تحلیل فقهی حقوقی قواعد و مقررات مربوط به رهن دریایی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

10.22099/jls.2015.3502

چکیده

چکیده
در این مقاله مقررات قانون دریایی ایران در باب رهن کشتی از منظر فقهی و حقوقی مورد بررسی قرارگرفته است. هدف از انجام این تحقیق، رفع ابهام‌ها و خلأهای قانون دریایی و همچنین، بررسی انطباق آن با قواعد عمومی و مبانی فقهی بود. نتیجه حاصله این بود که رهن کشتی عمل حقوقی تشریفاتی نیست، زیرا نه تنها ثبت کشتی و رهن آن ضروری نیست، بلکه قبض آن نیز شرط نیست. افزون بر آن، گرچه قانون دریایی به تبعیت از قانون مدنی و نظر مشهور فقها، تصرفات ناقل مالک را بدون اجازه مرتهن غیر نافذ اعلام کرده، با این وجود، مراعی بودن تصرفات مزبور ترجیح دارد. برای استیفای طلب از محل رهینه، مقنن فروش به‌موجب حکم دادگاه را لازم دانسته است، درحالی‌که با توجه به ثبت کشتی در اداره ثبت، می‌توان فروش آن را از اجرای ثبت درخواست نمود و بدین ترتیب از حجم کار دادگاه‌ها کاست. همچنین، شروع شدن مبلغ پایه مزایده از میزان بدهی به‌اضافه کلیه مطالبات ممتاز و حقوق مرتهنین مقدم ممکن است به فروخته نشدن کشتی منجر شود و وصول طلب مرتهن از محل فروش مال مرهون را با مانع روبه‌رو سازد. ازاین‌رو، پیشنهاد می‌شود ماده 34 اصلاحی قانون ثبت جایگزین مواد 50 و 51 قانون دریایی شود.
 
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Legal and juridical analysis of rules and regulations of maritime mortgage

چکیده [English]

Abstract: in this article the rules and regulations of maritime mortgage of Iran has been studied. The purpose of this article is to show the ambiguities and defects of the Iranian maritime code and to compare it with general rules and jurisprudence. However, the vessel delivery is not correctness condition of the mortgage contract, nevertheless the vessel under a legal entity must be registered and it’s mortgage is not exempted from this imperative rule. For this reason, according to the legislator sale of this charge vessel depends on court order. However, because the vessel is registered movable property it seems that sale of it, by registration authority, is permitted. This may reduce the activities of the courts, therefore, we propose, under the certain conditions, instead of referring to the articles 50,51 maritime code, refer to the article 31 of the registration amendment code.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • ship
  • mortgage
  • ship registration
  • registration of mortgage contract
  • confiscating in the charge property
  • debt realize
منابع
الف.فارسی
ابوالعطا، محمد (1387)، «شرطیت قبض در رهن در حقوق ایران و فرانسه»، مجله دانشکده علوم انسانی دانشگاه سمنان، ش 23، پاییز، 27-7.
امامی، سید حسن (1385)، حقوق مدنی، ج 1، تهران: انتشارات اسلامیه.
امامی، سید حسن (1386)، حقوق مدنی، ج 2، تهران: انتشارات اسلامیه.
امینی، منصور (1390)، «نقش ثبت سند در بیع مال غیرمنقول در حقوق فرانسه و بررسی قابلیت پذیرش آن در حقوق ایران»، مجله تحقیقات حقوقی، 49، 211-238.
امید، هوشنگ (1353)، حقوق دریایی، ج 1، تهران: مدرسه عالی بیمه.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1378)، حقوق مدنی: رهن و صلح، تهران: گنج دانش.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر، (1386)، دائره المعارف عمومی حقوق، الفارق، ج3،  تهران: کتابخانه گنج دانش.
خدابخشی، عبدالله (1389)، «تحلیلی دیگر از ماده 22 قانون ثبت اسناد و املاک»، مجله حقوقی دادگستری، سال 74، ش 71، 9-39.
ره‌پیک، حسن (1387)، حقوق مدنی: عقود معین (2)، تهران: خرسندی.
شهیدی، مهدی (1388حقوق مدنی: 1: تشکیل قراردادها و تعهدات، تهران: مجد.
شهیدی، مهدی (1386)، حقوق مدنی، 3: آثار قراردادها و تعهدات، تهران، مجد، سوم.
صفایی، سید حسین (1384)، دوره مقدماتی حقوق مدنی، ج2: قواعد عمومی قراردادها، تهران: میزان.
صفایی، سید حسین و رحیمی، حبیب‌الله (1389)، مسئولیت مدنی (الزامات خارج از قرارداد)، تهران: سمت.
کاتوزیان، ناصر (1385)، حقوق مدنی، ج4: عقود اذنی-وثیقه­های دین، تهران: شرکت سهامی انتشار.
کاتوزیان، ناصر، (1388) (الف)، قواعد عمومی قراردادها، ج1: مفهوم، انعقاد و اعتبار قرارداد، تهران: شرکت سهامی انتشار.
کاتوزیان، ناصر، (1388) (ب) ، قواعد عمومی قراردادها، ج2: انعقاد و اعتبار قرارداد، تهران: شرکت سهامی انتشار.
کاتوزیان، ناصر (1387) (الف)، الزام‌های خارج از قرارداد، ج2: مسئولیت‌های خاص و مختلط، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
کاتوزیان، ناصر (1387) (ب)، حقوق مدنی، عقود معین، ج1: معاملات معوض-عقود تملیکی، تهران: شرکت سهامی انتشار.
کاتوزیان، ناصر، (1387) (ج)، قواعد عمومی قراردادها، ج3: آثار قرارداد، تهران: شرکت سهامی انتشار.
کاتوزیان، ناصر (1389)، دوره مقدماتی حقوق مدنی: اموال و مالکیت، تهران: نشر میزان.
کریمی، عباس «تلاشی برای ساماندهی نظریه عدم نفوذ مراعی»، دیدگاه‌های حقوق قضایی، 58، تابستان 1391، 157-188.
موسوی بجنوردی سیدمحمد (1379)، «نقش قبض در عقد رهن»، مجله فقه اهل بیت (ع)، ش 3، 89-206.
مؤمن قمی، محمد (1384)، «استصناع (قرارداد سفارش ساخت»، مجله فقه اهل بیت (ع)، ش 11 و 12، 201-239.
نجفی اسفاد، مرتضی (1387)، حقوق دریایی، تهران: سمت.
هاشمی شاهرودی، سید محمود (1387)، «استصناع (سفارش ساخت کالا)»، مجله فقه اهل بیت (ع)، ش 19 و 20، 24-3.
ب.عربی
اردبیلی، احمد (بی‌تا)، زبدة البیان فی أحکام القرآن، تهران: المکتبة الجعفریة لإحیاء الآثار الجعفریة.
اردبیلی، احمد (1403)، مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان، ج9، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
انصاری، مرتضی (1415)، کتاب المکاسب (ط-الحدیثة)، ج 4، قم: کنگره جهانی بزرگداشت شیخ انصاری.
بجنوردی، سید حسن (1419)، القواعد الفقهیه، ج 6، قم: نشر الهادی.
بحرانی، یوسف (1405)، الحدائق الناضرة فی أحکام العتره الطاهره، ج 19، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
حائری، سیدعلی (1418)، ریاض المسائل، ج 8، قم: مؤسسه آل البیت (ع) م
حسینی روحانی، سیدصادق (1412)، فقه الصادق (ع)، ج18، قم: دار الکتاب، مدرسه امام صادق (ع).
حسینی شیرازی، سیدمحمد (1409)، الفقه، ج 49، بیروت: دارالعلوم.
حسینی عاملی، سید جواد (1419)، مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلاّمة (ط - الحدیثة)، ج 15، قم دفتر انتشارات اسلامی.
حلبی (ابن زهره)، حمزة (1417)، غنیة النزوع، قم: مؤسسه امام صادق (ع).
حلی، ابنادریس، (1411)‌ السرائر، ج 2، قم: مؤسسهالنشرالاسلامیالتابعه لجماعهالمدرسینقم.
حلی (علامه)، حسن، (بی‌تا)، تذکرهالفقها، ج 8، قم: مکتبهالرضویهلإحیاءالآثار الجعفریه.
خوانساری، سید احمد (1405)، جامع المدارک فی شرح مختصر النافع، ج3، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
خویی، سید ابو القاسم، (1410)، منهاج الصالحین، ج2، قم: نشر مدینة العلم.
راوندی، قطب الدین (1405)، فقه القرآن، ج2، قم: انتشارات کتابخانه آیت‌الله مرعشی.
 طباطبایی بروجردی، آقا حسین (1429)، جامع أحادیث الشیعه، ج23، تهران: انتشارات فرهنگ سبز.
طباطبایی یزدی، سید محمد کاظم (1409)، العروة الوثقی، ج2، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
طباطبایی یزدی، سیدمحمد کاظم (1421)، حاشیه المکاسب، ج1، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
طبرسی، فضل بن حسن (1408)، مجمعالبیان فی تفسیر القرآن، ج1، بیروت: دارالمعرفه.
طوسی (شیخ)، محمد (1417)، الخلاف، ج3، قم: مؤسسهالنشرالاسلام.
طوسی، محمد (1387)، المبسوط فی فقه الامامیه، ج2، قم: المکتبه المرتضویه.
طوسی، محمد (1407)، تهذیب الأحکام، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
طوسی، محمد (1400)، النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی، بیروت: دار الکتاب العربی.
عاملی (شهید ثانی)، زین‌الدین (1410)، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة (المحشّی-کلانتر)، قم: کتابفروشی داوری.
عاملی، زین الدین (1413)، مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة.
عاملی (حرّ)، محمد (1409)، وسائل الشیعة، قم: مؤسسه آل البیت (ع).
عاملیکرکی، ابوالحسن(1408)، جامعالمقاصدفیشرح قواعد العلامه، ج 5، قم:مؤسسهآل البیت.
کاشف الغطاء (نجفی)، محمدحسین (1359)، تحریر المجلة، نجف: المکتبة المرتضویة.
کاشف الغطاء (نجفی)، حسن بن جعفر (1422)، أنوار الفقاهة: کتاب البیع، نجف: مؤسسه کاشف الغطاء.
محقق تهرانی، شیخ محمدرضا (1365)، حقایق الفقه، ج27، قم: المطبعه العلمیه.
 مراغی، میرعبدالفتاح (1417)، العناوین الفقهیه، ج2، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
 موسوی بجنوردی (1419)، سید حسن، القواعد الفقهیه، ج7، قم، نشر الهادی.
موسوی خمینی، سید روح‌الله (بی‌تا)، تحریر الوسیلة، قم: مؤسسه مطبوعات دارالعلم.
نائینی، محمد حسین، (1413)، المکاسب و البیع، ج 2، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
نجفی، محمدحسن، (1404)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، ج 24 و 25، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
نوری، میرزاحسین (1408)، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ج8، بیروت: مؤسسه آل البیت (ع).
یوسفی آبی، حسن (1417)، کشف الرموز فی شرح مختصر النافع، ج1، سوم، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
 
ب. لاتین
Code Civil Français, Dalloz, 2002.
BASTIAN, D., (1929), Essai d´une théorie générale de l´opposabileté, thèse Paris.
BERTRAND, F., (1979), L´opposabilité du contrat aux tiers, thèse paris.
Mazeaud, Henri, Léon, et Jean, (1969), droit civil, t. 2, Montchrestien.
http://198. 06.121/securite maritime%5cTP%5cTP134%5C hypothéques.htm.
Tetley, William, Q.C. (2002), “Maritime Liens in the Conflicts of Laws”, (final version publhshed in J.A.R. Nafziger & Symeon C.Symondes, eds., Law and Justice in Multistate World: Essays in Honor of Arthur T. von mehren, Transnational Publishers Inc, Ardsely, at pp. 439-457).