نقض مصونیت قضایی و اجرایی دولت‌ها و اموالشان (مطالعه موردی مصادره دارایی جمهوری اسلامی ایران توسط ایالات ‌متحده آمریکا)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار بخش حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران (نویسنده مسئول)

2 وی دکترای حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

چکیده

اصل احترام متقابل و برابری حاکمیت، از جمله قواعد بین‌المللی پذیرفته‌ شده در جامعه بین‌المللی است. از طرفی، مصونیت قضایی دولت‌ها و اموالشان، در معاهدات مختلفی پذیرفته شده که آخرین معاهده مربوط به کنوانسیون 2004 سازمان ملل متحد راجع به مصونیت دولت‌ها و اموالشان است. با وجود اینکه کنوانسیون مذکور به این سؤال پاسخ نداده است که آیا دولت‌ها می‌توانند در برابر محاکم داخلی سایر دولت‌ها به مصونیت قضایی خود استناد کنند یا خیر؟ برخی دولت‌ها از جمله آمریکا به صورت یک‌جانبه، اقدام به لغو یا کاهش مصونیت قضایی و اجرایی برخی دولت‌ها می‌کنند که در حقوق بین‌الملل نامتعارف است. مصادره دو میلیارد دلار از اموال ایران توسط دادگاه آمریکایی به جهت پرداخت غرامت به قربانیان حادثه مقر تفنگداران آمریکایی در لبنان، از موضوعاتی است که چالش‌های حقوقی زیادی را برای طرفین به وجود آورده است. مقاله حاضر ضمن تبیین جایگاه مصونیت قضایی و اجرایی دولت‌ها در مقررات بین‌المللی و استثنائات وارده، رویه قضایی و اجرایی دولت آمریکا را در چارچوب قواعد بین‌المللی ارزیابی و درصدد پاسخ‌گویی به این سوال است که فرایند دادرسی و صدور آراء در پرونده پترسون به چه میزان با قواعد حقوق بین‌الملل در ارتباط با مصونیت قضایی و اجرایی دولت‌ها و اموالشان منطبق است؟ به موجب نتایج حاصل از این پژوهش، عملکرد آمریکا بر وفق قواعد حقوقی و مقررات بین‌المللی نبوده و در تعارض آشکار با آموزه‌های دیوان ‌بین‌المللی ‌دادگستری، از جمله در رأی 2012 دولت آلمان علیه ایتالیا است.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Violation of judicial and executive immunity of Governments and their property ( Case Study : Confiscation of assets of the Islamic Republic of Iran by the United States of America )

نویسندگان [English]

  • fazlollah forughi 1
  • morad abbasi 2
چکیده [English]

The principles of mutual respect and sovereign equality are amongst the most fundamental rules of international law. Also, the principle of states’ immunity has been articulated in the 2004 Convention. In this light, some states including the US’s unilateral confiscation of other states’ immunity sounds unconventional. In this regard, the recent act of the US government to block and confiscate Iran’s property is of great importance. The present article examines the definition and scope of  states’ immunity in international law. Following this examination, a thorough critique of the US policy is undertaken and then, it will be concluded that the US policy of confiscation is in direct breach of international law.

مراجع

امینی، اعظم؛ ابراهیم‌گل، علیرضا (1395) «شیوه‌های حل و فصل اختلافات ایران و آمریکا ناشی از احکام صادره بر اساس قوانین مصونیت دو دولت در دادگاه‌های داخلی دو کشور»، پژوهش‌نامه ایرانی سیاست بین‌الملل، دوره 5، شماره 1، صص 1- 24.
حبیبی مجنده، محمد؛ حسینی آزاد، سید علی و رحیم خویی، الناز (1393) «نقد عملکرد ایالات متحده آمریکا در نقض مصونیت قضایی دولت‌ها در آیینه حقوق بین‌الملل و رأی 2012 دیوان‌ بین‌المللی‌ دادگستری»، مجله حقوقی بین‌المللی، شماره 51، صص 67- 96.
خزاعی، حسین (1385الف) «ملاحظاتی نسبت به کنوانسیون 17 ژانویه 2005 سازمان ملل متحد راجع به مصونیت قضائی دولت‌ها و اموالشان»، دو فصلنامه حقوقی بین‌المللی، شماره 35، صص 437- 452.
خزاعی، حسین (1385ب) «مصونیت اجرایی دولت و سازمان مستقل بین‌المللی در مقابل آراء داوری (تفسیر یک رأی داوری)»، مجله حقوقی بین‌المللی، شماره 34، صص 9- 32.
رمضانی‌قوام‌آبادی، محمدحسین و همکاران (1392) «مصونیت قضایی دولت خارجی در دادگاه‌های ملی با عنایت به رأی دیوان‌ بین‌المللی‌ دادگستری در قضیه مصونیت صلاحیتی دولت»، مجله‌ حقوقی بین‌المللی، دوره30 ، شماره 48، صص 65- 100.
سادات‌میدانی، سید حسین (1394) «حق دادخواهی و مصونیت قضایی دولت‌ها: رأی دیوان‌ بین‌المللی‌ دادگستری در اختلاف آلمان و ایتالیا»، فصلنامه دیدگاه‌های حقوق قضایی،  دوره۲۰ ، شماره ۶۹، صص ۱۲۵-۱۵۸.
سهرابی، عظیم (1387) «مصونیت‌های قضایی دولت‌ها و اموال آن‌ها (بخش اول)». نشریه قضاوت، شماره 53، صص 48- 51.
سیفی، سید جمال (1373) «وحدت مسئولیت‌ قراردادی و غیر قراردادی بین‌المللی و آثار آن در حقوق معاهدات»، مجله تحقیقات حقوقی، شماره 13 و 14، صص 197- 260.
شهبازی، آرامش (1390) «اعتبار عهدنامه مودت (1955) و قابلیت استناد به آن در روابط ایران و ایالات متحده آمریکا»، مجله حقوقی بین‌المللی، دوره 28، شماره 44، صص 55- 72.
صفایی، سید حسین؛ دادرس، پیمان (1392) «ماهیت الزام‌آور یا غیر الزام‌آور اقدامات تأمینی صادره توسط دیوان بین‌المللی دادگستری»، فصلنامه مطالعات حقوقی، دوره 5، شماره 3، صص 141-160.
ضیایی ‌بیگدلی، محمدرضا (1388) حقوق بین‌الملل عمومی، چاپ سی ‌و ‌هشتم، تهران: انتشارات گنج دانش.
عبداللهی، محسن (1393) «پیامدهای رأی دیوان‌ بین‌المللی‌ دادگستری در قضیه مصونیت‌های صلاحیتی دولت بر نقض مصونیت ایران در محاکم آمریکا»، در مجموعه مقالات جامعه بین‌المللی و حقوق بین‌الملل در قرن21 (اهدایی به استاد دکتر محمدرضا ضیایی بیگدلی)، به اهتمام سیدقاسم زمانی، چاپ دوم، تهران: شهر دانش.
عبداللهی، محسن و زوبین نصیری محلاتی (1386) «گزارشی از آخرین تحولات نقض مصونیت ایران در دادگاه‌های ایالات متحده»، سالنامه ایرانی حقوق بین‌الملل و تطبیقی، تهران: روزنامه رسمی کشور، شماره 3، صص 1- 2.
عبداللهی، محسن و میرشهبیز شافع (1382) مصونیت قضایی دولت در حقوق بین‌الملل، تهران: انتشارات ریاست جمهوری.
کمایستانی، کرم‌علی (1371) «مطالعه ای در اصول حقوق بین الملل (بررسی دو اصل تعیین سرنوشت ملل و اصل مصونیت دولت‌ها)»، مجله حقوقی دادگستری، شماره 3، صص 131- 150.
موسوی، سید علی (1385) «کنوانسیون ملل متحد درباره مصونیت قضایی دولت‌ها و اموال آن‌ها»، فصلنامه سیاست خارجی، دوره 20، شماره 4، صص873- 893.
میرفخرائی، سید حسن و صادق پیری (1395) «استناد پذیری عهدنامه مودت 1955 درباره تحریم‌های غرب علیه ایران»، فصلنامه مطالعات روابط بین‌الملل، دوره 9، شماره 34، صص93- 126.
نواری، علی (1390) «مصونیت قضایی دولت و نقض حقوق بشر در پرتو عملکرد دولت‌ها، رویه قضایی و دکترین»، فصلنامه سیاست خارجی، دوره 25، شماره 4، صص 1053- 1086.
 
ب. انگلیسی
Books and Articles
Alebeek, Rosanne van (2008) The Immunities of States and Their Officials in International Criminal Law and International Human Rights Law, Oxford Monographs in International Law.
Bankas, Ernest K. (2005) The State Immunity Controversy in International Law, Germany: Springer.
Bettauer, Ronald J. (2009) “Germany Sues Italy at the International Court of Justice on Foreign Sovereign Immunity– Legal Underpinnings and Implications for U.S. Law”, American Society of International Law, Vol. 13, Issue 22, pp. 1-8.
Brohmer, Jurgen (1997) State Immunity and the Violation of Human Rights, Boston: Martinus Nijhoff Publishers.
Brown, Mayer (2012) Sovereign Immunity and Enforcement of Arbitral Awards: Navigating International Boundaries, White Paper.
Brownlie Ian (2008) Principles of Public International Law, 7th Edition, Oxford University Press.
International Law Commission (1991) Draft Articles on Jurisdictional Immunities of States and Their Property with Commentaries, Yearbook of the International Law Commission, Vol.2, Part 2.
Fox, Hazel (2006) “State Immunity and the International Crime of Torture”, European Human Rights Law Review, Issue 2, pp. 142-157.
 Garner, Bryan A. (2009) Black's Law Dictionary, 9th Edition, United States of America: Thomson Reuters.
Gattini, Andrea (2005) “The Right of War Crime Victim to Compensation before National Court”, Journal of International Criminal Justice, Vol. 3, Issue 1, pp. 224–242.
Grant, John P. and Barker, J. Craig (2009) Parry & Grant Encyclopaedic Dictionary of International Law, Oxford University Press.
Karagiannakis, Magdalini (1998) “State Immunity and Fundamental Human Rights”, Leiden Journal of International Law, Vol. 11, Issue1, pp. 9-43.
Keller, Joseph (2005) “The Flatow Amendment and State- Sponsored Terrorism”, Seattle University Law Review, Vol. 28, Issue 4, pp. 1029- 1055.
Lillich, B. Richard (1985) Encyclopedia Public International Law, Oxford University Press.
Lillich, B. Richard (1962) International Claims: Their Adjudication by National Commissions, Syracuse University Press.
Malanczuk, Peter (2002) Akehurst’s Modern Introduction to International Law, 7th edition, London: Taylor & Francis.
Murphy, Sean D. (2003) United States Practice in International Law: 1999–2001, Vol.1, Cambridge University Press.
Shaw, Malcolm N. (2008) International Law, 6th edition, Cambridge University Press.
Stewart, David P. (2011) “The Immunity of State Officials Under the UN Convention on Jurisdictional Immunities of States and Their Property”, Vanderbilt Journal of Transnational Law, Vol. 44, pp. 1047- 1071.
Wiesinger, Eva (2006) State Immunity from Enforcement Measures, University of Vienna.
Young, Iris Marion (2011) Responsibility for Justice, Oxford University Press.
 
Regulations and Documents
Amoco International Finance Corporation, Claimant V. The Government Of The Islamic Republic Of Iran, National Iranian Oil Company (1987) National Petrochemical Company And Kharg Chemical Company Limited, No.56. 310-56-3.
Anderson v. Islamic Republic of Iran (R.C.L. 2010) No. 08-cv-535. WL4871189.
Citing Blaxland v. Commonwealth (2003) Dir. of Pub. Prosecutions, 323 F.3d 1198, 1206 (9th Cir.
Deborah d. Peterson et al. v. Islamic republic of iran; bank markazi a/k/a central bank of iran; banca ubae spa; clearstream banking, s.a.; and jp morgan chase bank, n.a. (2015) 13-cv-9195 (KBF).
Flatow Amendment (2002) Pub. L. No. 104-208, § 589, 110 Stat. 3009-172 (1996) (codified at 28 U.S.C. 1605.
Flatow v. Islamic Republic of Iran (D.D.C. 1998) 999 F. Supp. 1, 7.
Gates v. Syrian Arab Republic (D.D.C. 2009) 646F. Supp. 2d 79, 88.
Germany v. Italy: Greece intervening (I.C.J. 2012) Jurisdictional Immunities of the State, Judgment.
Germany v. United States of America (LaGrand) (2001) Judgment, ICJ Reports.
ICJ (International Court of Justice) Judgment, Para. 62- 113.
Institute of International Law: Contemporary Problems Concerning the Immunity of States in Relation to Questions of Jurisdiction and Enforcement )1991( 14th Commission, Basle.
James and Others v The United Kingdom (E.C.H.R. 1986) Series A no 98, 8793/79 RVR 139.
Libyan American Oil Company v. Socialist People's Libyan Arab Jamahiriya (I.L.R. 1980) formerly Libyan Arab Republic (United States District Court, District of Columbia, London.
Mexico v. United States of America (Avena and Other Mexican Nationals) (2004) Judgment, ICJ Reports.
Murphy v. Islamic Republic of Iran (D.D.C. 2010) 740 F. Supp. 2d 51, 68.
NML Capital, Ltd. v. Banco Central de la República Argentina (2011) No. 10- 1487- cv(L), F.3d, 2011 WL 2611269, at 19-20 (2d Cir. July 5, 2011).
Peterson v. CMA CGM. (2010) No. 08-17756, 19249 (9th Cir. 3 Dec. 2010)
Peterson v. The Islamic Republic Of Iran (D.D.C.2003) peterson I. 264F. SUPP.2D46, 56.
Peterson v. The Islamic Republic Of Iran (D.D.C.2007) peterson II. 515F. SUPP.2D25, 37.
Siderman de Blake v. Republic of Argentina (9th Cir. 1992) 965 F.2d 699.
Terrorism Risk Insurance Act of USA (2002) Pub. L. 107-297.
The U.S. Anti Terrorism and Effective Death Penalty Act )1996(.
The U.S. Foreign Sovereign Immunities Act (FSIA) (1976) (Amended in 1988 and 1996).
The U.S. National Defence Authorization Act for Fiscal (2008).
The U.S. Victims‌ of‌ Trafficking and Violence Protection Act (2000).
The United Nations Convention on Jurisdictional Immunities of States and theirn Property (2004) open for signature Jan. 17, 2005, reprinted in 44 ILM 803. (2005).
Valore v. Islamic Republic of Iran (D.D.C. 2010) 700 F. Supp. 2d 52, 69-70.
Wultz v. Islamic Republic of Iran (D.D.C. 2010) No. 08-cv-1460 (RCL), 2010 WL4190277.
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار