تحلیل حقوقی فقهی وضعیت ایقاع فضولی در روابط مالی و غیرمالی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق دانشگاه اصفهان

2 دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشگاه اصفهان

چکیده

چکیده
اعمال حقوقی بر دو نوع است: عقد و ایقاع. قواعد عمومی عقود در قانون مدنی تبیین گردیده، اما متأسفانه قواعد عمومی ایقاعات در این قانون به نحو مستقل و مشخص بیان نشده است. قانون مدنی در ضمن بیان ایقاعات مهمی چون ابراء، فسخ، اذن، اخذ به شفعه و طلاق به ذکر برخی از قواعد اختصاصی آن پرداخته، اما مسئله ایقاع فضولی از مسائلی است که در آن تبیین نگردیده و در فقه نیز محل بحث و اختلاف‌نظر است. برخی آن را به نحو مطلق باطل و گروهی آن را غیر نافذ دانسته‌اند. از نتایج تحقیق حاضر، قول به تفصیل در این باره است و از همین روی ایقاع فضولی در روابط غیرمالی چون طلاق، باطل و در روابط مالی چون فسخ قابل تنفیذ محسوب گردیده است. همچنین، با پذیرش وضعیت عدم نفوذ ایقاع فضولی در روابط مالی، از میان سه نظریه نقل، کشف حقیقی و کشف حکمی درباره تأثیر اجازه اصیل، نظر اول پذیرفته شده است.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Jurisprudential-Legal Analysis on the Situation of Unauthorized Unilateral Acts in Financial and Non-Financial Relations

نویسندگان [English]

  • Alireza Fasihizadeh 1
  • dariuosh keyvani 2
1 Assistant professor, Department of Law, Faculty of Administrative Sciences and Economics, University of Isfahan, Isfahan, Iran
2 Ph.D. Student in Private Law, Department of Law, Faculty of Administrative Sciences and Economics, University of Isfahan, Isfahan, Iran
چکیده [English]

Abstract
Legal actions are of two types: contracts and unilateral acts. While the general rules for contracts have been explained in the civil law, general rules for unilateral acts have not been explained independently and clearly in it. The civil law has mentioned some of its specific rules through explaining some important unilateral acts such as: release, termination, permission, taking by preemption, and divorce. But the issue of unauthorized unilateral acts is of the issues which have not been explained in it, and it is also controversial in the jurisprudence. Some have considered it absolutely invalid, and others have considered it unenforceable. Among the results of the present study is a balanced view on the subject. Hence, unauthorized unilateral acts were considered invalid in financial relations such as "divorce", and enforceable in financial relations such as "termination". Furthermore, by accepting the situation where unauthorized unilateral acts are unenforceable in financial relations, we adopted the first theory among the three theories about the effect of the owner's permit; i.e., transfer, true enforceability, and enforceability through a decree.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Unauthorized Unilateral Acts
  • Invalidity
  • Unenforceability
  • Financial Relations
  • Non-financial Relations
منابع
الف. فارسی
الهی خراسانی، علی(1392)، قاعده فقهی عدالت، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی
امامی، سید حسن(1340)، حقوق مدنی، ج1، تهران: انتشارات اسلامیه
انصاری، مسعود و محمدعلی طاهری(1388)، دانشنامه حقوق خصوصی، ج2، تهران: انتشارات جنگل و جاودانه
بروجردی عبده، محمد(1380)، حقوق مدنی، تهران: کتابخانه گنج دانش
بهرامی، بهرام(1377)، معامله فضولی، تهران: انتشارات روزنامه رسمی کشور
جعفری لنگرودی، محمدجعفر(1378)، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، ج1، تهران: کتابخانه گنج دانش
حائری، مسعود(1373)، تحلیلی از ماده 10 قانون مدنی «اصل آزادی قراردادی»، تهران: انتشارات کیهان
شهیدی، مهدی(1388)، سقوط تعهدات، تهران: انتشارات مجد
صادقی مقدم، محمد حسن؛ هادی شعبانی و یاسر سهرابی(1394)، «اصل آزادی ایقاعات در فقه امامیه و حقوق ایران»، آموزه‌های فقه مدنی، شماره 11، 72 – 49
فاضل لنکرانی، محمد(1428)، اصول فقه شیعه، ج4، قم: مرکز فقهی ائمه اطهار
فصیحی زاده، علیرضا(1377)، اذن و آثار حقوقی آن، قم: بوستان کتاب
فصیحی زاده، علیرضا و عباس کیانی(1393)، «تحلیل حقوقی اندراج شرط در ضمن ایقاع و آثار آن»، آموزه‌های فقه مدنی، شماره 9، 58 - 31
کاتوزیان، ناصر(1390)، حقوق مدنی: ایقاع، تهران: نشر میزان
کاتوزیان، ناصر(1391)، حقوق مدنی: درس‌هایی از شفعه، وصیت و ارث، تهران: نشر میزان
کاتوزیان، ناصر(1392)، قواعد عمومی قراردادها، ج2، تهران: شرکت سهامی انتشار
 
ب. عربی
آملی، محمدتقی(1380)، مصباح الهدی فی شرح العروه الوثقی، ج12، تهران: مؤلف
ابن ابی جمهور، محمد بن زین الدین(1405)، عوالی اللئالی العزیزیه فی الاحادیث الدینیه، ج 3، قم: دار سید الشهداء للنشر
اصفهانی (کمپانی)، محمدحسین(1418)، حاشیه کتاب المکاسب، ج2، قم: انوار الهدی
امام خمینی، سید روح‌الله(1426)، الاجتهاد و التقلید، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی
امام خمینی، سید روح الله(1421)، کتاب البیع، ج2، تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی
انصاری، مرتضی(1415)، المکاسب، ج3، قم: کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری
بحرالعلوم، محمد بن محمدتقی(1403)، بلغه الفقیه، ج2، تهران: منشورات مکتبه الصادق
جمعی از مؤلفان(بی‌تا)، مجله فقه اهل‌البیت علیهم‌السلام، ج25، قم: موسسه دائره‌المعارف فقه اسلامی
جمعی از پژوهشگران زیر نظر سید محمود هاشمی شاهرودی(1423)، موسوعه الفقه الاسلامی طبقا لمذهب اهل البیت علیهم‌السلام، ج5، قم: موسسه دائره المعارف فقه اسلامی
حائری، سید کاظم(1423)، فقه العقود، ج2،قم: مجمع اندیشه اسلامی
حکیم، محسن(بی‌تا)، نهج الفقاهه، قم: انتشارات 22 بهمن
حکیم، محمدتقی(1418)، الاصول العامه فی الفقه المقارن، قم: مجمع جهانی اهل بیت (ع)
خوانساری، محمد(بی‌تا)، الحاشیه الثانیه علی المکاسب: بی‌نا
خویی، سید ابوالقاسم(1422)، محاضرات فی اصول الفقه، ج3، قم: موسسه احیاء آثار الامام الخویی
خویی، سید ابوالقاسم(بی‌تا)، مصباح الفقاهه فی المعاملات، ج4، قم: انصاریان
روحانی، سید صادق(1412)، فقه الصادق، ج22، قم، دار الکتاب: مدرسه امام صادق (ع)
سبحانی، جعفر(بی‌تا)، نظام النکاح فی الشریعه الاسلامیه الغراء، ج1، قم: بی‌نا
سبزواری، سید عبد الاعلی(1413)، مهذب الاحکام، ج16، قم: دفتر مولف
شهید اول، محمد بن مکی(بی‌تا)، القواعد و الفوائد، ج1، قم: کتابفروشی مفید
شهید اول، محمد بن مکی(1414)، غایه المراد فی شرح نکت الارشاد، ج3، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم
شهید ثانی، زین الدین بن علی(1410)، الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه، محشای کلانتر، ج6، قم: کتابفروشی داوری
شهیدی تبریزی، میرفتاح(1375)، هدایه الطالب الی اسرار المکاسب، ج2، تبریز: چاپخانه اطلاعات
شیخ طوسی، ابوجعفر(1407)، الخلاف، ج 3، قم: دفتر انتشارات اسلامی
طباطبایی قمی، تقی(1413)، عمده المطالب فی التعلیق علی المکاسب، ج2، قم: کتابفروشی محلاتی
عراقی، ضیاء الدین(1421)، حاشیه المکاسب، قم: انتشارات غفور
علامه حلی، حسن بن یوسف(1388)، تذکره الفقهاء،قم: موسسه آل البیت
فیاض، محمد اسحاق(بی‌تا)، تعالیق مبسوطه علی العروه الوثقی، ج8، قم: انتشارات محلاتی
قزوینی، علی(1424)، ینابیع الاحکام فی معرفه الحلال و الحرام، ج2، قم: دفتر انتشارات اسلامی
کلینی، محمد(1407)، الکافی، ج 6، تهران: دار الکتب الاسلامیه
مامقانی، محمدحسین(1316)، غایه الآمال فی شرح کتاب المکاسب، ج3، قم: مجمع الذخائر الاسلامیه
مکارم شیرازی، ناصر(1425) انوار الفقاهه - کتاب البیع، قم: مدرسه الامام علی بن ابی طالب
نایینی، محمد حسین(1413)، المکاسب و البیع، ج2، قم: دفتر انتشارات اسلامی
نایینی، محمد حسین(1373)، منیه الطالب فی حاشیه المکاسب، ج1، تهران: المکتبه المحمدیه
نوری، حسین بن محمدتقی(1408)، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج3، قم: موسسه آل البیت
یزدی، سید محمدکاظم(1421)، حاشیه المکاسب، ج1، قم: موسسه اسماعیلیان