصادیه من القرآن و السنه، نویسنده: محمدرضا مبلغی، زیرنظر محمدلی تسخیری، جلد 1، تهران: المجمع العالمی للتقریب بین المذاهب الاسلامیه.
کلینی، محمد بن یعقوب (1429) الکافی (فروع)، جلد 10 و 11، چاپ 1، قم: دارالحدیث.
گلپایگانی، محمدرضا (1364) مجمع المسائل، قم: دار‌القرآن الکریم.
مجلسی، محمدباقر (1403) بحارالانوار، جلد 100، چاپ 2، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
مکارم‌شیرازی، ناصر (1425) انوار‌الفقاهه (کتاب النکاح)، چاپ 1، قم: مدرسه امام علی (ع).
موسوی خلخالی، سیدمحمدمهدی (1427) فقه الشیعه (کتاب الاجاره)، چاپ 1، تهران: مرکز فرهنگی انتشارات منیر.
مومن‌قمی، محمد (1415) کلمات سدیده فی مسائل جدیده، چاپ 1، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
نراقی، احمد‌بن‌ محمدمهدی (1429) مستند الشیعه فی احکام الشریعه، جلد 16، قم: موسسه آل‌البیت لاحیاء التراث.
هاشمی شاهرودی، محمود (1424) المعجم الفقهی لکتب الشیخ الطوسی، جلد 1، قم: موسسه دائره المعارف الفقه الاسلامی.